Op zondag 11 september wordt het nieuwe hoofdorgel in de Sint-Bonifatiuskerk in Leeuwarden ingezegend en ingespeeld. Het veertig stemmen tellende instrument werd eind oktober 2021 door Adema’s Kerkorgelbouw uit Hillegom opgeleverd.
advertentie
In de neogotische Bonifatiuskerk, tussen 1884 en 1886 gebouwd onder architectuur van Pierre Cuypers, plaatste de Friese orgelmakers C.B. Adema & Zonen te Leeuwarden een tweeklaviers klaviers orgel met zestien stemmen en aangehangen pedaal.
Verschueren
In 1942 bouwde de firma Verschueren een nieuw elektro-pneumatisch orgel (30/IIP) waarin het Adema-pijpwerk uit 1899 een plaats kreeg. Op een later moment is de dispositie nog gewijzigd en uitgebreid naar 32 registers. De toestand van het orgel en de bruikbaarheid ervan verslechterden in de loop der jaren, waardoor vanaf de jaren 90 al plannen werden gemaakt voor een alternatief.
Transeptorgel
Onder advies van Jan Jongepier kwamen verschillende opties voorbij, zoals de plaatsing van het Van Dam-orgel uit de Westerkerk te Leeuwarden op de hoek van het priesterkoor en het transept en een nieuw orgel in het transept waarbij de biechtstoelen zouden worden gebruikt voor een tweedelig front.
Na het overlijden van Jongepier in 2011 werd de adviestaak overgenomen door Ton van Eck namens de KKOR. Opnieuw werden de mogelijkheden voor plaatsing van een nieuw mechanisch tweeklaviers transeptorgel met bekeken. Van drie ingediende offertes werd de aanbieding van Adema‘s Kerkorgelbouw als meest gunstig beoordeeld.
Historisch materiaal
Nadat het Verschueren/Adema-orgel op de koortribune op basis van het oude pijpwerk en het karakteristieke front tot gemeentelijk monument werd verklaard, veranderden de plannen. Het orgel moest nu geplaatst worden achter het front van 1942. Dat werd voor de opstelling van het nieuwe instrument wel een meter naar voren geplaatst.
Voor de bouw van het orgel werd niet alleen gebruik gemaakt uit het historische Adema-materiaal uit 1899. Zo zijn windladeraamwerken van het Adema-orgel (1873) in Ferwert gebruikt, zijn de twee barkermachines afkomstig uit de voormalige Spaarnekerk te Haarlem (Adema, 1890) en is de (vrijstaande) speeltafel van Merklin-Schütze (1862, St. Roche Brussel).
Ook voor een groot deel van het pijpwerk kon worden geput uit de voorraad historisch materiaal van Adema. Aanvullend pijpwerk werd nieuw gemaakt. De tongwerken zijn gemaakt in Frans/Belgische factuur.
Het orgel heeft mechanische tractuur met sleepladen. Zowel het Groot Orgel als het Reciet Expressief is voorzien van een barkermachine. De vrijstaande speeltafel is midden voor het front geplaatst met zicht richting het schip. Het orgel is zo ingericht dat het mogelijk is om op een later moment een tweede, elektrische speeltafel beneden in de kerk bespeelbaar te maken.
Feestelijke ingebruikname
De officiële ingebruikname vindt plaats op zondag 11 september. Tijdens de Pontificale Hoogmis van 11.00 uur zal de bisschop van Groningen-Leeuwarden, Mgr. dr. C.F.M. van den Hout het orgel inzegenen. Het koor Cantores ‘Titus Brandsma’ o.l.v. Hendrikje van den Berg zullen de Missa in honorem Reginae Pacis van Flor Peeters ten gehore brengen. Het orgel wordt dan bespeeld door Siegfried Derks met onder andere muziek van Flor Peeters.
Om 15.00 is er een feestelijk inspelingsconcert. Ton van Eck en Siegfried Derks laten het Adema-orgel horen in werk van Franck en Vierne, Hendrikje van den Berg bespeelt het orgel in begeleiding van diverse solisten.
