In de column ‘RE: gister’ deelt organist, componist, cantorijlid en journalist Peter Sneep op in zijn ervaringen vanaf de orgelbank (en soms de pianokruk). De wederwaardigheden van de afgelopen zondag van de begeleider in drie Amersfoortse kerken zullen dan ook het onderwerp zijn van deze column. Als het even kan wekelijks op maandag. Deel 18 – Ladderzat.
advertentie
Veel organisten zullen het verhaal kennen van de kathedraal in Straatsburg. Om bij het orgel te komen moest de organist eerst een trap van honderd treden op. Daarna moest hij een stuk door de dakgoot lopen, waarna hij door een dakkapel boven het gewelf van de kerk uitkwam. Daar moest hij een stuk over een smal plankier, om vervolgens via een trap 34 treden omlaag te gaan, klein deurtje door en dan pas was hij bij het orgel.
Iets minder gevaarlijk is de situatie in kerkgebouw De Schaapskooi in Amersfoort. Maar toch. ‘Als je nog eens en daad wilt stellen’, zei ouderling Van Dijk samenzweerderig een keer tegen mij, ‘dan moet je Bouw- en Woningtoezicht bellen over de trap naar het orgel in de kerk. Gegarandeerd dat er dan niemand meer naar boven mag om orgel te spelen, totdat er een fatsoenlijke trap is.’ De ouderling was huisarts van beroep en hij hield van goede muziek en van mensen.
Die trap naar het orgel in De Schaapskooi was hem daarom een doorn in het oog. Eigenlijk is het ook geen trap, het is een ladder. Een hele gevaarlijke steile ladder.
Die ladder opklimmen, dat is nog wel te doen. Het orgel van De Schaapskooi staat op een piepklein balkonnetje, dus als je naar beneden moet, moet je met je lichaam een rare draai maken terwijl je de diepte in kijkt. Je moet flink lenig zijn, en dapper. En organisten worden ouder en dus ook strammer. Je kunt namelijk niet de ladder met je gezicht naar voren afgaan. Dan val je gegarandeerd een metertje of drie omlaag.
Ik ben er één keer vanaf gevallen, ergens rond 1990. Het was tijdens een zangavond met een koor uit Wezep, waar ik afwisselend op orgel en piano samenzang en koor moest begeleiden. Het orgel staat achterin, de piano voorin. Ik wilde een beetje opschieten om de vaart in het programma te houden. Te snel en te onvoorzichtig ging ik de ladder af. Bam! Daar lag ik. Vanaf vier, vijf treden hoog viel ik op de harde stenen vloer. Spelen ging de rest van de avond een beetje stram. Sindsdien realiseer ik me elke keer dat ik voorzichtig moet zijn op die trap.
Henk de Wijk, de vroegere koster van De Schaapskooi, zag er streng op toe dat er geen kinderen naar boven gingen. Hij vond dat gevaarlijk. Ik liet en laat jonge (en oude) orgelliefhebbers graag bij het orgel kijken, maar Henk was onverbiddelijk. Hij hield ze tegen en als hij te laat was en er al een kind boven was, sommeerde hij die meteen naar beneden. En hij had gelijk. Kinderen op dat laddertje: doodeng.
Met trouwdiensten in De Schaapskooi waarschuwde ik fotografen die boven foto’s kwamen maken. ‘Hou je zelf en je peperdure camera’s goed vast’. Desgewenst deed ik de lichaamsdraai even voor. Ik ben nooit echt atletisch geweest – op de basisschool werd ik met gymnastieklessen steevast als laatste gekozen – maar dit durfde ik nog wel aan.
Nu blijkt er opeens licht aan de horizon te zijn.
Het ging zo.
Afgelopen donderdagavond was er voor het eerst sinds tijden een vergadering van de zes organisten van De Schaapskooi. Zo’n bijeenkomst was er jaren niet geweest. Natuurlijk, we spreken elkaar in de wandelgangen, maar echt georganiseerd overleg was er niet.
Op de agenda stond de muzieknotatie van het nieuwe liedboek. ‘Amersfoort Oost’ gebruikt dat naast het Gereformeerd Kerkboek. In die vrijgemaakte bundel staan veel gezangen met ongeveer dezelfde melodie als in het nieuwe liedboek. Cantor Jannes Munneke had alle verschillen op een rij gezet op een stapeltje A4-tjes – zeg maar mönnikenwerk – en stelde voor om voortaan de melodieën te spelen zoals ze in het nieuwe liedboek staan. Dat was een zinnig voorstel, omdat er dit jaar weer een nieuw Gereformeerd Kerkboek komt waarin de melodieën ook aan het nieuwe liedboek gelijk worden gemaakt.
Ander onderwerp tijdens de vergadering: het orgel van Fama & Raadgever in De Schaapskooi is gebouwd in 1972. Al die tijd heeft er nooit groot onderhoud plaatsgevonden. En dat gaat er nu waarschijnlijk komen. Compliment voor de degelijkheid van het instrument.
Aan het eind van de vergadering heb ik voorzichtig gepolst of er tegelijk met het groot onderhoud ook iets gedaan kan worden aan de ladder. Een paar jaar geleden is de kerk grondig opgeknapt en ook toen was er een voorstel van de organisten om de ladder te vervangen door een trap en om meteen het orgelbalkon te vergroten. Dat balkonnetje is namelijk zo klein, dat er geen fluitisten, trompettisten of solozangers een plek kunnen krijgen. Het voorstel werd niet gehonoreerd. Het enige dat gebeurde, is dat er nieuwe vloerbedekking op het balkonnetje werd gelegd.
Een veilige trap, de andere organisten waren onmiddellijk voor. De anekdotes borrelden op. Collega Harry Kroeske, organist van De Schaapskooi sinds de ingebruikname van het orgel, wist te vertellen dat G.J. Nijhoff, een destijds bekende vrijgemaakte muziekcriticus, ooit van de ladder was gevallen. Bam!
Een dag na de vergadering mailde Jannes al dat de Commissie van Beheer (een soort college van kerkrentmeesters, maar dan niet zo plechtig) zelf al een offerte had aangevraagd voor een trap.
Nee, ik hoef geen paleistrap, zoals de opgang naar het Adema-orgel in de katholieke Bavo in Haarlem. Maar veilig omhoog en vooral omlaag, het zou niet gek zijn.
Na de vergadering hebben we een ‘snel wijntje’ gedronken, zoals Johan Volk, de jongste organist van het zestal, het noemde. Iedereen liep of fietste vervolgens recht naar huis door een koude avond. Niemand was ladderzat, maar ook weer wel.
Peter Sneep (•1962) is organist van drie vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Amersfoort: de Kandelaar, de Schaapskooi en de Martuskerk. Hij componeert kerkmuziek en maakte daarvan een aantal cd’s. Orgelles kreeg hij van Hetty Koelewijn en Gerrit ’t Hart. In De Kandelaar is hij lid van de cantorij, die onder leiding van Harry van Wijk eens in de zoveel tijd aan de diensten meewerkt. Peter Sneep is journalist. Van 1986 tot 2014 werkte hij bij het Nederlands Dagblad. Hij is getrouwd met Petra en vader van Anna (2) en Manuel (0).
