In de column ‘RE: gister’ deelt organist, componist, cantorijlid en journalist Peter Sneep op in zijn ervaringen vanaf de orgelbank (en soms de pianokruk). De wederwaardigheden van de afgelopen zondag van de begeleider in drie Amersfoortse kerken zullen dan veelal het onderwerp zijn van deze column. Als het even kan wekelijks op maandag. Deel 36 – Drieklaviers orgels.
advertentie
Nederland staat bekend als orgelland, maar veel grote orgels hebben we niet. We moeten het hebben van de verfijning.
Afgelopen zaterdag vierden Aart Bergwerff en Ben van Oosten hun jubileumfeest. Bergwerff is 25 jaar organist van de Lutherse Kerk, Van Oosten is precies even lang in de Grote Kerk van Den Haag in functie. Waar spelen ze op? Allebei op een drieklaviers orgel. Nou ja, met enige welwillendheid zou je het orgel in de Lutherse een subsemi-vierklaviers orgel kunnen noemen. Maar ga je bij de klaviatuur kijken, dan zie je toch echt drie manualen. Bergwerff en zeker Van Oosten genieten wereldfaam, maar ze spelen op kleine orgels. Zeker in vergelijking tot hun buitenlandse collega’s. Goed, Bergwerff is een paar jaar geleden ook nog benoemd in de Grote Kerk van Breda, maar in die kerk worden praktisch geen diensten meer gehouden.
Kortom: Den Haag heeft gewoon geen enkel vierklaviers kerkorgel. En Amsterdam ook niet. Misschien de Agneskerk aan de Amstelveenseweg. Maar die heeft een vergelijkbare situatie als in de Lutherse in Den Haag: twee zelfwerken bespeeld vanaf één manuaal. Alleen de aula van de Vrije Universiteit in Amsterdam heeft een vierklaviers orgel. Maar de toegankelijkheid, de Oudfranse dispositie en de superslechte akoestiek van de aula zorgen ervoor dat je niet als eerste aan het VU-orgel denkt als je vierklaviers orgels gaat tellen. Bovendien staat dat orgel niet in een kerk.
Vergelijk dat eens met de grote steden in de ons omringende landen. Berlijn heeft acht vierklaviers en twee vijfklaviers orgels. Parijs telt zeventien orgels met vier en zes met vijf klavieren. Londen spant de kroon met maar liefst negentien vierklaviers orgels en zes vijfklaviers bakken. En wil je in St. Paul’s Cathedral elk werk zijn eigen klavier geven, dan kom je op zeven klavieren.
Als ik niets te doen heb, maak ik lijstjes. Die hebben allemaal met orgels te maken. Ik probeer in een Word-document bijvoorbeeld zoveel mogelijk namen van organisten op te schrijven die een vakopleiding hebben. Of alle organisten die ik ken en die een vast aanstelling hebben. Gek of niet, het is een goede geheugentrainer.
Of ik probeer een lijst te maken met namen van zoveel mogelijk orgelbouwers. Probeer maar eens, dat valt nog niet mee. Je kunt daarbij nog wat variatie aanbrengen, door bijvoorbeeld alleen orgelbouwers te nemen met de Nederlandse nationaliteit, of orgelmakers te noteren die een orgel in Nederland hebben gebouwd. Kun je uren mee zoet zijn. Ook leuk: typ op Google het woord ‘orgel’ in, ga naar ‘afbeeldingen’, en kijk hoeveel orgels je kent. Valt nog vies tegen, kan ik je zeggen.
Vroeger – ik zat nog op de middelbare school – kon ik disposities uit mijn hoofd opschrijven, met als specialisme Rotterdamse orgels. De drie orgels van de Laurens, het orgel van de Simonstraatkerk (van Dirk Jansz. Zwart – alle delingen van de hoofdwerkregisters). En De Doelen. Iedere keer schreef ik ze opnieuw op. Heerlijke bezigheid. Groot was dan ook mijn vreugde toen ik werd in 2001 gevraagd daar een hele dag de samenzang te begeleiden tijdens de landelijke dag van de (vrijgemaakt) Gereformeerde Bijbelstudiebond. Al die zeventig registernamen kwamen onder mijn handen tot leven. Spitsgedekt, Zweving, Clarin Fuerte. En eindelijk kon ik horen hoe die één sterke Cimbel klonk. Dat register is bij de laatste restauratie helaas verdwenen.
