Het wereldberoemde Van Hagerbeer/Schnitger-orgel in de Alkmaarse Grote Kerk wordt gerestaureerd. Begin 2015 zal het werk naar verwachting gereed zijn en kan het prachtige instrument zijn klanken weer laten horen. In dit blog doet Jan Zwart, bestuurslid van de Alkmaarse Stichting Vrienden van het Orgel, voor de lezers van Orgelnieuws verslag van de voortgang van de restauratie. Hij wordt bijgestaan door de organisten Pieter van Dijk (stadsorganist) en Frank van Wijk, en Erik Winkel, adjunct-directeur van Flentrop Orgelbouw.
advertentie
In de vorige aflevering van dit blog zagen we hoe ‘Magister Principaal’, groot C van de Principaal 22′, voor reparatie uit het orgel werd genomen. De langste pijp van het Van Hagerbeer/Schnitger-orgel gaf al jaren geen toon en liep bovendien het risico nog verder uit balans te raken en naar beneden te vallen. Na veel overleg kon de 28 meter hoge steiger voor het orgel gebruikt worden voor demontage van de kolos. Nu ‘Magister Principaal’ is gerepareerd kan hij weer terug naar zijn plaats.
De spanning stijgt
Woensdagmorgen 12 november 2014, 8:00 uur. Het is nog donker in de kerk, maar Michel Lagrand – tekenaar, meubelmaker en monteur – is al druk bezig. Michel heeft de leiding over de operatie en een plan de campagne gemaakt. Hij heeft de pijp gespalkt, zodat er bij het omhoog takelen geen beschadigingen ontstaan. Maar het blijft spannend; het moet in één keer goed gaan, want er is geen geld voor een nieuwe reparatie.
Na nog heel wat overleg tillen tien mannen tegen 9:00 uur Magister Principaal van de operatietafel. Voetje voor voetje dragen zij de pijp tot in de balgenruimte. Vanaf hier moet de pijp schuin omhoog gestoken worden, door de steiger heen en dan aan de lier bevestigd worden om hem te laten opstijgen. Dit is het spannendste moment. Zal de spalk van Michel het houden?
Lancering
Zo’n enorme pijp lijkt wel op een raket. Ruud van Bokhorst (fotograaf en Bestuurslid van het Orgelfestival Holland) herinnert me eraan dat vandaag de Philae Lander op komeet 67P moet landen. Ook de terugplaatsing van de Magister Principaal is zo’n spannende operatie, zij het gelukkig wel wat dichter bij de grond. Michel Lagrand heeft in het Bovenwerk een houten constructie gemaakt waaraan de lier is geborgd. Hij heeft werkelijk aan alles gedacht. De pijp wordt vastgemaakt aan de lier en dan begint de ‘lancering’.
Hoewel met uiterste voorzichtigheid, gaat het uiteindelijk toch nog rap. Binnen 10 minuten staat de pijp verticaal. Centimeter voor centimeter wordt de pijp omhoog getakeld.
Gelukkig zijn de steigerbouwers er ook bij. Soms moet er bijvoorbeeld een dwarsstang of een tussenvloertje weggehaald worden. Zij kennen geen schroom en werken snel.
Hans Steketee met zijn videocamera en Ruud van Bokhorst gaan de steiger op. Ik besluit om achter Michel het orgel in te gaan om te proberen in beeld te brengen hoe het er in het inwendige van het orgel toegaat.
Op iedere etage staan (binnen en buiten het orgel) één of meer mensen. De laatste centimeters vergen uiterste precisie. In het bovenwerk moet de pijp in een haak vallen, een verdieping lager eveneens en uiteraard moet de voet ook op zijn plek komen. Het is alsof je een deur in de sponningen hangt, dat is altijd passen en meten.
Historische dag
Maar uiteindelijk lukt het! Om 10.05 uur staat de pijp Magister Principaal weer vast. Een compliment aan alle medewerkers van Flentrop (in dit geval speciaal voor Michel Lagrand die het proces vandaag heeft geleid) en de mannen van Perfect Steigerbouw. Later op de dag horen we dat ook de Philae Lander na tien jaar is geland. Wat een historische dag, deze woensdag de 12e november Anno Domini 2014.
Onvergetelijk moment
De volgende dag ga ik weer langs. Intonateur Jan Ballintijn is bezig pedaalregisters terug te plaatsen en te intoneren. Ik vraag hem of ik de Principaal 22 mag horen. Eigenlijk schrik ik een beetje, ik hoor niet zo heel veel. Jan zegt: “dit register werkt vooral in combinatie met andere registers. Eigenlijk moet je beneden luisteren in een stille kerk. Deze pijp overheerst niet, maar je voelt de trillingen”. Jan trekt de Roerquint 12 erbij en ja, nu hoor ik het, maar vooral, ik voel het! Een ontroerend moment. Het Van Hagerbeer/Schnitgerorgel heeft zijn basis terug, of zoals Jacobus Revius het schreef in zijn gedicht Op het overlijden van Claude Bernart . . . ‘DEN DREUN DAAR ’T AL OP STEUNEN MOET’!
Zie ook
© 2015 fotografie Jan Zwart, tenzij anders vermeld
