Dinsdag 24 januari werd het Cavaillé-Coll-orgel van de Haarlemse Philharmonie na restauratie en reconstructie door Flentrop Orgelbouw officieel overgedragen aan de gemeente Haarlem. Dat gebeurde tijdens een presentatie voor pers en andere genodigden die middag.
Directeur Cees van Oostenbrugge van Flentrop Orgelbouw droeg het orgel over door overhandiging van de sleutel aan Ruud Grondel, wethouder van Cultuur van Haarlem. Daarmee werd de restauratie en reconstructie van Nederlands grootste Cavaillé-Coll-orgel afgesloten.
advertentie
Geschiedenis
Het Cavaillé-Coll-orgel was oorspronkelijk bestemd voor het Palais de l’Industrie in Parijs en stond opgesteld in het atelier van de orgelbouwer toen het in 1875 werd aangekocht voor het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam. In het Paleis heeft het gefunctioneerd tot het orgel in het begin van de twintigste eeuw in onbruik raakte. In 1916 zijn het de heren Stoop en Bunge die het orgel aankopen voor de grote zaal van Sociëteit ‘De Vereniging’ in Haarlem. Na demontage in 1917 wordt het instrument opgeslagen. Dat is de redding voor het orgel gebleken, want in 1929 zou het Paleis voor Volksvlijt door brand worden verwoest.
Sybrand Adema plaatst het orgel in 1924 in het Haarlemse Concertgebouw en vervangt de windladen door pneumatische kegelladen. De lade van de Soubasse 32 blijft gehandhaafd. De kas van het orgel wordt dan bruin geschilderd.
In 1965 wordt het orgel gerestaureerd en gewijzigd door de Gebr. Vermeulen. De tractuur wordt elektro-pneumatisch en er komt een nieuwe speeltafel. De dispositie wordt met enkele registers (in hoge ligging) uitgebreid en de Unda Maris van het Récit moet het veld ruimen voor een Terts 1 3/5. Van de beide manuaal-Clairons 4 worden de hoogste pijpen vervangen door labialen. Ook vervangt Vemeulen een deel van het pijpwerk van de Cornet harmonique VIII.
Opnieuw verschiet de kas van kleur: bordeauxrood. Elf jaar later wordt de kas bij een facelift van de grote zaal overgeschilderd in een pallet van wit, grijs en crème. In de loop der tijd raakt het orgel steeds slechter bespeelbaar en gaan er stemmen op om het orgel te reconstrueren.
Restauratie en reconstructie
In 2001 wordt het orgel vanwege de reconstructie van de grote zaal van het Haarlemse Concertgebouw (thans Philharmonie geheten) door Flentrop gedemonteerd. Er wordt besloten het Cavaillé-Coll-orgel te restaureren/reconstrueren. Na enkele jaren voorbereiding kan hiervoor in april 2003 het contract worden getekend door Flentrop Orgelbouw en de Gemeente Haarlem, eigenaar van het instrument. Jan Jongepier en ir. Henk Kooiker zijn bij het project betrokken als adviseur voor respectievelijk het pijpwerk en het technische gedeelte van het orgel. Met het project is een bedrag van € 1,2 miljoen gemoeid.
In 2004 wordt begonnen met de werkzaamheden. De oorspronkelijk windlade van het Positif was nog voorhanden. Die van het Grand-Orgue en Pédale bleken gebruikt te zijn bij de bouw van het orgel van de Sint Jan de Doper in Ottersum. De laden konden worden aangekocht en gerestaureerd. De mechaniek werd nieuw gemaakt inclusief de barkermachines, koppels en speeltafel. De dispositie werd hersteld naar de situatie van 1875 met toevoeging van een Dulciana 4 op het Récit. Bij de plaatsing in Amsterdam werd dit register destijds op verzoek van de opdrachtgever vervangen door een Trompette 8. Omdat de windlade van het Récit in 2005 nieuw moest worden gemaakt, kon dit register naar de oorspronkelijke dispositieopbouw van Cavaillé-Coll worden toegevoegd.
