In de column ‘RE: gister’ deelt organist, componist, cantorijlid en journalist Peter Sneep op in zijn ervaringen vanaf de orgelbank (en soms de pianokruk). De wederwaardigheden van de afgelopen zondag van de begeleider in drie Amersfoortse kerken zullen dan ook het onderwerp zijn van deze column. Als het even kan wekelijks op maandag. Deel 7 – Statistiek
advertentie
Statistisch gezien zingen wij vrijgemaakten gemiddeld ongeveer dertien coupletten in een kerkdienst. Ik moet voorzichtig zijn met statistieken, want ik heb er niet veel verstand van. Bovendien weet ik alleen maar iets over de diensten waarin ik zelf speel. Toch heb ik wel enig recht van spreken, vind ik. Want sinds ik mijn eerste kerkdienst speelde, op 20 juli 1980, heb ik alle ‘psalmbriefjes’ bewaard van de kerkdiensten waarin ik heb gespeeld.
Psalmbriefjes. Weer zo’n woord. Psalmbriefjes zijn al lang geen psalmbriefjes meer in ons kerkgenootschap. Toen ik organist werd, zongen wij vrijgemaakten vrijwel uitsluitend psalmverzen. Slechts 41 gezangen hadden we tot onze beschikking. Tegenwoordig mogen we alles zingen. Het Gereformeerd Kerkboek heeft 181 gezangen en behalve uit die eigen bundel zingen we bijvoorbeeld uit het oude en nieuwe liedboek, Opwekking, Zingende Gezegend, ‘Het liefste lied van overzee’, de Evangelische Liedbundel, Psalmen voor Nu en de twee E&R-bundels (die zijn gemaakt voor de toerusting van medewerkers van evangelisatieprojecten op campings).
Maar dat terzijde.
Dat ik alle ‘psalmbriefjes’ (ik noem het liever zinglijstjes) heb bewaard, is waarschijnlijk een genenkwestie, want mijn vader was boekhouder. Ik schrijf de lijstjes op in mijn agenda en al mijn agenda’s sinds 1980 bewaar ik zorgvuldig.
Zodoende weet ik dat we ongeveer dertien versjes per kerkdienst zingen. In die 34 jaar dat ik kerkdiensten speel, is dat gemiddelde nauwelijks veranderd. Dat komt waarschijnlijk omdat de dominee van Rotterdam-Delfshaven, waar mijn begeleiderscarrière begon, bovengemiddeld veel liet zingen.
Het zinglijstje van gisterochtend zorgt waarschijnlijk voor een aardverschuiving. Dominee Anne Kruizinga liet in de Martuskerk maar liefst dertig verzen zingen. Plus twee liederen van Sela, die op gitaar begeleid en voorgezongen werden door Sifra, een muzikaal meisje uit de gemeente. Toegegeven, in de dienst werd baby Gijs gedoopt, en met doopdiensten zing je altijd wat meer. Maar toch. Dertig coupletten:
- stiltemoment
- votum en zegengroet
- Ps 100 : 1. 2. 3. 4 (Juicht alle volken)
- de Tien Woorden
- Ps 103 : 4. 5 (Zo hoog en wijd)
- gebed
- Gezang 148 : 1. 2. 3. 4. coda (Zie de zon, zie de maan)
- lezen doopformulier 3
- dooplied (Sela) – Sifra + samenzang
- vragen aan de doopouders
- doopgebed
- Liedboek 335 : 1. 2. 3. 4. 5 (Heer van uw kerk)
- kinderen mogen naar voren komen
- bediening van de doop aan Gijs
- Gezang 108 (Halleluja, eeuwig dank en ere)
- oproep aan de gemeente
- Liedboek 335 : 6. 7. 8. 9 (Uw teken spreekt)
- dankgebed
- L: Jesaja 49 : 8 – 20
- Ps 102 : 7. 13 (Slaan w’ op Sions puin de ogen)
- T: Jesaja 49 : 16a
- preek
- Liedboek 409 : 2. 3. 5 (God heeft u uitverkoren)
- gebed
- Sifra zingt ‘Mijn Herder’
- collecte
- Gezang 147 : 2. 3. 4 (Als een wolk)
- zegen / gezongen amen
- overhandiging doopkaart
(Gezangen uit het Gereformeerd Kerkboek)
De doopouders hadden veel zanglustige familieleden meegenomen. De Martuskerk zat daarom weer eens goed vol. En het zingen moet tot ver in de straat te horen zijn geweest.
Dominee Wouter van Veelen (van de kerk van Loenen-Abcoude) liet in de avonddienst in de Martuskerk ‘slechts’ twaalf coupletten zingen. Net iets onder het gemiddelde, maar hij komt wel in aanmerking voor de originaliteitsprijs. Het eerste lied dat hij liet zingen, was Psalm 65 uit de berijming ‘Levensliederen’. Dat is een berijming van 25 psalmen die begin dit jaar verscheen (op www.levensliederen.net zijn de teksten gratis te downloaden). We zongen de vijf verzen in vier minuten met een begeleiding zoals ik die bedacht voor de cd van het Psalmenproject. Wat krijgen psalmen toch veel diepgang als je ze helemaal zingt!
Misschien deed Van Veelen het niet opzettelijk, maar zijn zinglijstje vormde een prachtig cirkeltje. We begonnen met ‘Wij zingen met verstild verlangen’ en eindigden met ‘Stilte over alle landen / in deze nacht’. Zo begon en eindigde de dienst in rust en verstilling.
