Het zal weinigen zijn ontgaan: op zaterdag 11 mei en zondag 12 mei werd het Vater/Müller-orgel in de Oude Kerk te Amsterdam na vijf jaar restauratie weer in gebruik genomen. De feestelijkheden kregen paginagrote aandacht in de landelijke kranten. Maar liefst 3.520 mensen bezochten het benefietdiner en het concertweekend. Al die aandacht deed columnist Kernsteek uit zijn winterslaap ontwaken.
advertentie
Sjaak Bakker liep naar zijn eikenhouten tijdschriftenbak en viste nog maar weer eens de bewaarde krant uit de bak. Hij was al meer dan 50 jaar een lezer van Trouw, abonnee geworden direct na zijn huwelijk met Greet in 1967. Kinderen hadden ze nooit gekregen en Greet was al weer 15 jaar dood en begraven op De Nieuwe Ooster, vlakbij het huurwoninkje waar hij nu nog steeds woonde. Ze waren eenvoudige mensen. Ze hadden geen auto, gingen met vakantie naar het zomerhuisje van Sjaaks schoonzus en zwager in Salland en aan dure hobby’s deden ze ook niet.
Sjaaks grote liefhebberij was de orgelmuziek. Als kind al ging hij aan de hand van zijn vader naar concerten van Simon C. Jansen in de Koepelkerk en Piet van Egmond in de Prinsessekerk. Na de oorlog, zijn vader maakte het nog net mee, kwam er een nieuwe aantrekkelijke concertlocatie bij: de Oude Kerk. Het was het werk van de energieke organisator Cor Stier, die grote namen naar Amsterdam wist te halen. Sjaak had nooit zoveel op met dit orgel, het was wel mooi maar ook een beetje stoffig. Het had knorrige tongwerken en soms wat duffe fluitregisters en de Mixturen straalden nooit zó als die in de oude Bavo van Haarlem. Maar als Feike Asma speelde, leek het orgel toch helemaal tot leven te komen. Man, wat haalde die er een muziek uit. Trouwens, ook Herman van Vliet, Cor Kee, Dirk Zwart, Flor Peeters en zelfs Marcel Dupré en Jeanne Demessieux speelden in de serie van Cor. Sjaak leerde ook andere muziek kennen, zoals de Suite van Van der Horst, de beste organist die de Oude Kerk nooit had gehad.
Het ging allemaal weer door hem heen toen hij het artikel met foto uit de Trouw las. Het orgel was na vijf jaar restauratie eindelijk klaar. Wat zag het er op de foto mooi uit, zeg. Zou het nu werkelijk eindelijk zo mooi klinken als het er uitzag? De restaurateur was Reil uit Heerde. Dat zei Sjaak niet zo veel. Wél kende hij de orgelmakers waar Asma altijd meer werkte: Spanjaard, Verweijs, Koppejan en Pels. Jammer dat Feike geen adviseur meer kon zijn bij deze restauratie ….
Enfin, Sjaak had goede moed gekregen van dit krantenbericht. In gedachten zag hij weer de lange rijen concertgangers staan, wachtend totdat de deuren van de Oude Kerk open gingen. Als die tijden weer eens terug konden keren!
Nieuwsgierig ging Sjaak in de krant van vandaag op zoek naar de concertagenda, benieuwd wie het orgel zou bespelen bij de ingebruikname. Natuurlijk zouden er allerlei hotemetoten zijn. Burgemeester Halsema zou ongetwijfeld bekendmaken dat de windmotor alleen in noodgevallen gebruikt mocht worden en er uit de kaartenbak van de Sociale Dienst een balgentredersgilde zou worden samengesteld. Daarna zou de orgelmaker natuurlijk het orgel overdragen en zou een groot Bachwerk moeten klinken. Misschien daarna wel de Fantasie van Merkel of een stuk van Van Westering. Widor kon ook, dat had Herman Van Vliet vaak genoeg bewezen. Ach, die was er ook al niet meer, net zo min als Piet Kee of Klaas Bolt. Misschien dat Jaap Kroonenburg wel was uitgenodigd!