Een tijdje terug zat ik met Gerben Mourik na te denken over een geschikt vierklaviers orgel voor een cd-opname. Toen we daarover zaten te brainen, bleek dat er in Nederland niet eens zo veel orgels met vier manualen zijn. Als ik uit mijn hoofd een lijstje maak, kom ik tot 12.
- Amsterdam, Aula Vrije Universiteit
- Breda, Grote Kerk
- Doesburg, Martinikerk
- Eindhoven, Stadskerk Sint-Cathrien
- Haarlem, Kathedrale basiliek Sint-Bavo
- Hengelo, Sint-Lambertusbasiliek
- Kampen, Bovenkerk
- Katwijk, Nieuwe Kerk
- Rotterdam, De Doelen
- Rotterdam, Laurenskerk
- Steenwijk, De Meenthe (Strunk-theaterorgel)
- Zwolle, Grote of Sint-Michaëlskerk
Misschien komen er over een jaar of wat wel enkele bij, als het Willis-orgel in de Hooglandse Kerk van Leiden is voltooid. En ook het orgel in de basiliek van Meerssen wacht nog op pijpen voor het vierde klavier.
Hoe zit het dan met drieklaviers orgels? Die hebben we er eigenlijk ook niet zo veel. Het worden er ook nog eens steeds minder. In de Broederenkerk in Deventer bijvoorbeeld werd onlangs het drieklaviers orgel in oude staat teruggebracht en nu heeft het twee klavieren. In de Munsterkerk van Roermond gebeurde hetzelfde. En in dezelfde plaats gebeurt dat binnenkort ook met het orgel van de Christoffelkathedraal.
Er komen ook drieklaviers orgels bij. Reformatorische kerken zijn zich aan het settelen en willen grote gebouwen en grote orgels: De (oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland) en Hersteld Hervormde Kerken van Geldermalsen, Genemuiden, Middelharnis, Ouddorp (in die plaats staan nu twee drieklaviers orgels), Scherpenzeel, Sommelsdijk. En dan is er ook nog de recente orgelexplosie op Urk, die de christelijke gereformeerde Ichthuskerk een drieklaviersorgel opleverde.
Terug op het drieklaviers podium is het Leeflang-orgel in het Orgelmuseum in Elburg. In Eindhoven staat in de Christelijke Gereformeerde Kerk aan de Schootsestraat een tweeklaviers orgel van Van Vulpen, dat eigenlijk drie klavieren moet krijgen. Maar ik denk niet dat dat ooit nog zal gebeuren. Toen ik er in 2011 de MarcusPassie speelde, vroeg ik aan de iemand van de kerk of het tot nu toe gereserveerde borstwerk nog zou komen. Het derde klavier (de toetsen zeg maar) was er immers al? Meteen bleek dat ik mijn vraag aan de verkeerde persoon had gesteld. De man kreeg zowat een verzakking, zuchtte en zei iets in de trant van: ‘Er gaat al zo veel geld naar dat orgel.’
Voor de freaks volgt hieronder mijn lijstje ‘alle drieklaviersorgels van Nederland’. Het is vast niet compleet. Staat jouw orgel er niet bij, of ken je een instrument dat er niet bij staat? Of bestaat een orgel niet meer of heeft het geen drie klavieren? Maak gerust gebruik van de mogelijkheid tot reageren onderaan deze column. Zou ik leuk vinden.
