In de column ‘RE: gister’ deelt organist, componist, cantorijlid en journalist Peter Sneep op in zijn ervaringen vanaf de orgelbank (en soms de pianokruk). De wederwaardigheden van de afgelopen zondag van de begeleider in drie Amersfoortse kerken zullen dan veelal het onderwerp zijn van deze column. Als het even kan wekelijks op maandag. Deel 46 – Binnen.
advertentie
En toen was burgemeester Lucas Bolsius van de stad Amersfoort alweer in de kerk. En alweer in de Joriskerk. Vorige week zei hij iets over orgels, deze keer preekte hij!
Ik zal jullie meteen geruststellen (voordat je denkt: ‘wat een losgeslagen toestand daar in Amersfoort – en waar is de scheiding van kerk en staat?) het was niet op zondag en het was tijdens een avondgebed. Het was ook geen echte preek. In het programmaboekje stond dat hij ‘gedachten bij de opening van de Vredesweek’ zou uitspreken.
Eerst maar even een misverstand wegwerken. Een avondgebed vindt gewoonlijk niet ’s avonds plaats, maar aan (of vlak voor) het begin van de avond. Hetzelfde geldt voor ochtend-, middag- en nachtgebed.
Het mooie van een avondgebed is: het begint als het overdagse leven nog in volle gang is. Bij het gezongen avondgebed dat een stuk of zes keer per jaar in de Joriskerk in Amersfoort plaatsvindt, is dat overduidelijk. Als je komt aanlopen, zijn de winkels nog open, de markt is nog bezig. De ingang van de Joriskerk ligt daardoor ietwat verscholen tussen marktkramen en gestalde fietsen. Zo staat de kerk op zaterdag meer dan op zondag midden in de wereld. Ik hou daarvan.
Ook als je binnen bent, is er van de wereld veel te merken. Je hoeft tijdens het avondgebed geen geoefend oor te hebben om de veegwagen door de Langestraat te horen rijden. De straat loopt pal langs het koorgedeelte van de kerk. Vanaf vijf uur, het moment dat het avondgebed begint, is de straat geen voetgangersgebied meer en bromfietsers weten dat. Afgelopen zaterdag was er dan ook nog een korenfestival in de stad. Een van de podia stond op de Groenmarkt, het pleintje aan de Joriskerk. Gelukkig geen bonkmuziek, maar wel duidelijk hoorbaar in de kerk. Prima, want zo weet je dat je kerk in de wereld bent.
Ook hoorbaar: het carillon van de Lieve Vrouwetoren. Vroeger stond er bij de toren een kerk. Die is ontploft in 1787, nadat het gebouw lange tijd was gebruikt als opslag van buskruit. Herbestemmen van kerken, vroeger konden ze er ook al wat van. Reken maar dat die knal binnen in de Sint-joriskerk goed te horen is geweest. Kaboemmm!
In de Joriskerk kun je wat buiten is niet alleen horen, je kunt het ook zien. Door de ramen van het koor zie je een boom. Ik vind dat mooi, want het doet me denken aan Psalm 1.
Je kunt wel heel erg gespitst zijn op wat er buiten het kerkgebouw gebeurt, uiteindelijk gaat het er natuurlijk om wat zich binnen afspeelt. Er ontrolde zich een uitgebreide liturgie naar voorbeeld van de Anglicaanse evensong. Compleet met een chant, een office hymn, een anthem, responsies (mooi gezongen door voorganger Jan van Baardwijk – mensen die niet kunnen zingen zouden geen dominee mogen worden), noem maar op.
Opvallend dat er geen orgelspel voor de dienst was, hoewel dat bij de anglicanen wel gebruikelijk is. Nog iets opvallends: er werkte een trompettist mee. Dat heb ik bij een evensong in Engeland nog nooit meegemaakt.
Zo worden er altijd wel concessies gedaan aan de Evensong. Echt het Engelse model kopiëren is in Nederland onmogelijk, alleen al vanwege het feit dat we in Nederland nauwelijks geschikte Engelse orgels hebben. En: we zitten met een taalverschil. In Engeland gaat nu eenmaal alles in het Engels. Maar in Nederland vind ik het wel prettig dat ik (om maar wat te noemen) in het Nederlands wordt gezegend. De ‘evensong’ in de Joriskerk had zaterdag veel Nederlandse taal: de gezangen, de schriftlezingen. Eigenlijk alleen de Psalm, het Magnificat, het Nunc Dimittis en de Anthem waren in het Engels.
Organist Richard Vos uit Baarn / Huizen (ik kende hem tot nu toe alleen maar van de NCRV-radio programma Woord op Zondag en Te Deum Laudamus) had veel te doen. Hij begeleidde de Bergkerkcantorij (een zanggroep bestaande uit heel veel hele oude mensen) met verve. Hij hield van het Metzler-orgel, dat kon je zo horen. En vooral van de Quintadeen 16’, want die hoorde je veel. Niet erg, want het is een mooi register van een heel mooi orgel. Ik heb, ondanks een schorre keel, heerlijk bij hem gezongen.
Een evensong moet compact zijn en hooguit een minuut of veertig duren. Waardoor het dan ook kwam, de evensong van zaterdagmiddag duurde met ruim vijf kwartier veel te lang. Dat kwam niet alleen door de ‘preek’ van Lucas Bolsius. Die was trouwens best goed. Hij was uitgenodigd omdat het avondgebed in het kader stond van de opening van de Vredesweek. De burgervader ‘preekte’ daarbij uit de dikke Van Dale. Dat is niet erg origineel, maar hij had wel een paar originele gedachten. Bijvoorbeeld dat één pagina na het lemma ‘vrede’ het woord ‘vreemdeling’ stond. En hij vroeg de mensen in de kerk vredelievend om te gaan met het feit dat er koorgeluiden van buiten de kerk binnenkwamen.
Na de dienst speelde Richard Vos Buxtehudes Preludium in D-dur (BuxWV 139). Ik had liever iets van Howells gehoord, maar ja, dat klinkt niet echt goed op de Metzler. Ben je wel eens in Engeland geweest? Dan weet je vast wel hoe ze er de naam van de componist uitspreken: Boekstiehoedie.
Toen dat afgelopen was, mochten we allemaal dominee Van Baardwijk (sorry dat ik het zeg, maar die man lijkt zo op mister Bean!) en de burgemeester een handje geven en vrede wensen. Heb ik meteen maar even tegen de burgemeester gezegd dat ik het leuk vind dat ik hem de laatste tijd zo vaak in de kerk zie.
Hij lachte.
Peter Sneep (1962) is organist van drie vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Amersfoort: de Kandelaar, de Schaapskooi en de Martuskerk. Hij componeert kerkmuziek en maakte daarvan een aantal cd’s. Orgelles kreeg hij van Hetty Koelewijn en Gerrit ’t Hart. In De Kandelaar is hij lid van de cantorij, die onder leiding van Harry van Wijk eens in de zoveel tijd aan de diensten meewerkt. Hij is radiopresentator bij de Reformatorische Omroep. Van 1986 tot 2014 werkte hij bij het Nederlands Dagblad. Hij is getrouwd met Petra en vader van Anna (3) en Manuel (1).
