Foei, je mag er eigenlijk niet van genieten, maar het is verrukkelijk. Die gedachten kwamen bij mij op toen ik de cd van Peter Eilander uit Riga beluisterde waarbij hij met een romige romantische saus overgoten grootmeester Bach op de orgelreus van Walcker tot leven brengt.
advertentie
Ik blijf dergelijke opnames fascinerend vinden. Een voorbeeld is Andreas Sieling die op het orgel van de Berliner Dom in de huid van Karl Straube kroop en zijn historische vondsten uit die tijd voor de muziek van Bach te vertalen naar een totaal andere klankwereld. Je staat er versteld van hoevéél goede muziek aan kan! Oudere voorbeelden zijn er van Jaap Zwart in de Utrechtse Dom en Tomasz Adam Nowak aan het Sauer-0rgel uit Dortmund-Dorstfeld.
Nu dus Peter Eilander die hiervoor naar Riga toog. Ook als je het instrument alleen maar kent vanuit de luidsprekers ben je al geraakt door de imponerende klank. Laat staan wanneer je het voorrecht hebt, zoals Eilander, om daar te concerteren. Dan wíl je die klank gewoon vastleggen.
De twee grote werken (de grote e-moll, BWV 548 en de Toccata en Fuga in F, BWV 540) vult Eilander im het programma aan met kleinere koraalbewerkingen en transcripties. Mooi is dat Eilander zich niet vastbijt in interpretaties van anderen (zoals de eerder genoemde Andreas Sieling zich nauwgezet heeft verdiept in Straubes klankwereld). Hij gaat een eigen weg, vooral luisterend naar het instrument wat hij onder handen heeft.
Dat merk je al direct als hij de grote e-moll inzet. Eilander kiest hier voor een bijna cantabile aanpak met brede prestanten, afgewisseld met heldere fluiten. Hiermee krijgt het werk weliswaar niet de grandeur die we doorgaans kennen van vertolkingen op barokorgels, maar breed uitpakken zou hier ongetwijfeld als een onherkenbare brei hebben gewerkt. Nu zijn zowel preludium en fuga transparant te volgen. Bovendien lukt het Eilander ook om de aandacht vast te houden en dat is met ruim 17 minuten zeker geen sinecure! Deze cantabile-aanpak is weliswaar heel effectief in Riga, maar bij het stervenslied ‘Herr Gott, nun schleuss den Himmel auf’ haalt dat wel alle dramatiek weg die juist dit lied zich zo kenmerkt.
In de F-dur weet Peter Eilander het orgel uit te buiten. Wat een imponerende ‘massieve’ klank ontstaat er in de fuga. Als hij de orgelreus naar de slotmaten van de Fuga stuw, liggen de octaafverdubbelingen in de slotakkoorden voor de hand.
Van de kleinere werken moeten met name de beide inventionen genoemd worden. Max Reger en Karl Straube hebben deze pareltjes omgewerkt naar orgeltrio’s die grote spelbeheersing vragen. Helaas horen we ze weinig. Hoewel deze bewerkt zijn voor orgels van Walcker, Sauer en consorten, zouden ze ook prima klinken op instrumenten uit andere stijlperioden.
Het ligt bijna voor de hand om zo’n cd te verrijken met een ‘BACH’ uit de romantiek. Peter Eilander kiest hier voor Liszt, wellicht niet de meest originele, maar het werk blijft fascineren. Het is dramatiek in het kwadraat, het thema zelf blijft iets tragisch houden, Liszt weet dat meesterlijk uit te buiten en Eilander doet daar nog een schep bovenop. De BACH en Walcker staan hiermee als een huis!
STH is erin geslaagd om de orgelklank mooi te ‘vangen’, al lijkt het er wel op dat er op verschillende afstanden is opgenomen.
Kortom, ook voor Bach-puristen is het beslist de moeite om Bach in deze gedaante te beluisteren!
Bach & influence
Peter Eilander – Riga Dom – Walcker Organ
Preludium in e-moll BWV 548; Fuga in e-moll BWV 548; Choralvorspiel: ‘Vor Deinen Thron tret’ ich hiermit’ BWV 668; Choralvorspiel: ‘Herr Gott, nun schleuß den Himmel auf’ BWV 617; Toccata und Fuga in F-dur BWV 540; Choral: ‘Wohl mir das ich Jesum habe’; 8. Invention 1 in C-dur BWV 772; Invention 6 in E-dur BWV 777; Capriccio in G dur aus Toccata BWV 916; Sinfonia in e-moll naar Bachs Preludium in e BWV 855a; Menuet I + II in G-dur/g-moll aus Clavier-Büchlein vor Anna Machdalena Bach; Präludium und Fuga über den Namen BACH
Label: STH Quality Classics
Nummer: CD 1417032
Speelduur: 78’02
Booklet: 20 pagina’s (NE/EN/DU)
Prijs: € 16,90