- Aalten, Helenakerk
- Aarle-Rixtel, O.L.V. Visitatie
- Alkmaar, Grote Kerk
- Alkmaar, Sint-Laurentiuskerk
- Almelo, Grote Kerk
- Ameide, Herv. Kerk
- Amersfoort, Elimkerk
- Amersfoort, Huisorgel Herman van Vliet
- Amersfoort, Sint-Joriskerk
- Amsterdam, Agneskerk
- Amsterdam, Concertgebouw
- Amsterdam, Nieuwe Kerk
- Amsterdam, Obrechtkerk
- Amsterdam, Orgelpark, Verschueren
- Amsterdam, Oude Kerk
- Amsterdam, Oude Lutherse Kerk
- Amsterdam, Ronde Lutherse Kerk
- Amsterdam, Sint-Nicolaasbasiliek
- Apeldoorn, Grote Kerk
- Arnhem, Eusebiuskerk
- Balk, Paedwizer
- Barneveld, De Hoeksteen
- Bedum, Goede Herderkerk
- Bergen op Zoom, Grote Kerk
- Berghem, Sint-Willibrordus
- Bolsward, Martinikerk
- Boxtel, Heilig Hart
- Boxtel, Sint-Petrusbasiliek
- Breda, Sacramentskerk
- Bunnik, Sint-Barbarakerk
- Cuijk, Sint-Martinuskerk
- Delft, Immanuëlkerk
- Delft, Maria van Jessekerk
- Delft, Nieuwe Kerk
- Delft, Oude Kerk
- Den Haag, Badkapel
- Den Haag, Bethlehemkerk
- Den Haag, Christus Triomfatorkerk
- Den Haag, Elandstraatkerk
- Den Haag, Evangelisch Lutherse Kerk
- Den Haag, Grote Kerk
- Den Haag, Houtrustkerk
- Den Haag, Huisorgel Ben van Oosten
- Den Haag, Sint-Jacobuskerk, Parkstraat
- Den Haag, Kloosterkerk
- Den Haag, Nieuwe Kerk (Spui)
- Den Haag, O.L.V. van Goede Raad
- Den Haag, Vluchtkerk
- Den Haag, Zorgvlietkerk
- Doetinchem, Prot. Kerk
- Dordrecht, Antoniuskerk
- Dordrecht, Grote Kerk
- Dordrecht, huisorgel Arie Keijzer
- Driebergen, Immanuelkerk
- Echt, Sint-Landricus
- Ede, huisorgel Arie Loonstra
- Eindhoven, Aula Universiteit
- Eindhoven, Muziekcentrum
- Eindhoven, Sint-Joriskerk (Stratum)
- Eindhoven, Sint-Trudo
- Elburg, Orgelmuseum, Leeflangorgel
- Elspeet, Hersteld Hervormde Rehobothkerk
- Enschede, Grote Kerk
- Enschede, Muziekcentrum
- Enschede, Sint-Jozefkerk
- Ferwerd, Martinuskerk
- Geldermalsen, Ger. Gem
- Geleen, Augustinuskerk
- Geleen, O.L.V. Altijddurende Bijstand en Heilige Barbara
Genemuiden, Gereformeerde Gemeente- Genemuiden, Hersteld Hervormde Kerk
- Gennep, Kerk van de Heilige Martinus
- Gilze, Sint-Petrus Banden
- Goes, Maria Magdalena
- Goes, Sionkerk, Ger. Gem.
