Barokorgel abdij Corvey gerestaureerd en gereconstrueerd door Flentrop Orgelbouw

In 2021 heeft Flentrop Orgelbouw de vijf jaar durende restauratie en reconstructie van het orgel de in de voormalige abdijkerk van Corvey (D) voltooid. Het barokke springladenorgel, een van de voornaamste historische orgels van Westfalen, is daarmee teruggebracht naar de situatie waarin Andreas Schneider het in 1681 bouwde.

Van de oorspronkelijke benedictijner abdij uit de Karolingische tijd resteert nog het ‘westwerk’ uit 822 met zijn twee karakteristieke torens, sinds 2014 UNESCO Werelderfgoed. Na verwoestingen in de Dertigjarige Oorlog (1616-1648) werd het klooster herbouwd en verrees tegen westwerk een nieuwe barokke kerk.

Op de afscheiding van het westwerk en de barokkerk bouwt Andreas Schneider uit Höxter in 1681 een nieuw orgel met twee manualen en pedaal. Daarbij past hij springladen toe. Naast het grote orgel krijgt Schneider ook de opdracht voor de bouw van een koororgel met twee klavieren en achttien registers (sinds 1823 in Amelunxen, deels bewaard gebleven). Het was destijds een van de grootste orgelbouwprojecten in Westfalen.

18^e en 19^e eeuw

In 1718 voorziet Schnitger-leerling Matthias Naumann uit Hildesheim het hoofdorgel van een rugwerk, waarvoor waarschijnlijk delen van het Brustpostiv zijn gebruikt.

Later in de achttiende eeuw wordt opnieuw aan het orgel gewerkt. In het bijzonder in 1785 door Johann Stephan Heeren te Gottsbüren die de springladen ombouwt naar sleepladen. Ook krijgt Heeren de opdracht het rugwerk te verplaatsen naar het koor en het daar naar een zelfstandig orgel om te bouwen.

In het begin van de negentiende eeuw werken de gebroeders Oestreich aan het orgel. Waarschijnlijk wordt dan de dispositie verder gewijzigd met de plaatsing van een Salicional  8 op het Brustpositiv en een Violon 16 op het pedaal.

Bij herstelwerk in 1839/1840 laat orgelmaker Johann Dietrich Kuhlmann uit Gottsbüren de dispositie ongemoeid. Dat kan niet worden gezegd van de Paderborner orgelmaker Karl Augustus Randebrock die dertig jaar later aan het orgel werkt.

20e eeuw

Het duurt dan nog een kleine eeuw voor er weer grote werkzaamheden aan het orgel worden uitgevoerd. Na ingrijpende (herstel)werkzaamheden en herintonatie in 1950 door de firma Emile Hammer uit Hannover wordt het orgel in 1963-1965 gerestaureerd door Paul Ott te Göttingen.

Het orgel wordt dan naar de mogelijkheden en inzichten van die tijd teruggebracht naar de dispositie van 1681. Het orgel krijgt een nieuwe windvoorziening en een vernieuwde speelmechaniek. Voor het Hauptwerk wordt op basis van het resterende materiaal uit 1681 een moderne springlade gemaakt. Ter versteviging krijgt de orgelkas een stalen frame.

In 1993-1994 voert Siegfried Sauer (Ottbergen) schoonmaak- en herstelwerk uit. Daarbij worden door loodcorrosie aangetaste pijpvoeten vervangen.

Klimaatschade

In 2009 wordt opnieuw loodcorrosie aangetroffen. Het orgel heeft inmiddels ook te lijden gehad van klimaatschade doordat het orgel staat opgesteld op de afscheiding van het Karolingische westwerk en de kerk. De bespeelbaarheid van het orgel laat in deze toestand veel te wensen over.

Onder advies van Jörg Kraemer van het aartsbisdom Paderborn worden plannen gemaakt voor een omvangrijke restauratie en reconstructie van het orgel. Evenals in de jaren zestig is de situatie van 1681 het uitgangspunt is, maar nu met de kennis en ervaring die in de afgelopen decennia een grote vlucht hebben genomen. De opdracht daarvoor wordt gegund aan Flentrop Orgelbouw te Zaandam.

Restauratie en reconstructie 2016-2021

In 2016 starten de Zaanse orgelmakers met demontage en uitgebreide documentatie van het orgel.

Op basis van sporen in het orgel kan de springlade van het Hauptwerk worden gereconstrueerd. Sporen in de oude scheien van de lade hebben als basis gediend bij het terugvinden van de stokdeling en de doorgangen voor de registermechaniek. De cancelindeling is herleid op basis van een bewaard raamwerk van het wellenbord van het Hauptwerk (dat eveneens werd gereconstrueerd). Voor details van ventielen, houtdiktes en boringen hebben de vrij compleet bewaard gebleven springladen van het Pedaal als voorbeeld gediend.

Voor het Brustpositiv is een nieuwe sleeplade gemaakt. Sporen in de kas hebben aangetoond dat dit ook in 1681 een sleeplade is geweest.

Er is een geheel nieuwe windvoorziening gemaakt met vier spaanbalgen. In 1681 stond deze nog opgesteld in de Johanniskapel in het westwerk achter het orgel. Vanwege de beschermde status van dit deel van het gebouw was reconstructie op deze plaats niet mogelijk. De balgstoel is nu via een opening in het dakbeschot boven het gewelf van het schip gehesen en geplaatst. Achter het orgel is een nieuwe achterwand gemaakt.

Klaviatuur en mechaniek zijn geheel nieuw en in stijl. Het aantal koppels is teruggebracht tot alleen een schuifkoppel voor de manualen.

Voor de reconstructie van de dispositie van 1681 is het niet-oorspronkelijke pijpwerk, meer dan een der van het totaal, nieuw gemaakt in aansluiting op het Schneider-pijpwerk. Het later bijgebouwde pijpwerk voor groot Cis van de manuaalwerken is niet teruggeplaatst. Met de reconstructie heeft het orgel weer zijn oorspronkelijke middentoonstemming.

Inwijding, ingebruikname en een cd

Op zaterdag 12 juni 2021 kon het orgel opnieuw worden ingewijd. Sindsdien heeft de katholieke parochie van St. Stephanus und Vitus, de huidige gebruikers van de voormalige abdijkerk, het Schneider-orgel kerkelijk weer in gebruik. Het ingebruiknameconcert vond op zondag 14 november 2021 plaats en werd gegeven door Sietze de Vries.

Dispositie