De in 1965 door een Terts vervangen Unda Maris werd teruggeplaatst. Dit register werd aangekocht van de van de Hervormde Gemeente van Barendrecht waar Vermeulen het in een nieuw orgel had verwerkt. Voor de hoogste tonen van de Clairons werden de labialen uit 1965 vervangen door nieuwe tongpijpen in aansluitende factuur. Ook het Vermeulen-pijpwerk in de Cornet harmonique VIII wordt vervangen. Ten behoeve van de bruikbaarheid in de concertpraktijk is een elektronisch setzer-systeem aangebracht, additioneel aan de gereconstrueerde mechaniek. De orgelkas kreeg niet haar oorspronkelijk kleur terug van gebroken wit met veel verguldwerk. Er werd gekozen voor een notenimitatie met enkele gouden accenten.
Concerten
Op vrijdag 3 februari wordt het orgel in gebruik genomen met een concert door Holland Symfonia met medewerking van stadsorganist Jos van der Kooy en Christine Kamp. Naast bekend orkest- en orgelrepertoire van Franck, Messiaen, Debussy, Ravel en Respighi zal een bijzonder Concert voor orgel en orkest van Louis Vierne worden gespeeld. Het concert is ooit één keer uitgevoerd in de Verenigde Staten, zoekgeraakt, driekwart eeuw later teruggevonden en door Christine Kamp speelklaar gemaakt. Het concert begint om 19.30 in de Grote Zaal van de Philharmonie.
In de komende maanden zal het Cavaillé-Coll-orgel nog in het middelpunt staan tijdens concerten op
- 12 februari – 14.30 uur – Frank Groothof en Jos van der Kooy
- 24 februari – 20.15 uur – Jennifer Bate
- 17 maart – 20.15 uur – Thomas Trotter en blazers en slagwerkers van het Koninklijk Conservatorium
- 7 april – 20.15 uur – Jos van der Kooy (orgel) en Michiel Borstlap (piano)
Meer informatie www.philharmonie.nu
Dispositie
Grand-Orgue C-g3
Principal 16
Bourdon 16
Montre 8
Salicional 8
Flûte harmonique 8
Viole de gambe 8
Bourdon 8
Prestant 4
Octave 4 *
Plein Jeu III-VI *
Cornet V *
Bombarde 16 *
Trompette 8 *
Clairon 4 *
Positif Expressif C-g3
Flûte traversière 8
Viole de gambe 8
Voix céleste 8
Quintaton 8
Flûte octaviante 4
Viole d’amour 4
Quinte 2 2/3 *
Octavin 2 *
Cornet harmonique VIII *
Cor anglais 16 *
Trompette 8 *
Clairon 4 *
Récit Expressif C-g3
Bourdon 16
Principal 8
Unda maris 8
Cor de nuit 8
Flûte douce 4
Dulciana 4
Voix humaine 8
Doublette 2 *
Piccolo 1 *
Plein Jeu II-V *
Trompette 8 *
Basson et Hautbois 8 *
Clarinette 8 *
Pédale C-f1
Soubasse 32
Contrebasse 16
Flûte 8
Violoncelle 8
Octave 4
Bombarde 16 *
Trompette 8 *
Clairon 4 *
Combinatietreden v.l.n.r. (speelhulpen / koppels)
Orage
Tirasse Grand-Orgue (pedaalkoppel)
Tirasse Positif
Tirasse Récit
Copula Grand-Orgue sur Machine
Copula Grand-Orgue + Positif
Copula Grand-Orgue + Récit
Copula Positif + Récit
Expression Positif (zweltrede)
Expression Récit
Octaves graves Grand-Orgue (suboctaafkoppel)
Octaves graves Positif
Octaves graves Récit
Anches Pédale (schakelt lade met * gemerkte registers in/uit)
Anches Grand-Orgue
Anches Positif
Anches Récit
Tremblant Positif
Tremblant Récit
© 2006 fotografie orgelnieuws.nl
