In de column ‘Dat waren nog eens tijden’ blikt verhalenverteller, organist en orgelliefhebber Bert Rebergen zo nu en dan terug op de orgelwereld van enkele decennia geleden. In deze aflevering van de column: Het orgel en de computer.
advertentie
Een leven zonder de computer kunnen we ons niet meer voorstellen. Ook voor de orgelwereld bracht de ontwikkeling van de computer een hoop voordelen. Hoewel, het gebruik van de moderne middelen zorgde eveneens voor de nodige strubbelingen. Tijdens een bezoek aan Parijs in 1994 vroeg ik aan Daniel Roth wat er toch allemaal aan de hand was met het in 1992 gerestaureerde orgel van de Notre-Dame. Iedere keer als je deze kathedraal bezocht zag je dat de speeltafel geopend was en er hard werd gewerkt om het orgel goed aan de praat te krijgen. Roth – toch al een purist als het om orgelrestauraties gaat – zuchtte en zei: ‘Het orgel is het niet, het is de computer’, waarbij hij de èh-klank in het op zijn Frans uitgesproken woord ‘computèr’ extra nadruk leek te geven.
Zodra het systeem naar behoren functioneerde hadden de organisten van de Notre-Dame er een hoop lol van. Niet in de laatste plaats de bijna gepensioneerde en blinde organist Jean-Pierre Leguay die met zijn stem registraties kan uitkiezen. De replay-functie is voor de organisten ook zo’n uitkomst. Een cd opnemen in de Notre-Dame is een lastige klus, omdat de kerk de hele dag open is en het verkeerslawaai buiten pas een beetje verstomt als de kleine uurtjes zijn aangebroken. Nu kan de organist de op te nemen werken opslaan op de computer en het orgel speelt de uitvoering opnieuw op een ander en zelf te bepalen tijdstip. De organist kan beneden luisteren hoe het klinkt – Olivier Latry laat dat nog zien in de kersverse Arte-documentaire ‘Dans le ventre de l’orgue de Notre-Dame’ – en de cd kan opgenomen worden op een tijdstip dat het buiten wat rustiger is.
De organist kan, bij wijze van spreken, met één oor op het kussen, een cd opnemen.
Niet alleen bij orgelbouwers en professionele organisten werden de voordelen van de computer ontdekt, de (amateur)organist plukte ook de vruchten. Wat was schrijver dezes al verrukt dat er een programma verscheen waarmee je fraaie hoesjes kon maken voor je cassettebandjes.
Allerhande software en natuurlijk het internet boden en bieden onbegrensde mogelijkheden en bladmuziek ‘moet’ plaatsmaken voor een tablet op de lessenaar.
Eén verandering wil ik extra belichten: In de tijden voor de komst van de pc ontmoette je liefhebbers van het orgel bij concerten of Orgeldagen, als je die ander al sprak. Je zag soms bekende gezichten, maar wie het was werd zelden duidelijk.
Toen het internet zijn entree deed in onze huiskamers verschenen al vrij snel orgelfora.
Ineens raakte je ‘in gesprek’ met collega-organisten en orgelfreaks in het hele land. Velen herinneren zich nog de groepen ‘Organist’ en ‘Nachthoorn’. Zodra je je had aangemeld – een heuse ‘ballotagecommissie’ diende je eerst als lid toe te laten – vond je aan het einde van de werkdag een (iets te) goed gevuld ‘Postvak-In’ vol met discussies over allerhande zaken.
Voor het eerst kwamen orgelliefhebbers virtueel met elkaar in contact. Het was bijna ondoenlijk om alles te volgen, zeker als de pc een poosje uit had gestaan. In ieder geval werd pijnlijk duidelijk dat organisten het maar zelden met elkaar eens werden. Niet zonder te glimlachen heb ik die discussies een poosje gevolgd en me er heel soms in gemengd.
Die fora waren, voor mij althans, vooral een aardige manier om bepaalde typen leden te ontdekken. Zoals daar zijn:
- Dit heb ik zondagmorgen allemaal gespeeld. Knap hè?
- Ik heb Klaas Bolt nog goed gekend.
- Voor mij geen toevallige verhogingen!
- Feike blijft toch het mooist!
- Ik zweer bij middentoonstemming!
- Wil ik dit allemaal weten?
- Ik heb me maar weer eens op Franck gestort. Knap hè?
- Voor mij geen elektronisch orgel!
- Ik heb Klaas Bolt nog beter gekend.
- Zal ik jou eens – het liefst onder een pseudoniem – gaan plagen?
- Ik walg van die transcripties!
- Ik ben als organist een beetje buiten beeld geraakt en daarom wat verzuurd.
- (meestal dezelfde als hierboven) Al die organisten die volle kerken trekken: Orgelmaffia is het!
- Vertel mij niet hoe je Bach moet spelen!
- Morgen lekker in Hasselt spelen!
- Zei jij dat je Klaas Bolt goed kende?
Niet zelden liepen discussies uit de hand en werden leden geroyeerd. Bijna al die fora gingen als een nachtho…nachtkaars uit. Thans ‘ontmoeten’ wij elkaar vooral via de sociale media. Uit de huidige bijdrages lijkt het alsof we wat volwassener zijn geworden, maar soms kom je genoemde types nog tegen.
Velen ergeren zich er aan. Misschien is het aardiger om je er over te blijven verwonderen en vooral om er over te blijven glimlachen.
Die computèr ook!
Als dat ding ons in ieder geval maar meer mogelijkheden biedt om nog meer te kunnen genieten van de koningin der instrumenten!
Bert Rebergen (*1969) is vooral onderwijsman en verhalenverteller, maar orgelmuziek mag zich in zijn grote belangstelling verheugen, niet alleen passief maar ook in de praktijk. In 1988 werd hij organist in Veenendaal. Daar en daarbuiten bespeelt hij, tot de dag van vandaag, menig instrument. Sinds 2009 treedt hij als verteller en presentator op in het gehele land.
Beeld: The Steampunk Workshop