- Gorinchem, Grote Kerk
- Gorinchem, orgel Jan Bonefaas
- Gouda, Oranjekerk
- Gouda, Rehobothkerk
- Gouda, Sint-Jan
- Groningen, Der Aa-kerk
- Groningen, Doopsgezinde kerk
- Groningen, Martinikerk
- Groningen, Nieuwe Kerk
- Gronsveld, Kerk van de Heilige Martinus
- Groot-Ammers, Hervormde Kerk
- Haarlem, Philharmonie
- Haarlem, Sint-Bavokathedraal, transeptorgel
- Haarlem, Grote of Sint-Bavokerk
- Haarlem, Wilhelminakerk
- Hattem, Grote Kerk, hoofdorgel
- Hazerswoude-Rijndijk, Sint-Bernarduskerk
- Heemse, Kandelaarkerk
- Heerde, Johanneskerk
- Heerlen, Moeder Anna
- Heerlen, Sint-Pancratius
- Heerlen, Sint-Gerardus Majella (Heksenberg)
- Hellevoetsluis, Boer Behr
- Helmond, Sint-Lambertuskerk
- ’s-Hertogenbosch, Sint-Catharina
- ’s-Hertogenbosch, Sint-Jacob
- ’s-Hertogenbosch, Sint-Jan
- Horst, Sint-Lambertuskerk
- IJsselstein, Nicolaaskerk
- Joure, Hobbe van Baerdt tsjerke
- Kampen, Bovenkerk, koororgel
- Kampen, Broederkerk
- Kampen, Burgwalkerk
- Kampen, Gereformeerde Gemeente
- Kampen, Nieuwe Kerk
- Kerkrade, Abdijkerk Rolduc
- Klundert, Sint-Jan de Doper
- Leeuwarden, Jacobijnerkerk
- Leeuwarden, Koepelkerk
Leiden, Lodewijkskerk (II/III)- Leiden, Marekerk
- Leidschendam, De Leidraad
- Lisse, Gereformeerde Gemeente
- Maassluis, Groote Kerk
- Maassluis, Immanuelkerk
- Maastricht, Martinuskerk (Wyck)
- Maastricht, O.L.V. Sterre der Zee
- Maastricht, Sint Lambertuskerk (?)
- Maastricht, Sint-Servaes
- Meerssen, Basiliek
- Meppel, Grote Kerk
- Middelburg, Nieuwe kerk
- Middelburg, Oostkerk
- Middelharnis, Hervormde Kerk
- Naarden, Grote Kerk
- Nijmegen, Stevenskerk
- Oirschot, Sint-Petruskerk
- Oisterwijk, Sint-Petruskerk
- Oldebroek, Hervormde Kerk
- Oosterhout, Sint-Paulusabdij
- Oss, Grote Kerk
- Oud-Beijerland, Bethabarakerk
- Ouddorp, Hervormde Kerk
- Ouddorp, Hersteld Hervormde Kerk
- Poeldijk, Sint-Bartholomeuskerk
- Raalte, Kruisverheffing
- Raamsdonk, Rijtuigenmuseum
- Rhenen, Cunerakerk
- Roosendaal, Sint-Jan
- Rotterdam, Goede Herderkerk
- Rotterdam, Hoflaankerk
- Rotterdam, Grote of Sint-Laurenskerk, transeptorgel
- Rotterdam, Laurentius en Elisatbethkathedraal
- Rotterdam, Maranathakerk
- Rotterdam, Nieuwe Oosterkerk
- Rotterdam, Rehobothkerk
- Schagen, Christophoruskerk
- Scherpenzeel, Gereformeerde Gemeente
- Scheveningen, Bethelkerk
- Schiedam, Grote Kerk
- Schijndel, Sint-Servatius
- Sneek, Martinikerk
- Sommelsdijk, Hersteld Hervormde Kerk
Strijen, Lambertuskerk- Tholen, Grote Kerk
- Thorn, Stiftkerk Sint Michaël
- Tilburg, Heikese Kerk (Fransen)
- Tilburg, Heikese Kerk (Van Nes)
- Tilburg, Sint-Pauluskerk
- Uden, Kruisherenkapel
- Uden, Sint-Petrus
- Urk, Ichthuskerk
- Urk, Maranathakerk
- Utrecht, Buurkerk
- Utrecht, Conservatorium
- Utrecht, Domkerk
- Utrecht, Nicolaikerk
- Utrecht, Pieterskerk
- Utrecht, Sint-Catharinakathedraal
- Veendam, Protestantse Kerk
- Veenendaal, Julianakerk
- Veghel, Johanneskerk
- Veghel, zusters Franciscanessen
- Venhuizen, Protestantse Kerk
- Venlo, R.K. Martinus
- Venray, R.K. Petrusbanden
- Vlaardingen, Grote Kerk
