De Franse Noëls zijn befaamd, niet in de laatste plaats het gebruik van deze schat aan kerstmuziek in de orgelliteratuur. Terecht dat er bij tijd en wijle opnamen verschijnen die aan deze Noëls de ruimte geven. Als die bij label Editions Hortus uitkomen is dat extra genieten. Het label dat opvalt door zijn hoogwaardige producties is er ook nu weer in geslaagd een boeiende productie neer te leggen.
advertentie
Deze opname, gemaakt in de église Saint-Léger te Lens, is ingespeeld door Nicolas Bucher. Voor hem is het een terug in de tijd, zijn carrière begon hij op dit orgel. Na omzwervingen via onder andere Parijs is hij inmiddels organist van de Basilique Saint-Marie-Madeleine te Vézelay. Eerder dit jaar maakte hij al naam met de cd ‘Votez JSB’ waarop hij twee cantates van Bach dirigeert afgewisseld met de grote D-dur.
Het programma van deze ‘kerstcd’ heeft hij zo opgebouwd dat de periode van klassiek tot vroege romantiek het uitgangspunt vormt. In het booklet wordt de relatie gelegd met de Franse Revolutie en de ontwikkeling van de orgelmuziek. Ongetwijfeld ligt die relatie er, desondanks is er naar mijn mening in Frankrijk sprake van een veel meer geleidelijke ontwikkeling in de orgelkunst dan in bijvoorbeeld buurland Duitsland, zeker als het gaat over de periode van barok, via de galante periode naar de vroege romantiek. Eigenlijk komt pas daarna de grote trendbreuk. Maar dat maakt deze periode niet minder interessant.
De beide hoekdelen worden gevormd door twee keer drie Noëls van de oudste componisten op deze cd, Louis-Claude Daquin en Jean-Jacques Beauvarlet-Charpentier. Uiteraard ontbreken Daquins bekende variaties op ‘Midden in de winternacht’ niet (Noël en Grand jeu et duo). Hij laat daar heerlijk de Cromorne en Cornet met elkaar wedijveren. Niet minder van belang is het om kennis te nemen van twee andere Noëls van Daquin die wij wellicht wat links hebben laten liggen omdat de melodie bij ons niet bekend is. Neem bijvoordeeld de uitgebreide Noël sur les flûtes, een heerlijke pastorale.
Een andere aangename verrassing zijn zeven miniatuurtjes van Alexandre-Pierre-François Boëly. Als componist staat hij op de breuklijn naar de grote symfonische wereld te veel in de schaduw van zijn opvolgers. Deze werkjes zijn een opmaat naar verder kennismaking met zijn oeuvre. In zijn Noël suisse laat Bucher de chamades schitteren. Een andere componist die zeker de moeite waard is om beter te leren kennen is de betrekkelijk onbekende Nicolas Séjan. Al luisterend vraag je je af wat er nog meer aan verborgen schatten bij onze verre zuiderburen liggen.
Wat ook indruk maakt is het orgel, zeker in combinatie met de indrukwekkende akoestiek. Het orgel is in eerste aanleg in 1988 gebouwd door Michel Garnier met gebruikmaking van een historische kas uit het einde van de achttiende eeuw met enig pijpwerk uit een voorgangerorgel uit 1930. Men had forse plannen om er een groot vierklaviers instrument van te maken, maar dat is niet helemaal gelukt. In 2011 heeft Quentin Requier het orgel afgebouwd tot de 34 stemmen die het nu heeft, verdeeld over drie klavieren (het derde manuaal naar Franse traditie bestaande uit een Cornet). Naast de welluidende fluiten en prestanten vallen vooral de tongwerken op, die zowel solistisch als in het volle werk een duidelijk eigen taal laten horen. In klankidioom sluit het instrument aan bij de bouwstijl van de kas.
Het is een uiterst fraaie cd geworden, helemaal in kerststijl, aangenaam om naar te luisteren, grote uitspattingen zijn beperkt. Minder orgelminnende huisgenoten zullen deze muziek vast ook in enige mate kunnen waarderen, maar het is zeker geen achtergrondmuziek voor een kerstmarkt. Het spel van Bucher is van een hoog niveau. Hij heeft zijn registraties zorgvuldig gekozen, articuleert mooi en laat aan alles merken zich verdiept te hebben in zijn repertoire en ervan te genieten en er een echt muzikaal feest van te maken. Hij weet de aandacht wel vast te houden! Met een spetterende fanfare-achtige variatie besluit Nicolas Bucher zijn ‘kerstoptreden’. Hij zet dat nog wat kracht bij door in de laatste maten de vrijheid te nemen om extra uit te pakken. Een mooie afsluiter!
Voor de organist die na het horen van al dit fraais nog op zoek is naar kerstrepertoire: een groot deel van de Franse Noëls is tegenwoordig met gemak legaal van internet af te halen. Bijkomend voordeel is dat de moeilijkheidsgraad over het algemeen niet hoog is. Spelen dus!
De buitenkant van de cd oogt fraai. Een minpuntje van deze uitgave is – dat valt mij vaker op bij Editions Hortus – dat het booklet niet erg informatief is. Ook hier wordt een meer algemene geschiedkundige beschrijving gegeven en is informatie over de muziek en het instrument wat dunnetjes. Zelfs de dispositie ontbreekt. Ook illustraties zijn zeer beperkt. Gelukkig wordt dit ruimschoots gecompenseerd door de muzikale kwaliteit.
Dans les temps de révolutions …
Noëls pour orgue de Louis XV à Louis-Philippe
Nicholas Bucher, orgue de l’église Saint-Léger de Lens (Pas-de-Calais)
Noël étranger; Noël sur les flûtes; Noël en Grand jeu et duo (Daquin); Une bergère jolie; Grâce soit rendue; Allegro, tambourin; Noël O jour ton divin flambeau; Noël: Le roi des cieux vient de naître; Messe du jour de Noël op. 11; Pastorale; Noël: Vous qui désirez sans fin; Noël suisse: O Dieu de clémence (Boëly); Pastorale (Couperin); À la venue de Noël; Noël suisse; Chantons je vous prie (Séjan); Trois Noëls variés; Joseph est bien marié; Messe de Noël en Ré Mineur; Je me suis levé par un matinet; Une jeune fillette; Chantons, je vous prie (Lasceux); Noël: Laissez paître vos bêtes; Noël pour une Élévation sur la Voix humaine; Noël en grand Chœur: Votre bonté grand Dieu (Beauvarlet-Charpentier)
Label: Editions Hortus
Nummer: Hortus 149
Speelduur: 68’11
Booklet: 24 pagina’s (FR/EN)
Prijs: € 15,00
Bestellen: www.editionshortus.com
