De eerste dagen van 2025 zijn nog maar net verstreken en het orgelseizoen is alweer van start gegaan met een reeks nieuwjaarsconcerten. Bent u van plan later dit jaar een concertserie, festival, studiedag of masterclass te organiseren? Stelt u een concertprogramma samen of heeft u opnameplannen? ORGELNIEUWS heeft voor u traditiegetrouw op een rij gezet wat er dit jaar op orgelgebied valt te vieren en te herdenken.
advertentie
Nauwelijks bekomen van de Feike Asma- en Pierre Cochereau-herdenkingen, de Théodore Dubois-marathons en de Balbastre-studiedagen en Bruckner-festivals van 2024 dient zich alweer een nieuwe reeks componistenjubilea aan.
De eerste programma’s met werk van Eugène Gigout en Marco Enrico Bossi (beiden 100 jaar geleden overleden) werden al gesignaleerd.
Dat klinkt allemaal nog erg romantisch. Maar als het ook wat ouder mag zijn, stort u dan op het werk van Hendrick Speuy of Orlando Gibbons (beiden †1625). Doe iets met liederen van Adrianus Valerius (*1575 – †1625), of pak toch maar weer Anthony van Noordt (†1675) van de plank.
Mag de romantiek ook Hollands zijn? Verdiep u dan in het repertoire van voormalig Domorganist Richard Hol (*1825) of Bavo-organist Johannes Gijsbertus Bastiaans (†1875).
Orkestraal
Wie meer orkestraal wil spelen kan terecht bij componisten die niet specifiek voor orgel schreven. Zoals Georges Bizet (†1875), van wiens opera Carmen door Edwin H. Lemare een vermakelijke concertfantasie voor orgel heeft samengesteld. Of waag u aan arrangementen van werken van Maurice Ravel (*1875), zoals Erwin Wiersinga’s bewerking van Le Tombeau de Couperin.
Misschien is dit wel hét moment om het zeldzame orgelrepertoire van Dimitri Sjostakovitsj (†1975) bij de kop te pakken. Zijn Passacaglia uit de opera Lady Macbeth uit het district Mtsensk (‘Chaos in plaats van muziek’ volgens de Pravda in 1936), met die weerbarstige opening, doet uw publiek direct rechtop zitten.
Zwart
In 2022 was het 25 jaar geleden dat Willem Hendrik Zwart overleed. Dit jaar is het 100 jaar geleden dat hij werd geboren. Of dat opnieuw tot grootse herdenkingen gaat leiden, dat moeten we nog afwachten.
Hoe het ook zij, dit is onze inspiratielijst voor 2025:
Componisten
500e geboortejaar
Giovanni Pierluigi da Palestrina (waarschijnlijk 1525-1594)
450e geboortejaar
Francisco Correa de Arauxo (1575-1654)
Hendrick Speuy (ca. 1575-1625)
Giovanni Maria Trabaci (1575-1647)
Adrianus Valerius (1575-1625)
400e geboortejaar
Nicolas Gigault (1625-1707)
400e sterfjaar
Orlando Gibbons (1583-1625)
Hendrick Speuy (ca. 1575-1625)
Adrianus Valerius (1575-1625)
350e sterfjaar
Georg Drückenmuller (1628-1675)
Andreas Hammerschmidt (1611/1612-1675)
Anthoni van Noordt (ca. 1619-1675)
300e sterfjaar
Arnold Mathias Brunckhorst (1670-1725)
Alessandro Corelli (1660-1725)
Johann Philipp Krieger (1649-1725)
Alessandro Scarlatti (1659-1725)
250e sterfjaar
Heinrich Nicolaus Gerber (1702-1775)
200e geboortejaar
Richard Hol (1825-1884)
Sir Frederick Arthur Gore Ouseley (1825-1889)
Johann Strauss II (1825-1899)
150e sterfjaar
Johannes Gijsbertus Bastiaans (1812-1875)
Georges Bizet (1838-1875)
150e geboortejaar
Mark Andrews (1875-1939)
Samuel Coleridge-Taylor (1875-1912)
Gaston Marie Dethier (1875-1958)
Thomas Haigh (1875-1927)
Albert W. Ketelby (1875-1959)
Maurice Ravel (1875-1937)
Amédée Reuchsel (1875-1931)
Cyril Bradley Rootham (1875-1938)
100e sterfjaar
Marco Enrico Bossi (1861-1925)
Joséphine Boulay (1869-1925)
Adhémar Decq (1850-1925)
Edward Townshewd Driffield (1851-1925)
Frederick John Easthope Martin (1892-1925)
Eugène Gigout (1844-1925)
Johannes Haarklou (1847-1925)
Bob (Bernard) Jackson (1869-1925)
Erik Satie (1866-1925)
100e geboortejaar
Jurriaan Andriessen (1925-1996)
Thomas Christian David (1925-2006)
Wolfgang Hildeman (1925-1995)
Bertold Hummel (1925-2002)
Giselher Klebe (1925-2009)
Herman Roelstraete (1925-1985)
Willem Hendrik Zwart (1925-1997)
75e sterfjaar
Eugène Lacroix (1858-1950)
50e sterfjaar
Arthur Bliss (1891-1975)
Reginald Dixon (1886-1975)
Eric Thiman (1900-1975)
Dmitri Shostakovich (1906-1975)
25e sterfjaar
Christopher Dearnley (1930-2000)
Folkert Grondsma (1944-2000)
Alan Hovhannes (1911-2000)
Orgeljubilea
Ook rond een aantal orgels valt er het nodige te vieren. Dit keer staan vooral de iets jongere exemplaren in de schijnwerpers. De oudste in onze selectie is het Quellhorst-orgel uit 1825 in de Grote of Sint-Nicolaaskerk in Elburg. Als hij nog georganiseerd wordt, dan zou het een mooi middelpunt van de Hanzesteden Orgeltocht kunnen zijn.
