Als recensent Theo Visser een medaille zou kunnen toekennen aan de dubbel-cd van de twaalf ‘Hymnes de l’Eglise povr tovcher svr l’Orgue’ door Markus Goecke, dan zou dat waarschijnlijk een gouden plak zijn geweest. Orgelnieuws.nl doet weliswaar niet aan het uitdelen van edelmetalen onderscheidingen, maar roept deze productie wel uit tot keuze van de redactie. Dat scheelt u weer wat nikkelen plakken …
advertentie
Het is een aardige gewoonte aandacht te geven aan jubilerende componisten. Zo is het dit jaar 450 jaar geleden dat Jean Titelouze werd geboren. Hoewel diens oeuvre zondermeer tot de canon van de Franse orgelliteratuur behoort, zijn uitvoeringen ervan zeldzaam. Ook de discografie is niet overdadig, een geheel complete opname ontbreekt vooralsnog. In dit jubileumjaar jaar werd de catalogus echter verrijkt met een mooie dubbel-cd van de twaalf ‘Hymnes de l’Eglise povr tovcher svr l’Orgue’, gespeeld door de Duitse organist Markus Goecke.
De bundel hymnen van Titelouze verscheen in 1623 en staat stilistisch in de traditie van de Frans-Vlaamse school van onder anderen Josquin des Prez en Claude le Jeune. De titel van het werk geeft dit al min of meer aan, want daarin wordt nadrukkelijk verwezen naar fuga’s en ricercares. In de ritmische spanning, de behandeling van dissonanten en in tonale harmoniewendingen kondigt de barok zich echter duidelijk aan. Uit hier en daar ‘opbloeiende’ diminuties blijkt duidelijk een zich sterk ontwikkelende klavierstijl. De hymneversetten van Titelouze kunnen gekarakteriseerd worden als instrumentale motetten met een verfijnde levendigheid.
Het is niet echt eenvoudig om een ideaal Titelouze-orgel te vinden, want Franse orgels uit de tijd van Titelouze zijn nauwelijks bewaard gebleven. De muziek vraagt om een zuidelijk orgeltype van vóór de Franse klassieke periode, en bovendien om een middentoonstemming. Na een zoektocht door heel Europa (waarbij ook de Pieterskerk in Leiden is overwogen), kwam Markus Goecke terecht in Bolbec (Normandië). Het instrument is in 1630 oorsponkelijk gebouwd door Guillaume Lesselier voor een kerk in Rouen, dichtbij de Saint Ouen waar Titelouze werkzaam was als organist. In de Saint Ouen stond een orgel van de leermeester van Lesselier, Crespin Carlier, dat op instignatie van Titelouze gebouwd was. Titelouze had een levendige belangstelling voor orgelbouw en het is waarschijnlijk dat Titelouze het op de cd’s ingespeelde orgel goed gekend en gewaardeerd heeft. Een betere keus had Goecke niet kunnen maken.
Rond de uitvoering van de muziek spelen een paar belangrijke kwesties. Titelouze schrijft dat er ruimte is voor allerhande toe te voegen versiering, maar hij treedt niet in detail ‘omdat iedereen daarmee bekend is’. De meeste uitvoerders kiezen ervoor om het tamelijk compacte stemmenweefsel toch onversierd te laten, maar zo niet Goecke. Zorgvuldig en gedoseerd voegt hij diminuties toe, die hij ontleende aan het theoretisch werk van Mersenne. Het is bekend dat Mersenne en Titelouze met elkaar bevriend waren en elkaar wederzijds bewonderden. Ook aan Mersenne ontleend is het pre-klassieke jeu inégal, dat Goecke smaakvol toepast. Opvallend is wel dat Goecke voor vrijwel alle eerste verzen van een hymne kiest voor een ouverture-achtig gepunteerd ritme; een keuze die enigszins gekunsteld overkomt en die voor zover ik weet niet op enige bron is gebaseerd. Ook tamelijk uniek aan deze opname zijn de gebruikte registraties. Deze zijn geïnspireerd door de (algemene) voorstellen die Mersenne doet, en die waarschijnlijk deels van Titelouze zelf afkomstig zijn. Daar zitten enkele bijzondere, later in onbruik geraakte combinaties bij, zoals Bourdon 8, Prestant 4 en Clairon 4.
Het spel van Goecke is enthousiast en zeer verzorgd in de goede zin van het woord. Goecke articuleert duidelijk; soms zou je misschien iets meer een iets meer vocale benadering wensen. De opname is mooi direct.
De twaalf hymnes worden alternatim gezongen door het koor Vox Resonat onder leiding van Eric Mentzel, die dat fraai doet. Ook hiervoor is uitvoerige bronnenstudie verricht, wat in melodisch en ritmisch opzicht een interessante versie van het gregoriaans oplevert. Jammer genoeg wordt om een of andere reden niet de oud-franse uitspraak van het Latijn gevolgd.
Het boekje is informatief en stijlvol vormgegeven, alle registraties worden vermeld. Alleen een foto van het orgelfront ontbreekt.
Eigenlijk zou de Académie des Arts, Science et Lettres aan dit soort producties (ook) eens medailles moeten gaan toekennen…
Jean Titelouze – ‘Hymnes de l’Eglise povr tovcher svr l’Orgue’
Markus Goecke, orgel St. Michel, Bolbec
Vox Resonat onder leiding Eric Mentzel
Label: Marc Aurel Edition
Nummer: MA20033
Speelduur: 64’32 + 65’24
Booklet: (DU/EN)
