In de column ‘RE: gister’ deelt organist, componist, cantorijlid en journalist Peter Sneep op in zijn ervaringen vanaf de orgelbank (en soms de pianokruk). De wederwaardigheden van de afgelopen zondag van de begeleider in drie Amersfoortse kerken zullen dan veelal het onderwerp zijn van deze column. Als het even kan wekelijks op maandag. Deel 47 – Schooldag.
advertentie
Ik had me zo voorgenomen om niets met orgels te doen, afgelopen week. We zijn van maandag tot en met vrijdag op vakantie geweest naar een huisjespark in Hellendoorn. En vakantie is ook vakantie van orgels. Maar ja, Sander van den Houten hè?
Ik had me dus ook voorgenomen vandaag geen column voor Orgelnieuws.nl te brouwen. De redactie van deze leuke website had ik al ingelicht dat ik niets zou leveren. Even was ik afgelopen week in de verleiding om een orgel te zien, maar de Sint-Sebastianus en de Oale Grieze in Hellendoorn zaten gelukkig hermetisch op slot. Maar ja, Sander van den Houten hè?
Het ging de hele week goed, tot donderdagavond. Petra en ik zaten in het kneuterige Landal-huisje te bankhangen, toen mijn oog op het scherm van mijn mobiele telefoon viel. ‘Sander van den Houten heeft je een bericht gestuurd.’ Ik heb het een uur volgehouden niet te kijken. Toen werd het me te machtig. Wie kan Sander van den Houten weerstaan?
‘Zou jij toch zaterdag de samenzang tussen de middag kunnen/willen doen? Heb me ernstig vergist in een concert in Groningen. Ik dacht dat dat savonds was maar die is smiddags…’
De laatste keer dat Sander en ik elkaar spraken, was in Doesburg. Hij had een mooi concert gegeven in de Martinikerk en na afloop praatten we nog wat na. Bij het afscheid nemen zei ik nog: ‘Jij speelt in Kampen, toch?’ Hij zei ‘ja’. Hij wist zeker dat hij zelf zou spelen.
Ik heb het al eerder in een column verteld: de vrijgemaakte gereformeerde Theologische Universiteit houdt elk jaar een landelijke dag, waar kerkleden de band met ‘hun’ universiteit kunnen laten zien. Toen ik als kind voor het eerst naar die ‘Schooldag’ toe ging, gingen er nog duizenden kerkleden naartoe. Zowat alle kerkgebouwen in de Kamper binnenstad werden afgehuurd om de bedevaartgangers te herbergen: de Christelijke Gereformeerde Kerk, de Nederlands Gereformeerde kerk en het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente. Maar natuurlijk ook de Bovenkerk, Burgwalkerk, Broederkerk, Buitenkerk. Kampenaren houden kennelijk van kerkgebouwen waarvan de naam met een b begint, want in de stad is ook nog een Bazuinkerk. Ook de stadsgehoorzaal was lange tijd een Schooldaglocatie. Er waren tijdens de dag in alle kerken twee samenkomsten. De hele winkelstraat was afgezet voor verkeer en de markt was bezet met allerlei vrijgemaakte kramen. De eigen boekhandels, eigen goede doelen, eigen bladen, fondswerfacties voor de totstandkoming van kerkgebouwen van noodlijdende gemeenten. Heel Kampen was die dag eigenlijk vrijgemaakt.
In de grote kerken speelde de vaste organisten, ook al waren ze niet vrijgemaakt. Zo hoorde ik in de Broederkerk Henk van Putten, in de Burgwalkerk Theo van Dijk, lokale grootheden. Maar ook de grote namen. In de Nieuwe Kerk zorgde ik dat ik op tijd op de galerij zat in de buurt van de vrijstaande speeltafel. En nu maar hopen dat Klaas Jan Mulder zelf kwam en niet zijn broer Jos of een andere vervanger had gestuurd. Een paar keer heb ik Mulder de samenzang zien begeleiden, met af en toe een voorspel dat ik kende van zijn langspeelplaten. Maar Willem Hendrik Zwart in de Bovenkerk, dat was het summum, voor de organist zelf waarschijnlijk ook. Onlangs heb ik de lp daarvan weer eens beluisterd. Met de opnamen die daar in 1979 werden gemaakt, heb ik meegezongen. De kerk zat meer dan afgeladen vol. Zulk zingen! En dat je daar dan als organist bij mag spelen! Het is bijzonder dat de kerk er nog staat. Zwart speelde strak in de maat en de zangers zetten precies op tijd en gretig in, ook aan het begin van de coupletten. In de andere kerken speelden bekende vrijgemaakte organisten (zoals Harm Hoeve), orgelspelende dominees of theologiestudenten.
