In de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede wordt zaterdag 2 november het Harrison & Harrison-koororgel in gebruik genomen. Het instrument uit 1883 is afkomstig uit het Noord-Engelse Bishop Auckland en werd in de afgelopen twee jaar gerestaureerd en uitgebreid.
advertentie
De Grote Kerk beschikt al over het in middentoon gestemd Kiespenning-orgel en een in een Friedrichs-kas geplaatst koororgel van Van Vulpen. Het Engelse orgel is bedoeld als romantische tegenhanger en als begeleidingsinstrument bij onder meer de choral evensongs die sinds 2013 in Wijk bij Duurstede met regelmaat worden gehouden.
Zoektocht
In de zoektocht naar een geschikt Engels-romantisch orgel kwam de Stichting Concerten Grote Kerk (SCGK) begin 2016 op het spoor van het orgel in St. Peter’s Church te Bishop Auckland. Deze kerk werd in 2013 buiten gebruik gesteld en zal door een projectontwikkelaar worden omgebouwd tot woningen. In oktober 2016 kon het (monumentale) Harrison & Harrison-orgel worden gedemonteerd en overgebracht naar Nederland.
Historie
Het orgel in St. Peter’s werd tussen 1883-1885 in een aantal fases gebouwd door de firma Harrison & Harrison. In 1900 werd het orgel uitgebreid met een Violoncel 8 op het pedaal. In 1989 werd het instrument gerestaureerd door H.E. Prested uit Durham. Het bleef in ongewijzigde staat.
Restauratie, uitbreiding en plaatsing
De restauratie, uitbreiding en plaatsing van het instrument werd door de SCGK in eigen beheer uitgevoerd. De organisten van de kerk, Sander Booij en Pim Schipper (respectievelijk zelfstandig orgelmaker en intonateur bij Stinkens), voerden de werkzaamheden uit. Zij werden daarin bijgestaan door Sjoerd Vredenberg (voorzitter van SCGK), meubelmaker Arjan de Wit te Langbroek (orgelkast) en orgelmaker Martin Butter te Ridderkerk (nieuwe windlade en mechaniekdelen).
In Wijk bij Duurstede is het orgel opgesteld op de begane grond in de eerste travée van de zuidelijke zijbeuk, op de hoek van het transept. Hiervoor zijn enkele wijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke situatie aangebracht. Het sterk overkragende deel van het hoofdfront werd enigszins teruggebracht, waartoe een nieuwe half ronde koof met vier spanten in stijl is gemaakt.
Om meer aansluiting te vinden tussen de pilaren is de frontindeling van het hoofdfront enigszins verbreed. De drie onderscheiden velden worden nu geflankeerd door houten stijlen en aanvullend kastwerk.
Alle bestaande kastdelen zijn ontdaan van verf en laklagen. Op een later moment zal het gehele orgelmeubel worden geschilderd in een palissandertint.
De klaviatuur had in de Engelse situatie een asymmetrische plaats onder het hoofdfront door de plaatsing van toegangsdeur tot de toren naast de klavieren. In Wijk bij Duurstede is de klaviatuur gecentreerd geplaatst. Hiervoor werden aan beide zijden nieuwe paneeldeuren gemaakt.
In Bishop Auckland stond het orgel in een nis op gesteld. Daarom ontbraken een zijwand en de achterwand. Aan de oostzijde van het orgel wordt de zijwand nu gevormd door het houten pijpwerk van de Open Diapason 16, afgezet met paneelwerk uit St Peter’s Church. De achterwand wordt nieuw gemaakt, waarbij de paneelindeling aansluit bij het overige kastwerk. De zijfront aan de torenzijde, met daarin het beschilderde pijpwerk van de Violoncello 8 van het Pedal, is nagenoeg ongewijzigd.
De opstelling de Great-lade bleef gehandhaafd, de Swell-lade werd 60 centimeter lager geplaatst.