Hoe de 150e verjaardag van het Gradussen-orgel in de voormalige Sint-Walburgisbasiliek in Arnhem gevierd gaat worden is nog even de vraag. In het schip van de gedeconsacreerde kerk is tegenwoordig een Indonesisch restaurant gevestigd. De combinatie van orgelmuziek en elementen uit de culinaire traditie van de Gordel van Smaragd is binnen kerkmuren voor sommigen overigens allang geen brug te ver meer.
Feestje
Ook het Cavaillé-Coll-orgel in PHIL (voorheen de Philharmonie, verder voorheen Concertgebouw) in Haarlem viert dit jaar zijn 150-jarig verblijf in de Lage Landen. Het werd in 1875 in gebruik genomen in het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam en neemt sinds 1924 een belangrijke plaats in op het Haarlemse concertpodium. Er zal ter plaatse vast een feestje worden gevierd, maar de jarige is naar verluid dit jaar ook virtueel in huis te halen voor een privé-partijtje.
Het orgelbouwjaar 1925 zou aardig wat eeuwelingen kunnen opleveren, maar van de 61 orgels die volgens orgeldatabase orgbase.nl in dat jaar in Nederland werden gebouwd, is nog maar eenderde over. En zelfs die hebben vaak de nodige make-overs ondergaan. Toch zijn er uitzonderingen, zoals het nog originele Joseph Adema-orgel in Sint-Willibrordus in Kloosterburen en het redelijk bewaard gebleven orgel in de Zuiderkerk in Zwolle (Valckx & Van Kouteren).
Jubeljaar
Net als dit jaar werd ook 1950 door de paus uitgeroepen tot Jubeljaar. Dat was het niet in de laatste plaats op orgelgebied, want in rooms-katholiek Nederland werden in 1950 flink wat orgels van redelijke omvang in gebruik genomen. Zo werd het herstel en de uitbreiding van het Verschueren-orgel (1936) van de Sint-Catharinakerk in Eindhoven afgerond, inclusief de herbouw van het altaarorgel. En de ateliers van de firma’s Vermeulen en Pels in Alkmaar draaiden op volle kracht met een aantal grote opleveringen.
Dit jaar mag de stadsorganist van Schiedam de slingers uit kast halen en/of bubbels of andere uitgelezen wijnen uit de kelder opdiepen: het Flentrop-orgel in de Grote Kerk wordt jaar 50, en het Maarschalkerweerd-orgel in de Havenkerk nog eens een eeuw ouder.
Onze selectie van jubilerende orgels:
- Elburg, Grote of Sint-Nicolaskerk – 200 jaar Quellhorst-orgel
- Haarlem, PHIL – 150 jaar Cavaillé-Coll-orgel
- Schiedam, Havenkerk – 150 jaar Maarschalkerweerd-orgel
- Hardinxveld-Giessendam, Oude Kerk, – 150 jaar Witte-orgel
- Arnhem, Sint-Walburgiskerk – 150 jaar Gradussen-orgel
- Kloosterburen, Sint-Willibrorduskerk – 100 jaar Adema-orgel
- Zwolle, Zuiderkerk – 100 jaar Valckx & Van Kouteren-orgel
- Alkmaar, Sint-Laurentiuskerk – 75 jaar Pels-orgel
- Dordrecht, Sint Antonius- en Bonifatiuskerk – 75 jaar Pels-orgel
- Nieuw-Dijk, Sint-Antoniuskerk – 75 jaar Pels-orgel (gebouwd voor de kapel van de Sint-Willibrordusstichting in Heiloo)
- Klundert, De Stad Klundert – 75 jaar Jos. Vermeulen-orgel
- Poeldijk, Sint-Bartholomeuskerk – 75 jaar Jos. Vermeulen-orgel
- Uden, Kruisherenkapel – 75 jaar Verschueren-orgel
- Hattem, Grote of Sint-Andreaskerk – 50 jaar Flentrop-orgel
- Schiedam, Grote of Sint-Janskerk – 50 jaar Flentrop-orgel
- Veenendaal, Adventkerk – 25 jaar Steendam-orgel
Meer mijlpalen
Dan zijn er sub conditione Jacobi nog enkele verjaardagen. De Estse componist Arvo Pärt hoopt in december zijn 90e verjaardag te vieren. De componisten John Rutter en Hans Uwe Hielscher, en de organisten Gemma Coebergh en Bernard Winsemius hopen dit jaar 80 te worden.
De organisten en componisten Denis Bédard, John Scott Whiteley, Enjott Schneider en André Knevel tikken dit jaar de 75 aan. En dan zijn er in het Nederlandse organistenkorps nog twee met Sara in zicht: Willeke Smits (5 september) en Susanna Veerman (20 november).
Ook gedenkwaardig: organist, Bach-interpreet, muziekwetenschapper en orgeldeskundige Albert Schweitzer werd 150 jaar geleden geboren. Wat dichter bij huis: Sicco Steendam viert op 1 mei dat hij 50 jaar actief is als orgelmaker.
Vooruitblik 2026
Kijkt u liever wat verder vooruit? Noteer dan deze namen: Louis-Nicolas Clerambault (1676-1749), Samuel Sebastian Wesley (1810-1876), Edouard Batiste (1820-1876), William Thomas Best (1826-1897).
Aanvullingen?
Dit overzicht is uiteraard niet uitputtend. Mist u belangrijke namen of mijlpalen, laat het ons weten via redactie@orgelnieuws.nl.
Geef als eerste een reactie