- Vlissingen, Grote of Sint-Jacobskerk
- Vught, Sint-Petrusbanden
- Waalwijk, Sint-Jan de Doper
- Wageningen, Grote Kerk
- Weert, Kerk van de Heilige Jozef (Keent)
- Weert, Kerk van de Heilige Martinus
- Yerseke, Gereformeerde Gemeente
- Zaltbommel, Grote Kerk
- Zeist, Sint-Joseph
- Zevenbergen, Hervormde Kerk
- Zevenbergen, R.K. Kerk
- Zierikzee, Thomaskerk
- Zwolle, O.L.V. Basiliek
Peter Sneep (1962) is organist van drie vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Amersfoort: de Kandelaar, de Schaapskooi en de Martuskerk. Hij componeert kerkmuziek en maakte daarvan een aantal cd’s. Orgelles kreeg hij van Hetty Koelewijn en Gerrit ’t Hart. In De Kandelaar is hij lid van de cantorij, die onder leiding van Harry van Wijk eens in de zoveel tijd aan de diensten meewerkt. Hij is radiopresentator bij de Reformatorische Omroep. Van 1986 tot 2014 werkte hij bij het Nederlands Dagblad. Hij is getrouwd met Petra en vader van Anna (2) en Manuel (1).
Bij het scheiden van de (‘je’) markt: ook in Amstelveen, Pauluskerk, staat een 3-klaviers orgel van Van Leeuwen/Fontein & Gaal.
De orgels van de Gereformeerde Gemeenten in ‘s-Gravenpolder en Middelburg-Centrum hebben ook drie klavieren, alleen is bij die orgels het derde klavier een koppelklavier. Een handigheidje van Fama en Raadgever.
Hij paste dit inderdaad ook toe in Meliskerke, Geref. Gemeente (1977).
zuid-beijerland, eendrachtskerk 3 klavieren en de dorpskerk van oud-beijerland heeft ook 3 klavieren.
Staphorst, Hersteld Hervormde kerk /
Wateringen Sint Johannes de Doperkerk /
Volendam, Sint Vincentiuskerk
Het Garrels-orgel in Purmerend mag toch niet vergeten worden ?!
Het orgel van de Westerkerk in Amsterdam kom ik niet tegen?????!!!!
Jawel, de Westerkerk in Amsterdam is door Gert Jan Hol als eerste, die reageerde, genoemd.
In de aula van de r.k. begraafplaats Buitenveldert te Amsterdam staat een orgel met 3 manualen + pedaal en 22 stemmen waarvan 2 transmissies. Voorzover ik het heb kunnen nagaan is het in 1994 gebouwd door Pels en Van Leeuwen voor de aula van de Theologische Universiteit van de Christelijk Gereformeerde kerk in Apeldoorn. Sicco Steendam heeft het in 2005 overgeplaatst naar de aula van de begraafplaats.
Gr.,
Johan Vos
Roermond, Caroluskapel is 3-klaviers
Abdijkerk, Rolduc is 3-klaviers
En er moeten er zeker weten echt nog meer zijn.
Krijgen we nog een update van de lijst 😉 ?
Ik ben van plan om er komende maandag nog een column aan te wijden.
Leiderdorp, R.K. De Menswording, 3-klaviers Pels en van Leeuwen. Wordt binnen afzienbare tijd overgeplaatst naar de Meerburgkerk in Zoeterwoude-Rijndijk.
Een beetje verslavend is dit wel zeg…. Je loopt toch hele tijd te denken of er nog iets toe te voegen is… Ik bedacht er nog twee waarbij het derde klavier eigenlijk niet meetelt maar er wel is:
In Goes, R.K. kerk, staat een drieklaviers speeltafel maar is het derde klavier nog altijd gereserveerd. En in Zoetermeer staat een koororgel van Breetveld in de Oude kerk met 3 klavieren maar daarvan is het middelste een koppelklavier.
