Een symphonisch orgel. Jarenlang stond Nederlands grootste Franssen-orgel hoog op het tweede balkon tussen de twee rijzige torens van de markante neogotische kerk aan de Elandstraat in de Hofstad te verpieteren, tot het in 2009/2011 in volle glorie werd hersteld. Inmiddels is er aan het orgel een heuse concertorganist verbonden: Bert den Hertog. Met deze cd geeft hij het orgel zijn cd-première in herboren staat.
advertentie
De Limburgse orgelmakers Gebroeders Franssen bouwden de drieklaviers pneumaat in 1906 met 43 stemmen verdeeld over drie manualen en pedaal. Het orgel had twee evenknieën: dat van de Sint-Christoffelkathedraal in Roermond (1896) en de Sint-Franciscuskerk in Nijmegen (1900), beide sneuvelden door oorlogsgeweld.
Het orgel in de Elandstraatkerk – voluit: Kerk van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen – bleef als grootste opus van de Franssens over, zij het door een paar wijzigingen en elektrificatie door Jos. Vermeulen in 1949 ook niet helemaal ongeschonden. Hoe dan ook, het orgel raakte in onbruik, werd opgelapt, belandde in 2004 op de Rijksmonumentenlijst en werd uiteindelijk gerestaureerd door Adema’s Kerkorgelbouw. Hierbij kreeg het zijn oorspronkelijke dispositie en windvoorziening (een enorme magazijnbalg, negen regulateurbalgen en niet geringe winddruk) weer terug, kreeg het een nieuwe elektro-pneumatische tractuur en speeltafel (met setzersysteem) en kan het nu dankzij MIDI-techniek ook vanaf het beneden in de kerk geplaatste elektronische orgel bespeeld worden.
Dat laatste is geen overbodige luxe. Wie het gerestaureerde orgel boven, op de vlak voor het front geplaatste speeltafel, bespeelt weet zich in een orkaan van orgelgeluid te begeven! Op het niveau van de beminde gelovigen, de begane grond van het fraaie, on-Hollands aandoende kerkgebouw van architect Nicolaas Molenaar Sr., lijkt echter alles op zijn plaats te vallen. Het orgel heeft een breed pallet van grondstemmen, met soms Duitse aandoende strijkers (zoals de ronkende Violon 16′ in het Pedaal) en intense Franse ‘harmonieken’, afgemaakt met de genereuze vulstemmen en het bruuske trompettenkoor van het Groot Orgel.
Bert den Hertog presenteert dit symphonische Franssen-orgel in passend repertoire met een transcriptie van een Liszt-pianowerk, kleurrijke arabesken van Debussy, de complete ‘Hemelvaartscyclus’ l’Asscension van Messiaen, en een van de drie gotische schetsen van Langlais. Nederlands, en ook weer niet, is de Hommage à Jean Langlais van Henk Vermeulen, gebaseerd op de Geneefse melodie van Psalm 80 (die uiteindelijk is ontleend aan de Middeleeuwse sequentie ‘Victimae paschali laudes’, zie daar de interconfessionele crossover). Het tien minuten durende werk werd door Den Hertog, aan wie het is opgedragen, in 2014 in de Elandstraatkerk in première gegeven en beleeft nu ook zijn cd-première.
A Symphonic Organ
Bert den Hertog – Franssen-orgel – Elandstraatkerk – Den Haag (NL)
Funérailles (Liszt, arr. Kolosz); Deux Arabesques (Debussy, arr. Roques); l’Ascension (Messiaen); Hommage à Jean Langlais: Psaume 80 (Vermeulen); Veni creator spiritus, ‘Trois Esquisses gothiques’ No. 1 (Langlais)
Label: Tuliprecords.nl
Nummer: TURE 201415
Speelduur: 66’09
Booklet: 20 pagina’s (NE/EN)
Prijs: € 18,50