De Schooldag vond in het verleden plaats op woensdag. Midden in de week. De vrijgemaakte basisscholen, scholengemeenschap en hogescholen gaven hun leerlingen en studenten vrij om ze in de gelegenheid te stellen naar Kampen te gaan. De laatste jaren is het bezoekersaantal echter flink teruggelopen. De toogdag vindt nu plaats op zaterdag in nog maar in één gebouw: de Broederkerk, op een steenworp afstand van de Universiteit.
Sinds de vroege jaren 90 speel ik zelf een rol op de schooldag. Bob Vuijk, de toenmalige cantor van de Theologische Universiteit, vroeg mij of ik tussen de bijeenkomsten in een sing-in wilde verzorgen in de Nieuwe Kerk. Het moest informeel zijn en laagdrempelig. Zonder orgel, maar met piano en soms met slagwerker en oud-studiegenoot Bart van Veen. Elk jaar opnieuw werd ik gevraagd voor zo’n sing-in. Meestal was die in de Nieuwe Kerk, soms in de aula van de universiteit en ook een keer in de Burgwalkerk en de Broederkerk. Ik leerde een bomvolle kerk onbekende psalmen aan, liet canons zingen, smartlappen en liederen uit pasverschenen liedbundels van André Troost, Hans Mudde of Ria Borkent en ik leerde de goegemeente mijn nieuwste eigen melodieën en antifonen aan. Wat een plezier heb ik daar gehad.
Een enkele keer werd ik ook gevraagd om in van die grote samenkomsten te spelen. Zo was ik een dag lang de organist van het De Koff-orgel in het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente.
Drie jaar zou geleden zou ik spelen bij de samenkomsten in de Broederkerk, maar ik was door ziekte verhinderd. Een dag van te voren strikte ik Sander van den Houten. Vorig jaar was Sander ziek. Ik verving hem. Mijn broer Roelof Jan, die samen met zijn dochter Corine de toogdag trouw bezoekt, maakte die dag een serie actiefoto’s van me. Een daarvan staat wekelijks boven deze column.
Dit jaar hoefde ik niet te spelen, dat had Sander me in Doesburg verzekerd. Maar het liep anders. Hij stuurde een berichtje en zeg dan maar eens nee tegen zo’n verzoek. Sander van den Houten is niet te weerstaan.
Ik heb het met heel veel plezier gedaan. Wat een heerlijk orgel is dat in de Broederkerk! Jannes Munneke – ja, ik kom die man werkelijk overal tegen, maar dat is geen straf – had voor de sing-in onder andere liederen uitgekozen die al heel wat jaren in de eigen vrijgemaakte gezangenbundel staan, maar die weinig worden gezongen. Zoals de liederen van dichteres Ria Borkent ‘Als een bruid op haar mooist’ (over de wederkomst) en ‘Jezus heeft het hemelleven’ (over de hemelvaart). De melodieën van respectievelijk Willem Vogel en Jannes Munneke zing je zo weg. Dat ze niet worden gezongen, ligt aan de liturgische koudwatervrees die in de vrijgemaakte kerken heerst. Dominees laten liever Schlagers en evergreens zingen (en daarvan alleen het eerste en laatste zangvers). Helaas.
Volgend jaar speelt Sander weer.
Tenminste, ik neem aan dat dat de bedoeling is.
Peter Sneep (1962) is organist van drie vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Amersfoort: de Kandelaar, de Schaapskooi en de Martuskerk. Hij componeert kerkmuziek en maakte daarvan een aantal cd’s. Orgelles kreeg hij van Hetty Koelewijn en Gerrit ’t Hart. In De Kandelaar is hij lid van de cantorij, die onder leiding van Harry van Wijk eens in de zoveel tijd aan de diensten meewerkt. Hij is radiopresentator bij de Reformatorische Omroep. Van 1986 tot 2014 werkte hij bij het Nederlands Dagblad. Hij is getrouwd met Petra en vader van Anna (3) en Manuel (1).
Nostalgie, de Schooldag van ‘vroegah’. Heb er mooie herinneringen aan, ging ook altijd naar de Bovenkerk. Was een feest dat zingen in een bomvolle kerk met zo’n geweldig orgel! Ik was toen (en nog steeds) alleen een paar jaren ouder dan jij.