Inderdaad is het zo dat klakkeloos terugrestaureren niet altijd winst opleverd. Een orgel moet namelijk functioneren in de huidige tijd. Een orgel hoort in de eerste plaats een dienstbaar instrument te zijn om de lofzang gaande te houden. Vaak is lering te trekken uit de geschiedenis van een instrument. Bij oplevering hadden bepaalde instrumenten in vroeger tijden vaak oude stemmingen. Later zie je dat instrumenten anders gestemd werden/worden. Waarom zou dat gedaan zijn, vraag ik me dan af..? Precies, omdat dergelijke oude stemmingen in de praktijk lastig hanteerbaar bleken. Denk aan veranderingen van temperaturen in zomer en winter, luchtvochtigheid etc. En wat zie je vaak als een orgel gerestaureerd word? Ja hoor, er wordt teruggegaan naar een oude stemming. Leren we dan niets van de geschiedenis van een instrument, dat zo’n stemming in de praktijk lastig is en eigenlijk niet hanteerbaar..? Tal van voorbeelden zijn te noemen van zogenaamd mooie orgels, waar niet meer bij te zingen is, instrumenten die een slap aftreksel geworden zijn van de klank die het ooit gehad heeft. En zo worden veel mooie orgels als ‘kind met het badwater weggegooid’. Ik heb het idee dat er tegenwoordiger weer ietsje beter word nagedacht. Denk aan het orgel van de Oude Kerk te Amsterdam, waar met respect voor de ontstane situatie gerestaureerd gaat worden. Nederland, let op uw saeck!
Even ter correctie: Het orgel in de Oosterbegraafplaats heeft wel drie werken, maar ‘slechts’ twee klavieren. Dat derde werk is een koppelwerk, vanaf de tweeklaviers speeltafel te bedienen. Het Amsterdamse Tuschinsky-orgel heeft weliswaar 4 klavieren,maar meestal zijn de theaterorgels unit-orgels; vele stemmen afgeleid van enige basisregisters. De vraag is dan, of je dit tot een 4-klaviers instrument kan rekenen, Ook het orgel in de Amsterdamse Agneskerk kent vele units.(transmissies).Zo je tijd/zin hebt: raadpleeg vooral Piet Brons orgeldatabase.
Peter,
Met een beetje fantasie is het Hinsz-orgel in Kampen eigenlijk een vijfklaviers: via manuaal 3 bespeel je Bovenwerk I en Bovenwerk II…
Verdere aanvullingen Amsterdam:De Evangelisch Luth. Kerk aan de Dinthelstraat heet: Maarten Lutherkerk.(2) St. Lukaskerk Osdorperban; het 3e klavier heeft slechts 1 register, de regale 8. Bouwer: Andre Marck, Dinant.
Drieklaviers orgels in Amsterdam? (1) “De Duif” (St.Willibrordus binnen de Veste) Orgel van Smits (2)Mozes en Aaronkerk (H.Antonius van Padua),Waterlooplein.Orgel van Adema. Het drieklaviers Flentroporgel in de voormalige Maranathakerk is helaas verwijderd en heeft een andere bestemming gevonden. Verder: (3) Jeruzalemkerk. (Furtwangler & Hammer).(4) Evangelisch Lutherse Kerk, Dintelstraat (vroeg Flentroporgel). Ontdek ik meer, dan mail ik je opnieuw. H.gr. Kees W.
Ha Peter,
Ik heb nog voor je:
Amsterdam, Verzorgingshuis De Kimme (is v.m. koororgel Nieuwe Kerk A’dam, daarna huisorgel van Piet v. Egmond)
Amsterdam, Nwe Oosterbegraafplaats (Vermeulen, Overschie)
Beek (L.) St. Martinus (FRanssen/Verschueren)
Bussum, St. Jozef (Vermeulen, afkomstig uit v.m. Blindeninstituut Grave)
Enschede, St. Jozef (Steinmann & Vierdag/Vermeulen)
Den Haag, Vluchtkerk Dit is eigenlijk de Sacramentskerk, maar de speeltafel is 2-manuaals!