Sjaak ging op zoek naar de data van de concertreeks in de Oude Kerk. Hij kon niets vinden. Internet had hij niet, dus zat er niets anders op dan met bus 41 en tram 14 richting het centrum te gaan en te kijken bij de kerk zelf. O, de ingebruikname was zaterdag al, met een hapje en een drankje. De naam van de organist, ene Glass, zei Sjaak niets, maar hij was ook al vijf jaar niet meer in de Oude Kerk geweest, dus het zou wel één van de vele titulair-organisten van de kerk zijn. Voor de prijs van € 650 schrok Sjaak toch wel een beetje terug. Hij had destijds toch óók een gift voor de restauratie overgemaakt? Vroeger namen hij en z’n vader vóór of na het concert nog wel eens een croquetjes bij Eetsalon Van Dobben, dat was toch ook hartstikke lekker? Kijk, op zondag was er ook nog van alles te doen, maar dat was, zo begreep hij van de mevrouw in het kantoortje, zo goed als uitverkocht en kaartjes konden alleen via de computer worden geregeld. Die hij dus niet had. Wacht, hij kon de kerkdienst bijwonen! O nee, die Oudekerksgemeente was waarschijnlijk ook zo’n moderne cybergemeente. Daar kom je niet binnen zonder app.
Een kernsteek levert al eeuwenlang een discussie op. Volgens de een helemaal okay, voor de ander volstrekt fout. Dat verklaart dus waarom de schrijver m/v van deze column op ORGELNIEUWS tegendraads kan zijn. Soms zelfs in het geheel niet objectief. Maar wel altijd betrokken op de orgelwereld. De teksten worden ingezonden via een vage server in Verweggistan, zodat zelfs de redactie in het duister tast wie ‘Kernsteek’ nu werkelijk is.
© 2019 beeld ORGELNIEUWS
Het orgel is volgens mij prachtig gerestaureerd, daar zijn we het allemaal over eens. En dat het orgel op heel veel verschillende manieren gebruikt kan worden is geweldig. In het weekend van de ingebruikname is het gebruikt bij experimentelere muziek (alhoewel, Philip Glass is ook al in z’n nadagen) en ook in traditionele concerten van o.a. Leo van Doeselaar, en gewoon in kerkdiensten. En daar wordt het sowieso iedere week 2 keer voor gebruikt, met ook o.a. orgelvespers op zondagavond. (De volgende op 30 juni met Jacob Lekkerkerker, improvisatie, 25 augustus Matthias Havinga, en 29 september Pieter van Dijk). En naar ik begreep zullen er ook concerten worden georganiseerd door organisaties ‘van buiten’. Dus, voor elk wat wils in de Oude Kerk.
De sympathieke Sjaak Bakker is van voor mijn tijd als orgelliefhebber. Los van dat detail maken deze Kernsteek en de reacties daarop perfect duidelijk waar het hier om gaat: het prima gerestaureerde Vater/Müller-orgel verdient (OOK) een internationale concertserie van allure. Ik weet het: er worden eerder te veel dan te weinig orgelconcerten georganiseerd, maar dit “indrukwekkendste barokorgel ter wereld” (Feike Asma) vormt een categorie op zich. Over de publieke belangstelling voor zo’n serie in toeristenstad nummer één van Nederland hoeft niemand in te zitten. Snel aan de slag daarmee, luidt mijn advies aan de verantwoordelijken; de Oude kerk is er niet alleen voor de culturele elite.
Ik ben er van overtuigd dat het een vergissing is dat men geen concertserie gaat organiseren in de Oude Kerk. Vooral op lange termijn. Ook de koers die men vaart zoals de festiviteiten lijkt mij vanuit een verkeerd uitgangspunt te zijn genomen, op lange termijn dan. Nu lijkt het aan te sluiten op de internationale (Amerikaanse) cultusmode waarbij men volkomen voorbij gaat aan het oer Hollandse culturele erfgoed.
Constatering is dat de museumfunctie- en directie niets heeft met orgelcultuur. Kijk eens naar Duitsland en andere landen, daar is orgel inmens populair, hier weten ze zich er geen raad mee. Natuurlijk hoeft niet alles oud/vertrouwd te zijn en zonder enkele vernieuwing maar wij ontberen, door veronachtzamen van een rijke geestelijke en culturele erfenis uit de Gouden Eeuw, futuristisch inzicht welke is geworteld ín die erfenis. We zijn het kwijt, staren ons blind op grote mogendheden als de VS en de mode, of zijn zo conservatief dat we een gezonde lange termijnvisie ontberen. Een kerk hoort geen museum en is een veeg teken van een culturele neergang die niet te stuiten is. Binnen luttele jaren staat dit schitterende orgel alweer weg te verstoffen als er geen mentaliteitsverandering komt in de op christelijke waarden gebaseerde cultuur.
