advertentie
Het Duyschot/Vater/Flentrop-orgel van de Amsterdamse Westerkerk kan terugkijken op een lange en bewogen geschiedenis, maar toch is het orgel nooit echt onderwerp van een uitgebreide monografie geworden.
Medio 80er jaren van de 20e eeuw schreef prof. Frans Stam een alleraardigst werkje (“Wij komen voor het orgel”) waarin hij in vogelvlucht de historie schetst en een opsomming geeft van de aan de Westerkerk verbonden organisten. Het geheel werd verlucht met enkele zwartwitfoto’s. Na de herbouw door Flentrop in 1992 herdrukte men deze brochure in zo mogelijk nog soberder vorm, nu uiteraard aangevuld met een beschrijving van de werkzaamheden van Flentrop.
Thans heeft Maria Balkenende (neerlandica en oud-leerling van organist Jos van der Kooy) het werk van Stam nog eens dunnetjes overgedaan in opdracht van de Westerkerkgemeente. In wezen verschilt haar opzet weinig met die van Stam: bouw van de kerk, realisatie van het orgel, lotgevallen/verbouwingen en een lijst van organisten, ditmaal echter met korte biografische gegevens en enkele foto’s. Toch zijn er ook enkele nieuwigheden: een beschrijving van het koororgel uit 1963 (‘gepimpt’ in 1999/2000), een interview met organist Van der Kooy en een cd.
Lay-out en drukwerk van het boekje hebben een verzorgde om niet te zeggen luxe uitstraling. Wie een foto van het boekje op internet ziet, denkt al gauw aan een monografie uit de serie van de Walburg Pers. Eenmaal in handen, is het (met dank aan het 120 grams papier) eigenlijk een niet zo heel erg dik boekwerk en leest het bovendien gemakkelijk weg. Duidelijk is gemikt op een meer algemeen publiek: in de kantlijn worden, schuinsgedrukt, in de tekst voorkomende namen en (orgelbouwkundige) begrippen toegelicht. Ook een korte samenvatting in het Engels verraadt de doelgroep: de toerist die de kerk bezoekt en meer wil weten van de wereld achter dat unieke meubelstuk daar. Het is te hopen dat die toerist dan wel zelf enig fotografisch talent heeft, want hoewel het orgel bepaald fotogeniek is, is het blijkbaar niet gelukt de huidige aanblik van het orgel mooi rechtop voor de lens te krijgen. Een foto van het interieur (pijpen, mechanieken e.d.) had ook niet misstaan. Daar tegenover, eerlijk is eerlijk, staat echter een uitgebreide beschrijving en duidelijke afbeelding van de orgelluiken. Wellicht dat de Walburg Pers nog eens een organoloog aan het werk zet een lijvige monografie te fabriceren met dit orgel in de hoofdrol. Nu komt bijvoorbeeld de drastische verbouwing van het orgel in de 30er jaren niet al te uitgebreid aan bod, terwijl wij in deze tijd meer en meer interesse krijgen in de beweegredenen van de mensen in die tijd en ook graag kranten- en tijdschrijftenverslagen van deze ‘restauratie’ hadden willen lezen. En wie weet wat er verder nog voor pikante correspondentie in de archieven ligt…
Is de prijs van het boekje misschien wat aan de hoge kant, daar moet men zich echter wel realiseren dat men eigenlijk twee media voor de prijs van twee krijgt: boek én cd. Deze schijf is wat sneu weggestopt in de achterflap van het boek, maar wat er op staat, wordt in het boek wel uitvoerig aangestipt, soms zelfs met registraties. Zo horen we een pittige Intrada voor twee orgels van Piet Kee, een psalmzetting van Potholt, een niemendalletje voor de Vox Humana van Cornelis Pameijer, de in Nederland eigenljik zelden gespeelde Passcagalia en Fuga van George Stam uit 1931 (met eigenaardig genoeg een thema dat als twee druppels lijkt op dat van de Rhapsody on a ground van de Engelse componist Statham, een werk uit….1944!) en de muzikanteske variaties over “God roept ons broeders…” van Simon C. Jansen, gespeeld op het fraaie maar erg grondtoonarme koororgel. Uiteraard horen we Jos van der Kooy ook in eigen werk: een improvisatie over gezang 21 en als begeleider van de samenzang van twee verzen van Psalm 149. Ter vergelijking is ook een opname van het orgel in de oude situatie (1977) opgenomen: Simon C. Jansen speelt Jan Zwart! Duidelijk is te horen hoe het orgel zucht en steunt, alleen in het tutti gebeurt er nog iets quasi indrukwekkends. Aan het einde van de cd vertelt Van der Kooy op duidelijke wijze iets over de verschillende registers en demonstreert ze kort. Ook worden vergelijkingen gemaakt met het orgel in de Haarlemse Nieuwe Kerk en het Cavaillé-Coll-orgel in de Haarlemse Philharmonie. Zo speelt Van der Kooy een fragment uit het Andante Cantabile uit Widors 4e symfonie eerst in de Westerkerk en vervolgens in de Philharmonie. Door de gehorige Barkermachine lijkt het alsof er in de Philharmonie een schoolklas op de muziek mee marcheert. Als we moeten kiezen, geef ons dan maar die Baarpijp met tremulant in de Wester…
Kortom: een informatief en fraai gedrukt boekwerk(je) en dito cd, die gezamenlijk bij de relatieve leek op orgelgebied interesse opwekt voor het orgel in de Westerkerk in het bijzonder en hopelijk voor welk orgel dan ook in het algemeen. [AART DE KORT]
Verkoopinformatie
De orgels van de Westerkerk Amsterdam. De Westerkerk, Amsterdam. 2008, 88 p. € 17,95. Verkrijgbaar in de winkel van de Westerkerk, of per post door € 19,95 over te maken op rekeningnummer 308255 t.n.v. de penningmeester van de Westerkerk, onder vermelding van naam en adres. Ook is het mogelijk het boek te bestellen via www.westerkerk.nl, de website van de Westerkerk.
© 2008 www.orgelnieuws.nl