Verder staat de kerk De Leidraad niet in Leidschendam maar in Den Haag-Leidschenveen, al hoort het kerkelijk weer wél bij L’dam…
Heiloo, kapel Psych. Inrichting St. Wiilibrord (Pels)
Helmond, Theater Het Speelhuis. Dit is de v.m. OLV ten Hemelopneming. Het Pels orgel is nog steeds aanwezig en bespeelbaar.
IJmuiden, Nieuwe Kerk (Pels)
Het Peereboomorgel van de St. Lambertus in Maastricht is reeds jaren geleden gesloopt….
Rijswijk, St. Bonifatius (Kam & vdMeulen/Vermeulen)
Reutum, boerderij A. Hutten (Pelsorgel afkomstig uit v.m. Ludgeruskerk te Hengelo)
Rotterdam, H. Familie (Pels)
Scherpenisse, Geref. Gemeente (Valckx & vK/Scheuerman)
Wassenaar, St. Wiilibrordus (Vermeulen/Bik)
Wormerveer, Vrij Evangelische Kerk (is v.m. 3 klaviersspeeltafel van het Vermeulenorgel vd v.m. Josephkerk te Amsterdam).
Er is ook een orgel met 2 1/2 klavier: St. Matthias in Maastricht!
In de Vrije Geref. Kerk in Nederland en Canada art. 32 te Klunsdorp (Gr) staat een orgel met 2 klavieren met omvang C-c’. De organist ter plaatse heeft 2 linkerhanden.
groet,
Aart
Nou het is fijn dat er nog een paar meer orgels zijn met 3 klavieren maar als je het totaalbeeld bekijkt van wat grotere (3 en 4 klaviers) orgels dan is het in Nederland kennelijk heel droevig gesteld. En als je dan leest dat sommige 3 klaviersorgels zelfs worden teruggerestaureerd naar 2 klavieren dan kan ik niet anders concluderen dat we wel heel erg etaleren hoe “kleinkarriert” er in in Nederland met orgels wordt omgesprongen. De RCE en veel adviseurs denken meer museaal dan muzikaal. Als je in een orgel slechts een museumstuk ziet zet het dan ook in een museum. Ik vind dat je op een orgel muziek moet kunnen maken en waarom begrijpen ze dat in vrijwel alle landen ter wereld nou zoveel beter (“anders”) dan de museumdenkers in ons land? En feitelijk gaan we ook voorbij aan de mentaliteit van de oude orgelbouwers waar we nu juist van zouden moeten leren. Schnitger was voor zijn tijd een vooruitstrevende bouwer, Cavaille-Coll paste graag de voor zijn tijd modernste technieken toe (denk aan Barker) en wat doen we nu in dit land. We zijn ouderwets willen bij voorkeur oude materialen, oude technieken, oude stemmingen en oude ideeën toepassen. Bizar. Ik ben ervan overtuigd dat juist mensen die wij zo bewonderen als Schnitger en Cavaille-Coll als ze in onze tijd zouden leven juist de modernste technieken zouden toepassen (setzers, meer klavieren, grotere klavieromvang enz., enz.) juist om de ontwikkeling van de muziek te stimuleren. Orgels worden gebouwd om muziek op en mee te maken en niet om als museumstuk te eindigen waar je met moeite een paar procent van de orgelliteratuur op kan vertolken. Je lijstjes waren op dat punt helaas dus wel heel verhelderend. In de ons omringende landen wordt kennelijk beter begrepen waarom er orgels worden gebouwd en waarvoor ze dienen.
Scherpenisse, GG 3 klaviers instrument Valckx & van Kouteren/Scheuerman
Peter,
Het orgel van de Gereformeerde Gemeente in Genemuiden telt geen drie, maar twee klavieren.
Beilen, huisorgel fa. Pottjewijd Bruno Christensen, 1966 IIIM+P/21
En dan mis ik ook nog het Van den Heuvel-orgel in de Singelkerk te Ridderkerk.