‘Stilte over alle landen’ staat al sinds 2006 in onze bundel, maar we zingen het bijna nooit. Waarschijnlijk zingen we het weinig omdat er maar één vrijgemaakte kerk in Amersfoort is die een echte avonddienst heeft. Gisteren zongen we het, eindelijk, en dat is dan meteen ook weer leuk voor mijn statistieken.
Peter Sneep (•1962) is organist van drie vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Amersfoort: de Kandelaar, de Schaapskooi en de Martuskerk. Hij componeert kerkmuziek en maakte daarvan een aantal cd’s. Orgelles kreeg hij van Hetty Koelewijn en Gerrit ’t Hart. In De Kandelaar is hij lid van de cantorij, die onder leiding van Harry van Wijk eens in de zoveel tijd aan de diensten meewerkt. Peter Sneep is journalist. Van 1986 tot 2014 werkte hij bij het Nederlands Dagblad. Hij is getrouwd met Petra en vader van Anna (2) en Manuel (0).
Hallo Peter,
Vroeger kreeg ik als organist bij de NGK (toen nog ‘buitenverbanders’) het psalmbriefje pas op zaterdagavond en bij gastdominees zelfs pas op zondagochtend. Nu ik al ruim 20 jaar bij de PKN speel, krijg ik de liturgie minimaal anderhalve week van tevoren.
Ben benieuwd of dit ergerlijke fenomeen van op het allerlaatst briefjes krijgen nog bestaat en daarmee dus ook het geringe respect voor de rol van een organist in de – vergeef me de term – wat behoudender kerken.
Je columns lees ik met plezier omdat ze grote betrokkenheid tonen bij wat mensen vaak nog eerder raakt dan woorden: muziek.
groet Piet van Dijk
amateurorganist en journalist
Dag Piet,
Dank voor je vraag en leuk dat je mijn columns waardeert.
In alle drie de kerken waar ik speel is het regel dat op donderdag de ‘zinglijstjes’ van de komende zondag bekend zijn. Bij diensten waaraan een cantorij meewerkt, zijn de lijstjes al veel eerder bekend. Veel voorgangers geven steeds vaker aan het begin van de week al de liederen door. Niet alleen organisten / pianisten hebben daar belang bij, ook de leden van het beamteam, de verzorgers van het kindmoment, de liturgische bloemschikkers, de schriftlezers en de leiders van de bijbelklas.
Hartelijke groet,
Peter
Wat een grote hoeveelheid liederen te zingen! Twee vragen:
1. Hoelang duurt zo’n dienst dan?
2. Is er nog wel tijd voor verkondiging van het Woord?
Geachte meneer Van Oost,
Dank voor uw vragen. Hier zijn de antwoorden.
1. De kerkdienst duurde een uur en drie kwartier.
2. Ja. Er waren twee preken. De eerste bevatte uitgebreid onderwijs over de doop en duurde tien minuten. De tweede, over Jesaja 49, duurde 25 minuten.
Hartelijke groet,
Peter Sneep
Heel bijzonder om waar te nemen dat in het kerkgenootschap van deze reporter er kennelijk geen (of minder) boodschap is aan de zondagen van het kerkelijk jaar. In zijn orgelbriefje (onze benaming ervoor want wij zingen nooit psalmen en feitelijk is het tegenwoordig een orgel-emailtje) is niets dat ook maar een link heeft met “Eeuwigheidszondag” of zoals wij dat noemen “Dodenzondag” (de laatste zondag van het kerkelijk jaar in protestantse kerken) waardoor ik als lezer de indruk krijg dat men kennelijk voorbij gaat aan de bijzondere dagen van het kerkelijk jaar. Ik hoop voor deze reporter dat het bij hem volgende week wel Advent (1e zondag van het kerkelijk jaar) moge zijn. Persoonlijk had Ik dodenzondag niet graag gemist.
Geachte heer Faddegon,
Dank voor uw reactie.
Inderdaad doen de gereformeerde kerken vrijgemaakt (gkv) weinig aan het kerkelijk jaar. De reden daarvoor is eenvoudig: de bijbel kent geen (compleet ingevuld) kerkelijk jaar en dus staat er ook geen oproep in om je eraan te houden. De kerkorde die de gkv hanteert, schrijft slechts voor dat plaatstelijke kerkraden diensten moeten beleggen ‘op de Kerstdag, de Goede Vrijdag, de Paasdag, de Hemelvaartsdag en de Pinksterdag’ en bepaalt verder dat op die dagen de desbetreffende heilsfeiten in de preek aan de orde moeten komen. Meer niet.
Er zijn binnen de gkv plaatselijke gemeenten wel een iets uitgebreider ‘kerkelijk jaar’ hanteren. Zo zijn er veel kerken die op Oudejaarsavond de overledenen van het afgelopen kalenderjaar herdenken. Maar uw indruk is juist: de gkv gaan voorbij aan veel bijzondere dagen van het kerkelijk jaar.
In mijn columns beschrijf ik de wederwaardigheden van de afgelopen zondag, met de gewoontes en regels van de kerk waartoe ik behoor als vaststaand gegeven. Het lijkt me voor niemand vruchtbaar dat ik via Orgelnieuws.nl kritiek heb op de regels en gewoonten van m’n eigen kerk.
Zelf ben ik geïnteresseerd in liturgie en alles wat met het kerkelijk jaar te maken heeft. Daarom heb ik zondagmorgen na de dienst een zetting van ‘Wachet auf, ruft uns die Stimme’ gespeeld. Komende zondag speel ik voor de dienst ‘Nun komm’. Maar of ik voor die diensten van komende zondag een adventsorgel(en/ofpiano)-emailtje krijg, is allerminst zeker.
Hartelijke groet,
Peter Sneep