advertentie
Contrasts – Improvisations & Compositions.
Arjan Versluis, Bätz/Witte organ, Gorinchem & Schyven/Van Bever organs, Laeken
Lobt Gott, ihr Christen alle gleich; Psalm 134; Partita on ‘Nu valt de nacht’; Psalm 6; Praeludium on ‘Wees gegroet, gij eersteling der dagen’; Morgenglanz der Ewigkeit; Four Meditations about Israël (The Valley of Elah (Terebintendal)/Engedi/The Lake of Galilee (Meer van Galilea/)/Megiddo); Chorale Fantasia on ‘Kwam van Godswege.
Label: D.E.Versluis CD AV1024
Speelduur: 80’ 02
Booklet: 28 pagina’s (E,D,N)
Prijs: € 17,50
Muzikale interpretatie * * * / * * * * *
Programmakeuze * * * * *
Keuze van het instrument(en) * * / * * * * *
Kwaliteit van de opname * * * * *
Informatie in het boeklet * * * * *
Grafische vormgeving (cd en boekje) * * */ * * * *
Klik hier om dit artikel te bestellen
“Improviseren is componeren aan de speeltafel op het moment van uitvoering”, zei onlangs de blinde organist Henco de Berg, zelf een uitnemend improvisator. Improviseren. Naar het Latijn staat er: onvoorzien. Voor iemand die deze kunst beheerst is het altijd weer een uitdaging. Stijlbesef en instrumentkeuze(s) zijn hierbij de belangrijkste ingrediënten.
Echter, niet iedereen beheerst de kunst. Improviseren is meer dan ‘zomaar wat spelen’. De gemiddelde klassiek geschoolde muzikant is tegenwoordig niet of nog nauwelijks in staat om te improviseren, wat zijn reden vind in het feit dat er aan de muziekopleidingen in het algemeen weinig aandacht aan wordt besteed. Improvisatie verschaft (vanuit beginsel) de muzikant creativiteit. Daarvan is men heden ten dage gelukkig wel meer van doordrongen en lijkt het een opwaardering te krijgen. Het ambacht dragen we een warm hart toe en moet in enthousiasme worden overgedragen op de jonge generatie organisten. Op orgelgebied hebben we op zowel nationaal als internationaal niveau wat dat betreft (nog) steeds geen klagen, want de kunst wordt hier nog immer beoefend.
Zo ook bij Arjan Versluis (*1978), momenteel organist van het Naber-orgel van de Hervormde Kerk in Sliedrecht. Hij verraste ons al in een eerder stadium met enkele improvisaties in barokstijl op het orgel van de Hooglandse Kerk te Leiden. Nu ook weer met zijn cd Contrasts. Contrast in stijlen maar ook in orgels. Tezamen staan deze improvisaties op de grens van 2007 (Buxtehude-jaar) en 2008 (Messiaen-jaar), zo laat Versluis ons in het boekje weten. In Gorinchem staat de barokke ‘stylus fantasticus’ centraal en in Laken de modi van Messiaen. Op deze cd laat hij ons dus kennismaken met een nog onbekende kant van zijn improvisatiekunst: de vrije improvisatie. Een origineel idee om deze twee uitersten in een soort ‘herdenkingsdialoog’ bij elkaar te brengen. Naar aanleiding van een gehouden reis naar Israël improviseerde hij een vierluik in Messiaen-stijl over respectievelijk het Terebintendal (1 Samuël 17), Engedi (1 Samuël 24), het Meer van Galilea (onder andere Lukas 5 en Mattheüs 8) en Megiddo (onder andere Jozua 12 en 17). Hier zien we dat de geschiedenis zich herhaalt, want andere grootheden (allen van katholieke afkomst) gingen hem hierin voor. Bekendste voorbeeld is hier Marcel Dupré (1884-1971) die de kruisgang van Jezus omzette in aangrijpende klankgedichten. Maar ook componisten als Charles Tournemire met zijn compositie ‘Sept paroles du Xrist’ en Olivier Messiaen met ‘La Nativité’ gaven bijbelteksten een muzikale lading mee die bij beiden voortkwam vanuit een diepe innerlijke geloofsovertuiging. Dichter bij huis kunnen we organisten noemen (gek genoeg allen van protestantse afkomst!) zoals de hierboven geciteerde Henco de Berg, (bij wie Versluis ook ervaring opdeed) maar ook organisten als Gerben Mourik en Sietse de Vries. Versluis mag zonder meer in dit rijtje aanschuiven wat ons betreft, want zijn aanpak in deze materie is groots! Verbluffende klankvoorstellingen in crescendi en de-crescendi worden afgewisseld met verstilde mystieke beschouwingen, alle getoonzet in verschillende modi van Messiaen. Het rijke kleurenpalet van het grote Schyven-orgel in Laken (53/III/P) leent zich hier uitstekend voor. Persoonlijk hebben we erg genoten van dit vierluik. Wat een verbeeldingskracht! En wat een prachtig orgel! Als u het boekje bij de hand houdt en al luisterend meeleest en laat u zich meevoeren in een muzikale ontdekkingsreis. De opname is voorbeeldig en werkt in alles mee. Hulde! Versluis laat ons ook het Van Bever-koororgel (16/II/P) horen in een impressionistische improvisatie over ‘Morgenglans der eeuwigheid’. Een rijke strijkersklank in een Langlais-achtig aandoend akkoordenspel met effectief zwelkastgebruik klinkt als mystieke begeleiding waarbij de melodie op het tweede klavier in canon verschijnt. (H)eerlijke muziek. Jammer dat er op dit kleine opus niet meer opgenomen is want het hier gehanteerde concept smaakt naar meer.
Bij Versluis weten we, zoals al genoemd van eerdere opnames, dat er in het barokke repertoire ook te genieten valt, al zijn we daar bij deze cd in mindere mate enthousiast over. Belangrijkste argument hierin is de keus van het orgel. Barokke improvisaties op een negentiende-eeuws instrument is vooralsnog geen logische keus. Het Bätz-Witte orgel uit 1845 in Gorinchem is een prachtig orgel in zijn soort maar minder geschikt voor barokinterpretaties in zeventiende-eeuwse (hier refererend aan Buxtehude) en achttiende-eeuwse stijl. Neemt niet weg dat Versluis ook hierin zijn weg wel weet te vinden, al is het dan niet met dezelfde overtuiging die we in Laken beluisteren. Enfin, zijn composities over de Psalmen 6 en 134 komen hier nog het best uit de verf en overtuigen het meest. En last but not last, ook hier is de opname erg fraai!
Grafisch heeft het product een mystieke uitstraling meegekregen. Dat sluit naadloos aan op het repertoire in Laken maar veel minder op het repertoire in Gorinchem. Meer evenwicht hierin hadden het product nog completer gemaakt. En dat is jammer, echt jammer, want als Versluis in zijn barokinterpretaties zijn keuze had laten vallen op een ander orgel dan was dit schijfje ‘hot’ geweest. Het idee achter deze productie (contrasten) is en blijft origineel en waarderen we. Het 28 pagina’s tellende boekje is uitstekend gedocumenteerd en lezenswaardig. En met dik 80 minuten muziek is dit schijfje ook al een voorbeeld. Samenvattend is deze cd dus net niet ‘hot’, maar wel warm genoeg om het bij u aan te bevelen. [JAN-WILLEM VAN BRAAK]
Klik hier om dit artikel te bestellen
© 2007 www.orgelnieuws.nl