Ik heb niets tegen vernieuwing maar wel tegen mode en dat ziekelijke korte termijndenken van tegenwoordig waar men zwelgt in volkomen apathie, hoe mooi zo een orgel ook is gerestaureerd. De vorige directeur Herbert van Hasselt moest aan mij vragen in 2009 of ik tips had hoe je geld voor de restauratie van het orgel kon genereren… Die heb ik gegeven. Moet ik nu weer tips gaan geven hoe je het gerestaureerde instrument laat floreren waarvoor het bedoeld is, alle belangstelling ten spijt bij het volslagen elitaire gebeuren rond de ingebruikname… Ben ik pessimistisch? Nee, ik waardeer het zeer dat het instrument is gerestaureerd maar toch zeker niet om als een Nachtwacht in het Rijksmuseum aan de muur te laten hangen? Een concertserie en wel vlug ermee!
Mijn reactie teruglezende besef ik dat ik mijzelf een beetje liet gaan. Dat komt omdat de Hollandse muziek-en cultuur mij aan het hart gaat. Wordt er wel werkelijk beseft wat een schatten aan culturele uitingen wij hebben? Dan vind ik het jammer en teleurstellend dat ik dan lees dat er (voorlopig mag ik hopen) geen reguliere orgelconcerten komen en dat bij de ingebruikname niet eens Nederlandse componisten bij betrokken zijn geweest. Al vind ik niet alles mooi, maar er zijn genoeg grote talenten die een werk voor het instrument hadden kunnen componeren.
Ik begrijp de avant-gardistische progressie wel maar er blijft dan iets wezenlijks liggen wat echt bij onze cultuur hoort en dat vind ik teleurstellend.
Ook dat de aloude Hollandse kerken, eens gebouwd om Christus Koning te aanbidden en als gebedshuizen ingericht rond apostelen en profeten, steeds meer een andere functie erbij krijgen dan de zuiver christelijke. Het gaat me enorm aan het hart. Cultus kan niet zonder een Inspirator. Maargoed, ik wil niemand beledigen, iedereen doet zijn of haar best, visie uit te dragen. Ik hoop dat ooit blijkt wiens visie een echte lange termijnsvisie is, een eeuwigheidsvisie, wat stand zal houden
Dank broeder, voor je uiteenzetting. Het is fijn om eventueel op een website te kunnen lezen, waar een kerkgebouw voor mag dienen. Tot aanbidding en lofprijzing van onze God, waar Hij wil wonen, en ook als Enige kan wonen.
En die lofzang heeft een gouden koets nodig, om zo Zijn Naam te bezingen.
Die gouden koets is staat inmiddels weer te blinken.
Maar als overal de ruggengraat van het geloof verdwijnt, uitgehaald en weggelaten wordt, wat hou je dan over? Helaas slechts een lege huls.
Uit wat ik er van ingewijden over gehoord heb valt op te maken, dat de heringebruikname van het gerestaureerde orgel een uiterst elitaire bedoening met avondkleding en toegangsprijzen van het niveau van de Salzburger Festspiele geweest is. Naar te vrezen valt komen er deze zomer dan ook nog eens geen concerten. Waar is die kostbare restauratie dan goed voor geweest?
Voor de liefhebbers: vrijdag 27 december komt Peter Eilander een kerstconcert geven. Dus nog wat maandjes wachten ……
Geweldige prestatie, de restauratie. Heb via Youtube al een klein geluidsfragmentje gehoord. Het orgel klinkt echt als herboren. Gefeliciteerd. Mij lijkt dat er wel een concertreeks opgestart zal worden? Ik verheug me er in ieder geval op.
Ik hou van vernieuwing maar het waardevolle uit verleden OOK behouden. En dat is bijvoorbeeld de orgelconcertserie waar je ook spontaan naar toe kunt gaan.
Is de museumfunctie een belemmering om het orgel regelmatig te bespelen? Er is een vermogen uitgegeven om het instrument te restaureren. Ik zou het een blamage vinden als alleen de pracht van de kas te bewonderen is. Laat het orgel minstens een paar keer in de week in al zijn pracht horen.
De website van de Oude Kerk is aardig duidelijk: Silence …
Mee eens. Zover ik weet is er geen concertreeks gepland dit jaar. Jammer dat bekende Nederlandse en buitenlandse organisten niet komen om dit schitterende orgel te bespelen. Kijk de tijd van vroeger hebben we natuurlijk gehad en hoeft op die manier ook niet terug te keren. Maar wat vast staat hebben we zeer talentvolle organisten die de kans moeten krijgen concerten te geven op dit orgel. Typisch dat er geen reactie is van de drie huidige organisten.
Die komt denk ik nog wel, deze column is net vers van de pers ….