Het Van Dam-orgel in de Ankertsjerke te Oudega (gemeente Súdwest-Fryslân) is onlangs gerestaureerd. Orgelmakerij Bakker & Timmenga bracht het instrument daarbij weer terug naar zijn oorspronkelijke dispositie.

Text Example

advertentie

In 1873 bouwde de Leeuwarder firma L. van Dam en Zonen het orgel met Hoofdwerk, Bovenwerk en aangehangen Pedaal. Het orgel – met zijkantbespeling – kreeg veertien registers; een vijftiende stem (Klarinet 8) werd gereserveerd.

Restauratie 1957
De firma J. Reil te Heerde restaureerde het orgel in 1957. Daarbij werden ook enkele wijzigingen aangebracht. Het pedaalklavier werd vervangen een uitgebreid van C-g0 naar C-d1. De drie sterke Cornet discant van het Hoofdwerk werd vervangen door een Mixtuur III-V. Pijpwerk van de Cornet werd gebruikt voor een Terts 1 3/5 die op de plaats van de gereserveerde Klarinet kwam. De Salicionaal 8 van het Bovenwerk werd afgesneden tot Quint 3.

In 1979 volgden werkzaamheden door Flentrop Orgelbouw te Zaandam. De balg werd hersteld en aan de bovenzijde van de windladen werden ringen aangebracht.

Orgelkas
Op enig moment werd het orgel in het kader van een modernisering van het kerkinterieur geheel wit geschilderd, de balustraden van plaatmateriaal voorzien en de onderbouw in een donkere tint geschilderd. Bij de kerkrestauratie van 2000 werd de oorspronkelijk balustrade weer zichtbaar gemaakt en werd de basementlijst van de balustrade opnieuw gemarmerd. Accenten in de ornamentiek werden aangebracht met goudverf.

Restauratie 2017/2018
Restauratie van het orgel bleek noodzakelijk, onder meer door ernstige verzakking van de orgelkas. Het werk werd in 2017/2018 uitgevoerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga. De kas werd opnieuw waterpas gezet. De windvoorziening werd geheel nagekeken op lekkage. De balg moest integraal opnieuw beleerd worden.

De beide windladen werden gerestaureerd waarbij geweven ringen op de lade en onder de stokken werden aangebracht. De messing trekdraden werden vernieuwd alsmede de leren pulpeten. Ook het ventielbeleg werd vervangen door nieuw leer.

De speelmechaniek werd waar nodig nagekeken en kon verder in zijn huidige staat gehandhaafd blijven. Bij de klavieren werd de speling van de toetsen verminderd. Het versleten beleg van het ondermanuaal werd door been vervangen. Bij het bovenmanuaal bleef het ivoorbeleg gehandhaafd. Beide klavieren werden opnieuw van messing nageltjes voorzien. De pedaalmechaniek en omvang werden gehandhaafd. De pedaaltoetsen werden echter wel meer in Van Dam-stijl aangepast.

Dispositieherstel
De ingrepen die in 1957 in de dispositie werden gedaan, konden bij de recente werkzaamheden worden teruggedraaid. De Mixtuur moest plaatsmaken voor een Cornet III discant. Daartoe werd de stok voor dit register deels nieuw gemaakt. Voor de reconstructie kon het in de Terts 1 3/5 nog aanwezige oorspronkelijke pijpwerk worden gebruikt, aanvullend pijpwerk werd nieuw gemaakt.

Op het Bovenwerk werd de in 1957 tot Quint 3 gereduceerde Salicionaal 8 weer in ere hersteld door het pijpwerk op zijn oorspronkelijke lengte te brengen. De plaats die de afgelopen zestig jaar werd ingenomen door de Terts 1 3/5 is nu opnieuw gereserveerd voor een Klarinet 8.

Alle pijpwerk werd uitgedeukt en schoongemaakt. De intonatie werd nagelopen waarna het orgel opnieuw gelijkzwevend werd gestemd op de toonhoogte a1=435 Hz.

Ingebruikname
De ingebruikname van het gerestaureerde orgel vindt plaats op zondag 25 maart om 16.00 uur. Ontvangst vanaf 15.30 uur. De Ankertsjerke is gelegen aan de Pastorijstrjitte 23, 8614 AB Oudega

Dispositie

Hoofdwerk C-g3
Prestant 8
Bourdon 16
Holpijp 8
Octaaf 4
Roerfluit 4
Quintprestant 3
Octaaf 2
Cornet III discant
Trompet 8 bas/discant

Bovenwerk C-g3
Salicionaal 8
Roerfluit 8
Viool de gambe 8
Salicet 4
Fluit travers 4
Gemshoorn 2
Klarinet 8 – gereserveerd

Pedaal C-d1
Aangehangen

Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel
Muëtte
Windloser
Tremulant Bovenwerk
Afsluiter Hoofdwerk
Afsluiter Bovenwerk

Gegevens met dank aan Orgelmakerij Bakker & Timmenga B.V., Leeuwarden