De windladen werden hersteld. Met name lade van het Swell behoefde vanwege scheuren in het fundamentbord grondige restauratie. De mechaniek werd waar nodig aangepast aan de nieuwe opstelling. De magazijnbalg was in 1989 voor het laatst gerestaureerd, daardoor hoefden alleen noodzakelijk reparaties te worden uitgevoerd.
Uitbreiding
Het Harrison & Harrison werd uitgebreid met twee registers. Aanvankelijk zou alleen een zestienvoets Trombone aan het Pedal worden toegevoegd. Gaandeweg het project werd ook kans gezien het Great met een Clarinet 8 uit te breiden.
De Trombone 16 is afkomstig uit het voormalige Hill, Norman & Beard-orgel (1921/1949) van de Holy Trinity Church in Sutton Coldfield. Het pijpwerk werd geplaatst op een nieuwe, in Harrison & Harrison-stijl vervaardige lade.
Voor de plaatsing van de Clarionet 8 werd de Great-lade uitgebreid met een kantsleept. Voor het register vormen de stevels en koppen van een bestaande Oboe 8 van de Engelse orgelmaker Walker de basis. De cilindrische bekers, die het register zijn Clarinet-karakter geeft, zijn door orgelpijpenmaker Stinkens nieuw gemaakt naar van Harrison & Harrison verkregen mensuur.
Klaviatuur
De klaviatuur werd gerestaureerd en voorzien van een nieuw klavierschot. De ondertoetsen van beide manualen zijn op nieuw belegd, waarbij het niet originele kunststof is vervangen door rundbeen. Het concaaf-radiaal pedaalklavier is nieuw gemaakt op basis van de oorspronkelijk maatvoering. De originele orgelbank was in Bishop Auckland al niet meer aanwezig, er wordt nog een nieuwe bank gemaakt in Harrison & Harrison-stijl.
Ingebruikname en inauguratiefestival
Op zaterdagavond 2 november wordt het orgel officieel in gebruik genomen. Het instrument wordt dan door de SCGK om niet overgedragen aan de Hervormde en Protestantse Gemeenten die in de Grote Kerk hun onderdak hebben. Kaarten voor de ingebruikname zijn niet meer beschikbaar.
Op zondag 3 november zal het orgel voor het eerst klinken in de beide ochtenddiensten (9.15 en 11.00 uur). Hieraan zal het koor Cantique zijn medewerking verlenen. ’s Middags is er een Choral Evensong met het koor Oriolus uit Maarn onder leiding van Arjan Veen. Pim Schipper bespeelt het orgel.
Tot en met 15 december is het Harrison & Harrison-orgel het middelpunt van een inauguratiefestival met onder andere Choral Evensong, het Requiem van Fauré, de première van een nieuw werk voor koor en orgel van Reitze Smits, Laurel & Hardy-film met orgelbegeleiding en een Festival of Lessons and Carols. Meer informatie: scgk.nl
Dispositie
Great Organ C-g3
Open Diapason 8
Hohlflote 8
Dulciana 8
Principal 4
Harmonic Flute 4
Harmonic Piccolo 2
Clarionet 8 – 2019; stevels en koppen Oboe (Walker); bekers cilindrisch, nieuw
Swell Organ C-g3
Bourdon 16
Viola 8
Lieblich Gedeckt 8
Gamba 8
Viox [sic!] Celeste 8
Principal 4
Fifteenth 2
Horn 8
Oboe 8
Pedal Organ C-f1
Open Diapason 16
Bourdon 16
Violoncello 8 – 1900
Trombone 16 – 1949, Hill, Norman & Beard
Couplers
Great to Pedals
Swell to Pedals
Swell to Great
Overige werktuiglijke registers
Tremulant Swell – latere toevoeging; registertrekker nog aanwezig; tremulant (nog) niet herplaatst.
3 Combination Pedals – vaste combinaties Great
