Text Example

advertentie

JAAP ZWART-MUZIKAAL PORTRET 1980-2005

In de maand februari kunnen bezoekers van www.orgelnieuws.nl deze dubbelcd bestellen via onze bestelservice

Normaal kost deze dubbelcd € 17,95. Alleen in de maand februari is deze dubbelcd verkrijgbaar voor slechts € 16 (exclusief verzendkosten).

Klik hier om dit artikel te bestellen

Jaap Zwart, onlangs benoemd tot organist van de Grote Kerk te Harderwijk, vierde in 2005 niet alleen zijn 50e verjaardag maar ook zijn 25-jarig jubileum als concertorganist en dat heeft hij onder andere willen vieren door het uitbrengen van een dubbel-cd. Hij koos daarvoor het Walckerorgel in de Martinikerk te Doesburg. Een logische keuze gezien zijn repertoire voor deze twee schijven.

Op de eerste geeft Zwart als het ware een muzikale stamboom: eigen werk, werk van zijn leermeester Simon C. Jansen en ook diens leraar Cornelis de Wolf, werk van zijn vader Jaap Zwart sr., diens leraar Jacob Bijster, zijn grootvader Jan Zwart en diens leraar Hendrik de Vries. Op de tweede cd laat Jaap Zwart horen waar zijn hart ligt: bij de laatromantische Duitse orgelschool, op deze cd vertegenwoordigd door Joseph Renner, Hugo Kaun en uiteraard Max Reger. De vraag is, hoe je zo’n dubbel-cd nu moet beluisteren en voor wie is hij bestemd? Zeker is, dat het niet verstandig is de beide schijven achter elkaar te beluisteren. Het alom aanwezige Duitsromantische idioom is in de werken én het orgel zeer nadrukkelijk aanwezig en met name de werken op de tweede cd vereisen maximale luisteraandacht.

Opvallend is, dat, met alle respect, de Nederlandse werken het niveau van sympathieke gebruiksmuziek niet overstijgen, met twee gunstige uitzonderingen: het in ons land veel te weinig gespeelde Deuxieme Choral van Jacob Bijster en in iets mindere mate de Postlude no.2 van Hendrik de Vries, toevallig (?) de enige werken op deze cd waar geen psalm- of gezangmelodie aan ten grondslag ligt. Dankzij Zwarts keuze voor de muzikale stamboom kwam nu ook eindelijk één van de weinige composities van Simon C. Jansen, namelijk diens Thema met variaties over “God roept ons broeders tot de daad”, op cd beschikbaar, nadat Jansen zelf het ooit in de 60er jaren in Bolsward op LP had opgenomen. Jansens idioom is fris, vrolijk en muzikantesk en lijkt wel wat op dat van zijn tijdgenoot Willem Mudde. De eerste schijf besluit met een 12 minuten durende improvisatie over Psalm 43 en het lijkt alsof Zwart hier ‘helemaal los gaat’; misschien wat heterogeen van dialect (we horen hier en daar de muzikale gestiek van Dupré, grootvader Jan Zwart, Reger en Guillou), maar zeker boeiend om naar te luisteren. Afgezet tegen het misschien iets te afstandelijke gespeelde Deuxieme Choral van Bijster lijken we in deze improvisatie de ware Jaap Zwart te horen: een virtuoos die al zijn kennen en kunnen vooral lijkt te willen uiten in zijn kerkelijk orgelspel. In dat geval hebben ze in Harderwijk zeker een persoonlijkheid binnengehaald.

De tweede cd laat ons kennismaken met het werk van twee relatief onbekende meesters: de Regensburger Joseph Renner en de Berliner Hugo Kaun. Het werk van Renner is een treffende brug tussen dat van zijn leermeester Joseph Rheinberger en dat van zijn tijdgenoot Max Reger. Met name de door Zwart vertolkte Praeludium in c moll is een fraai en retorisch goed gedoseerd werk. Renners Sonate nr. 2 is wat minder toegankelijk en ook wel iets langdradiger. Evenzo voegen ons inziens de werken van Kaun niets toe aan wat we al kenden van het laatromantische Duitse orgeldialect. Zeker is Kauns vakmanschap evident, maar de degelijkheid van zijn schrijfwijze staat de verrassing een beetje in de weg, de verrassing of soms grilligheid die het werk van bijvoorbeeld een Richard Bartmuss wel interessant maakt.

Zwart sluit af met de Fantasie en Fuga opus 29 van Max Reger en doet dit op een wijze die zowel het stuk als het orgel recht doet. Vooral fraai is de wijze waarop Zwart in de fuga een over vele bladzijden uitgesponnen crescendo creëert. Oscar Walcker moet het zo bedoeld hebben…..

Al met al kunnen we spreken van een persoonlijk gekleurde maar daarom toch (of juist daarom?) boeiende dubbel-cd. Veel van de gespeelde werken zijn niet of mondjesmaat op cd te beluisteren en dat is wat ons betreft altijd winst. Daarnaast is Zwart een technisch en muzikaal begaafde speler die zich ook goed thuis voelt op het beslist niet gemakkelijk speelbare Walckerorgel in Doesburg. Ook zijn registratiekunst geeft blijk van deze affiniteit. Jammer is, dat het (dankzij de generale stemming?) weer helder klinkende Doesburgse instrument van een iets te grote afstand lijkt opgenomen. Zelfs bij de tutti-registraties moet de volumeknop verder dan normaal het geval is worden opengedraaid. Gebeurt dit ook bij de zachte passages, dan zijn soms storende bijgeluiden hoorbaar. De dubbel-cd gaat vergezeld van een uitsluitend in het Nederlands gesteld boekje met korte biografische gegevens van de organist en de componisten. Ook aan de orgelwerken worden enkele regels gewijd, al gaat dat meestal niet verder dan (wat ons betreft) overbodige opmerkingen over de structuur van elk werk. Uiteraard zijn ook de gegevens (inclusief dispositie) van het Walckerorgel opgenomen, zonder de vermelding overigens dat de firma Flentrop verantwoordelijk was voor de restauratie in 2003. [AART DE KORT]

Klik hier om dit artikel te bestellen