Van Vulpen-orgel TivoliVredenburg Utrecht in gebruik genomen

26 augustus 2017 Redactie Orgelbouwnieuws
orgel TivoliVredenburg

Op vrijdag 25 augustus is het Van Vulpen-orgel in de Grote Zaal van TivoliVredenburg te Utrecht officieel in gebruik genomen. Het compacte, tweeklaviers orgel moet daar vooral een rol gaan vervullen als begeleidingsorgel voor koren en orkesten in met name barok en vroeg-romantisch repertoire.

Text Example

advertentie



De overdracht vond vrijdagmiddag plaats tijdens een ‘Orgelpreview’ als onderdeel van het Festival Oude Muziek. De symbolische sleutel van het orgel werd door directeur Adjan Smitsman van orgelmakerij Gebr. Van Vulpen overgedragen aan voorzitter Maarten van Ditmarsch van de Stichting Orgel Comité Muziekcentrum Utrecht (SOCMU) die de bouw (financieel) mogelijk maakte. Van Ditmarsch gaf de sleutel vervolgens door aan Frans Vreeke, directeur van TivoliVredenburg.

Onderdeel van de ‘Orgelpreview’ was ook  een rondetafelgesprek met deskundigen en gebruikers van het orgel. Daarin werd onder meer gezocht naar de historische wortels van het gebruik van een groot orgel voor de basso continuo. Peter van Dijk, adviseur bij de bouw, verzorgde een registerdemonstratie en een kort afsluitend concert.

Het officiële inauguratieconcert vond ’s avonds plaats. Organist Lorenzo Ghielmi liet het orgel soleren in onder meer Bachs Praeludium, Adagio en Fuga in C BWV 545/564,2. Samen met La Divina Armonia klonk het ‘barokorgel’ concertant in de Bachcantates BWV 35 en 79.

Sluitstuk
Het nieuwe Van Vulpen-orgel is het sluitstuk van meer dan vier decennia beijveren voor een concertzaalorgel in het Utrechtse muziekcentrum. Nog voor de zaal in 1979 werd opgeleverd kwam het mede op initiatief van Gert Oost tot de oprichting van de Stichting Orgel Comité Muziekcentrum Utrecht (SOCMU) die gelden wierf voor een orgel. Gedacht werd aan een drieklaviers orgel van 35 à 40 stemmen. Onopgeefbare zaalcapaciteit en in architect Herman Herzberger een verklaard tegenstander van een zaalorgel zorgden ervoor dat het maar niet van een orgel kwam.

In 2015 kon dan toch een contract worden getekend voor de bouw van een orgel. Adviseur Peter van Dijk ontwierp voor de beperkte beschikbare ruimte een tweeklaviers ‘groot continuo-orgel’ van vijftien stemmen met zijkantbespeling. Voor de stijl van de orgelklank is de achttiende-eeuwse orgelbouw in Rijnland/Westfalen als uitgangspunt genomen waarin invloeden uit zowel de Nederlanden, Noord-, Midden- en Zuid-Duitsland als Frankrijk aanwezig zijn. De opvallend onopvallende orgelbehuizing, bestaande uit panelen met ronde uitspraakopeningen, werd ontworpen door de archtitect van de zaal, Herman Hertzberger. De realisatie van het orgel kostte zo’n 450.000 euro.

Meer over de achtergronden van het orgel in TivoliVredenburg

Beluisteren
Het orgel is tijdens het Festival Oude Muziek tot en met 3 september nog regelmatig te beluisteren. Zo geeft Sietze de Vries op zondag 3 september om 12.00 uur met improvisaties tekst en uitleg bij het nieuwe orgel. Op vrijdag 29 september wordt het orgel ingezet tijdens een concert van de Nederlandse Bachvereniging onder leiding van Jos van Veldhoven. Het instrument is dan onder de handen van Leo van Doeselaar te horen in onder meer concerti van Vivaldi, Handel en C.Ph.E. Bach.

Opdrachtcompositie
Ter gelegenheid van de realisatie van het orgel kreeg ‘Componist des Vaderlands’ Mayke Nas de opdracht van AVROTROS Vrijdagconcert een werk voor orgel en orkest te schrijven. Op 30 maart 2018 gaat het werk in première. ‘Een stuk voor orgel en klein orkest, dat stond al lang op mijn verlanglijstje. Ik vind het orgel een stoer en cool instrument’, schrijft zij in de seizoensbrochure van TivoliVredenburg. ‘Als kind hoorde ik mijn opa [organist en componist] Louis Toebosch spelen (…) Dat ik nu in zijn voetsporen treed, maakt het voor mij extra leuk en spannend’.

 

Dispositie

Hoofdwerk I – C-f3
Prestant 8 – C-H eiken, open; af c metaal
Holpijp 8
Octaaf 4
Quint 3 bas/discant
Octaaf 2
Terts 1 3/5 bas/discant – prestantmensuur
Mixtuur III-IV

Nevenwerk II – C-f3
Gedekt 8
Fluit 4 – C-h gedekt; vanaf c1 open, cilindrisch
Quintfluit 3 – C-g gedekt; af gis open, cilindrisch
Fluit 2 – C-H gedekt; rest open, cilindrisch cilindrisch
Tertsfluit 1 3/5 – open, cilindrisch, fluitmensuur
Fagot 16 – bas/discant
Dulciaan 8 – bas/discant, gestreefd naar een boventoonrijke intonatie

Pedaal C-d1
Subbas 16 – eiken

Werktuiglijke registers
Koppeling Hoofdwerk – Nevenwerk
Koppeling Pedaal – Hoofdwerk
Koppeling Pedaal – Nevenwerk

Stemtoonhoogte
a = 415 Hz, door middel van een transponeerinrichting ook op 440 Hz en 465 Hz speelbaar

Temperatuur
Neidhardt Kleine Stadt 1724 (= Grosse Stadt 1732)

Windvoorziening
twee spaanbalgen, gevoed door een windmotor

 

Meer over het TivoliVredenburg-orgel