Het orgel van de Protestantse Kerk te Ezinge is recent gerestaureerd door Mense Ruiter Orgelmakers. Het achttiende-eeuwse instrument, gebouwd door J.J. Moreau, kreeg tevens zijn oorspronkelijke kleurstelling terug. In september van dit jaar staat een officiële ingebruikname gepland.
advertentie
Op één van Groningens mooiste toeristische plekjes staat aan de rand van de hoge, deels afgegraven terp een prachtig eenvoudig vroeg-romanogotisch kerkje met daarin een allercharmantst orgeltje dat daar in 1868 door Petrus van Oeckelen is neergezet. Daarvóór stond er ook al een klein oud orgel dat mogelijk door Snitger & Freytag in 1793 was geplaatst.
Moreau
Onderzoek heeft aangetoond dat het huidige instrument omstreeks 1760 gemaakt moet zijn door de Hollandse orgelmaker Johan Jacob Moreau, zoon van de beroemde François Moreau, de bouwer van het grote orgel in de St. Jan te Gouda. Waar het orgel vandaan komt is ondanks intensief onderzoek niet bekend, maar het zal waarschijnlijk uit een rooms-katholiek schuilkerkje uit Zuid-Holland afkomstig zijn.
Vlaams
Van Oeckelen had het orgel vóór de plaatsing in Ezinge geheel omgebouwd, maar had daarbij toch een belangrijk deel van het oude Vlaamse karakter ongewijzigd gelaten. Bijna alle oude pijpen kregen wel een andere plaats en functie toebedeeld. Hij verkleinde de dispositie van twaalf registers (met veel hoge vulstemmen) naar tien. Daarbij liet hij in de windlade twee slepen, die ook nog in bas en discant waren verdeeld, onbezet. Al twee en halve maand na ondertekening van het contract kon het orgel op 13 september 1868 in gebruik worden genomen.
Deplorabel
In 1910 (Doornbos) en 1958 (Van der Bliek) heeft het instrument restauraties ondergaan. Daarbij zijn respectievelijk de windvoorziening vernieuwd (1910) en twee hoge fluitregisters geplaatst (1958). Vóór de restauratie verkeerde het instrument al ruim veertig jaar in een deplorabele toestand. Het orgel klinkt nu voor iedereen zoals men het nog nooit gehoord heeft. Ook de fraaie oude kleurstelling met een mahonie-imitatie, marmerwerk en vergulding is opnieuw aangebracht. Ook de houten wand onder het orgel is opnieuw in passende eiken-imitatiekleur geschilderd.
Tweedehandsje
Dit orgel is een fraai voorbeeld van hoe er in de negentiende eeuw in Noord-Nederland werd omgegaan met oude orgels wanneer ze als tweedehandsje werden doorverkocht en elders door een financieel niet erg bemiddelde kerkgemeenschap werden aangekocht.
Achttiende-eeuws
Het typisch zuidelijke karakter van het orgel is nog heel goed te zien en te horen. De klank wijkt geheel af van de inheemse Groningse orgels. Eén van de in 1958 geplaatste (ook toen al oudere) registers is gehandhaafd en opnieuw fraai geïntoneerd als ware het een achttiende-eeuws register, de andere is vervangen door een nieuwe passende Mixtuur als klankkroon naar voorbeeld van het aanwezige achttiende-eeuwse pijpwerk. De overige overwegend achttiende-eeuwse registers zijn gebleven zoals Van Oeckelen ze in het orgel had gezet. Het karakteristieke orgeltje heeft het klavier aan de achterzijde; er is geen pedaalklavier aanwezig.
Restauratie en ingebruikname
De restauratie is uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmakers BV te Zuidwolde. Adviseur was Stef Tuinstra te Bedum. Namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft drs. Wim Diepenhorst het project begeleid. Het schilderwerk is uitgevoerd door Jan Martens uit Zuidwolde (voorwerk), de imitatieafwerking en vergulding is gedaan door Helmer Hut te Beerta. De ingebruikname zal plaatshebben in het weekend van 11 tot 13 september van dit jaar.
Dispositie
Manuaal C-c3
Prestant 8
Holpijp 8
Viola di Gamba 8 – vanaf c0
Violon 8 discant
Octaaf 4
Fluit 4
Quint 3 – quintfluit
Woudfluit 2
Cornet III discant
Mixtuur II-III bas/discant
Werktuiglijke registers
Windlosser
Tremulant – inliggend
Toonhoogte: a1 = 465 Hz
Winddruk: 76 mm
Stemming: Neidhardt I
© 2015 fotografie Gérard van Betlehem
