Duruflé, Fleury, Langlais, Messiaen, Litaize en Alain: de belangrijkste namen van de Franse orgelcultuur van de twintigste eeuw. Het is verleidelijk èn interessant om te vergelijken wat zij ons aan tastbaars nalieten, maar daarvoor is dit niet de plaats en nu niet de tijd. Maar het is misschien niet teveel gezegd dat van dit zestal de laatste de meest verrassende dan wel de minst voorspelbare is. Als persoon was Jehan Alain een mens van contrasten: aan de ene kant vitaal, fantasierijk, clownesk en onverschrokken, anderzijds poëtisch, reflectie en met de jaren toenemend zwaarmoedig. Dat alles hoor je terug in zijn muziek, waarin de luisteraar heen en weer geslingerd wordt van enorme dramatiek naar een eenvoudig kinderlied, zoals in de Première Fantaisie, of van een gregoriaans citaat naar een exotisch oosters motief, zoals in de Deuxième Fantaisie.
advertentie
In de decennia na zijn vroege, tragische dood, hebben zijn belangrijkste stukken al snel een vaste en hooggewaardeerde plaats in het concertrepertoire verworven, niet in het minst dankzij het fonografische werk van zijn veel jongere zuster Marie-Claire Alain. Eén van mijn meest dierbare lp’s is die, waarop zij werken van haar broer vertolkt, uitgebracht ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het contract van Marie-Claire bij het label Erato. Veel van Jehans kleinoden zoals de Ballade en mode phrygien, het Choral dorien en het Petite Pièce ontsluiten nog steeds voor orgelspelers van professie of uit liefhebberij de wonderlijke wereld van Alains idioom. Het is en blijft een klankwereld vol verrassingen, subtiliteiten in samenklank of ritmiek, in fantasierijk gebruik van het instrument. Uiterst waardevol om te ontdekken!
Het orgeloeuvre van Alain is al door veel organisten op geluidsdragers vastgelegd. Natuurlijk door zijn veel jongere zus Marie-Claire Alain (Erato), door Helga Schauerte (Motette), Wolfgang Rübsam (Da Camera Magna, inmiddels door Bayer Records op cd uitgebracht) en Eric Lebrun (Naxos), om enkelen te noemen. Een complete opname van een Nederlandse organist ontbrak tot dusver, hoewel er in het verleden wel interpreten waren die zich uitvoerig met Alains composities bezig hielden of zelfs integraal op concerten uitvoerden, zoals bijvoorbeeld Piet van der Steen.
Nu beschikken we dan over een complete cd-opname van de orgelwerken van Alain, niet gespeeld door één maar zelfs door twee Nederlandse organisten. Leonore Lub en Erwin Wiersinga studeerden tezamen in de jaren tachtig bij Wim van Beek, wiens naam hier met ere genoemd mag worden. Pas na een jarenlange intensieve omgang met Alains muziek durfden zij dit opnameproject aan en namen in 2000 en 2001 voor de NCRV-radio Alains orgelwerken op. Voor die opnamen werden twee Zuid-Nederlandse orgels gekozen: het Robustelly-orgel in de Sint Lambertuskerk in Helmond, gebouwd in 1772 en in 1862 door Smits gewijzigd, en het Verschueren-orgel uit 1991 in de St. Servaasbasiliek in Maastricht, dat eveneens zijn oorsprong in de 18de eeuw heeft. Die keuze werd ingegeven door het feit dat het in beide gevallen prachtige, Frans-georiënteerde instrumenten betreft, hoewel geconcipieerd vanuit een zeer verschillende invalshoek. Beide orgels leveren echter door hun klankschoonheid en expressie een dimensie toe aan de muziek van Alain.
Ook beide organisten doen dat. Ze blijken veel gevoel voor en diepe affiniteit met de bijzondere expressiviteit en mystiek, maar ook met de extatische en exotische kanten van Alains oeuvre te hebben. Beide organisten zitten dermate op één lijn in hun aanpak dat ik op het gehoor niet kon vaststellen wie wat speelde, maar daarvoor het boekje moest raadplegen. Daarin is voldoende informatie over het gespeelde, het bespeelde en de spelers te vinden. De achterzijde doet sterk aan het logo van het televisieprogramma “Man bijt hond” denken. Merkwaardig is het dat op buitenzijde een niet actuele foto van het Maastrichter orgel is afgebeeld. Deze foto geeft de situatie van vóór 1990 weer.
Een aspect noemde ik nog niet: ook de opnamekwaliteit is uitzonderlijk goed. De balans tussen duidelijkheid van de orgelklank en ruimtelijk effect is prima, wat met name voor de situatie in Maastricht een compliment is. Daarmee is deze dubbel-cd een echte hommage aan de vorig jaar overleden Hans van Laar, die de opnametechniek verzorgde. Ook die inspanning heeft een wezenlijke bijdrage aan deze voortreffelijke Nederfranse Alain-editie geleverd.
Jehan Alain: complete orgelwerken
Leonore Lub en Erwin Wiersinga
Label: VLS-Records VLC 0503
Prijs: € 30,00
© 2006 orgelnieuws.nl