Op de site “Orgels in Den Haag” staan er nog een paar: OLV Onbevlekt Ontvangen, Theresia van Avila, Ger.Gem. Bethanië, en misschien heb ik dan nog eentje over het hoofd gezien.
Peter, Hoe kun je nou toch de Parochie van St. Antonius aan de Scheveningseweg in Den Haag (scheveningen) vergeten zijn? Een heel fraai Vermeulen-orgel uit 1927.
Sassenheim, Geref. Kerk aan de Julianalaan: 3 klavieren.
Het orgel in de Lodewijkskerk waar ik de vaste organist ben heeft TWEE klavieren en twee klaviaturen.
…Met lijstjes vergeet je uiteraard altijd iets, nou ja, iets?: Wierden heeft een fraai 3-klaviers-orgel met 36 stemmen. Een kleurrijk orgel wat zeker de moeite waard is! Op 12 september bespeelbaar op de Twentse Orgeldag.
Hoi Peter,
De Chr. Ger. Kerk (Bethel) in Sliedrecht mis ik ook in je lijstje.
Hoi Peter,
Ik zag dat je de dorpskerk in Oud-Beijerland met een drieklaviersinstrument vergeten bent. De Bethabarakerk is de gereformeerde gemeente. De dorpskerk behoort tot de PKN. Ik heb er een paar keer een trouwdienst begeleid.
Je hebt al heel wat geschreven. Je doet mij er veel plezier mee. Maandag of dinsdag kijk ik altijd of er iets nieuws op staat. Ik zou het erg jammer vinden als je pen leeg raakt. Ik heb een samenzang-CD van je op mijn verlanglijst staan.
3-klaviers: Chr. Ger. Kerk Sliedrecht (Hendriksen en Reitsma, 1982)
Groeten
Dank voor je interessante columns die ik vrijwel altijd lees. Ga ermee door aub!
Hierbij een correctie en een aanvulling op de drieklaviers lijst:
Strijen heeft slechts 2 manualen en Deventer (Lebuinuskerk) mist in de lijst.
vriendelijke groet (en op naar een lijst met orgelregisternamen…)
Nog een 3-klaviersorgel is te vinden in de Sint-Gummaruskerk te Steenbergen. Een redelijk goed klinkend Vermeulen-orgel, maar helaas met veel reserveringen die ook wel nooit ingevuld zullen worden. Heeft een 2e speeltafel op de kerkvloer met 2 klavieren, waarop de 3 klavieren van het orgel te bespelen zijn.
http://www.brabantorgel.nl/Steenbergen%20Gummaruskerk.html
Leiden: Willis-orgel Hooglandse Kerk; Van Hagerbeer-orgel Pieterskerk en Thomas Hill-orgel Pieterskerk
Hoogeveen, Hoofdstraatkerk heeft ook een 3-klaviersorgel
In de lijst met 3 klaviers orgels mis ik het Leeflang-orgel van de Zenderkerk in Huizen, Het Hill orgel en het van Hagerbeer-orgel in de Pieterskerk in Leiden en het Van Oeckelen/Pels & van Leeuwen-orgel in de Dorpskerk in Oud-Beijerland.
Ook het vierklaviers theater-orgel van Tuschinsky in Amsterdam staat niet op de lijst.
Een ongetwijfeld ook niet complete aanvulling vwb drieklaviers orgels
– Amsterdam Mozes en Aaronkerk
– Bussum Vredeskerk
– Haarlem Doopsgezinde kerk
– Haarlem Adelbertuskerk
– Leiden Pieterskerk
Dag Peter, en dan vergeet je tussen 194 en 195 Zutphen. Alhoewel dat eigenlijk een 2+1 is, net zoals Bolsward en de Der Aa in Groningen, doordat ze alle 3 in een hele andere tijd en andere klankkleur zijn toegevoegd. Maar, zeker in Zutphen combineert het wel heel mooi! Groeten, Martin Moree
Ik heb er wel twee: Pijnacker, Dorpskerk; Amsterdam Westerkerk.