Tijdens het inspelingsconcert wordt het boek Een prachtig werk gepresenteerd.
Ton van Eck, VictorTimmer en Sible de Blaauw beschrijven daarin 280 jaren orgels en hun gebruik in de Sint-Bonaftiuskerk te Leeuwarden. Daarin is ook ruime aandacht voor het nieuwe Adema-orgel. Binnenkort meer over dit boek.
Het eerste exemplaar van het boek zal worden overhandigd aan Ronald van Baekel, directeur van Adema’s Kerkorgelbouw
Dispositie
Groot Orgel (I) C-g3
Principaal 16 – frontpijpwerk Verschueren 1942, rest onbekend 19e eeuw
Bourdon 16 – Hardorff, Verschueren 1942
Praestant 8 – frontpijpwerk Verschueren 1942, rest Adema 1899
Roerfluit 8 – Adema 1899 en 2021
Fluit Harmoniek 8 – Adema 2021
Salicionaal 8 – Valckx & Van Kouteren
Octaaf 4 – Adema 1899
Fluit Octaviant 4 – Adema/Schreurs
Combinatiestemmen
Kwint 6 – onbekend, Adema 1899
Octaaf 2 – Adema 1899/2021
Mixtuur III-VI – Adema-Schreurs
Cornet III-V – Verschueren 1942, Adema 1899
Baryton 16 – Adema-Schreurs, Adema 2021
Trompet 8 – onbekend, Franse bouwwijze
Reciet Expressief (II) C-g3
Viola Major 16 – Verschueren 1942, Vermeulen.
Viool Praestant 8 – Verschueren 1942, Adema 1899
Holpijp 8 – Adema 1899
Vox Coelestis 8 – Adema 1899/2021
Kwintatoon 8 – Adema 1899/2021
Viola di Gamba 8 – Valckx en Van Kouteren, Adema 1899/2021
Salicet 4 – Adema 1899/2021
Basson-Hobo 8 – Adema-Schreurs, Adema 2021
Vox Humana 8 – Devos, Curreghem (B)
Combinatiestemmen
Fluit Harmoniek 4 – Adema 1899/2021
Piccolo Harmoniek 2 – Adema-Schreurs, Verschueren 1942
Euphone 16 – Verschueren, Adema 2021
Trompet Harmoniek 8 – P.J. Adema 1888
Klaroen Harmoniek 4 – Adema 2021
Pedaal C-f1
Contrabas 16 – uit voorraad Adema
Principaal 16 – transmissie G.O.
Subbas 16 – J. Adema 1920
Kwintbas 12 – Van Ingen
Octaafbas 8 – Onbekende herkomst
Gedektbas 8 – Laukhuff
Violoncello 8 – transmissie G.O.
Præstant 4 – Verschueren 1942, Adema-Schreurs
Bazuin 16 – Verschueren 1942 , Adema 2021
Basson 16 – transmissie Baryton 16 G.O.
Trompet 8 – transmissie Trompet 8 G.O.
Klaroen 4 – Verschueren 1942
Werktuiglijke registers
Als voettreden
P + I
P + II
I + II
Combinatiestemmen Groot Orgel
Combinatiestemmen Reciet Expressie
Zweltrede Reciet
Als registertrekker
Tremolo (Reciet Expressief)
Samenstelling vulstemmen
Mixtuur III-VI
C 2 2/3 2 1 1/3 c0 4 2 2/3 2 1 1/3 c1 5 1/3 4 2 2/3 2 c2 8 5 1/3 4 2 2/3 2 c3 10 2/3 8 5 1/3 4 2 2/3 2
Cornet III-V
C 2 2/3 2 1 3/5 c0 4 2 2/3 2 1 3/5 c1 8 4 2 2/3 2 1 3/5
Meer informatie over het orgel en de bouw is te vinden op ademaorgelleeuwarden.nl
Bronnen:
- ademaorgelleeuwarden.nl (geraadpleegd 09-09-2022)
- – Ton van Eck en Victor Timmer: ‘Het ‘nieuwe’ orgel in de Sint-Bonifatiuskerk te Leeuwarden’. Friese Orgelkrant, 2022
