“Een vorstelijk document voor een koninklijk instrument!”. Zo luidde nu driekwart jaar geleden de reclameslogan voor het grootste Nederlandse cd-project tot dusver. Op twintig cd’s kunnen 100 historische Nederlandse orgels beluisterd worden, van het Van Covelens-orgel uit 1511 in de Grote St. Laurenskerk te Alkmaar tot en met het Maarschalkerweerd-orgel uit 1896 in het Amsterdamse Concertgebouw. Dat betekent ongeveer een etmaal orgelmuziek, met zorg voor elk instrument uitgekozen en vertolkt door een keur van de beste organisten die dit land te bieden heeft: Jacques van Oortmerssen, Leo van Doeselaar, Theo Jellema, Jaap Zwart, Peter van Dijk, en vele anderen.
advertentie
Geestelijke vader van het project is Okke Dijkhuizen, die deze box samenstelde op basis van zijn jarenlange betrokkenheid bij de orgelopnamen voor de EO-radio, waaraan in 2004 helaas een einde kwam. Het is in zekere zin Dijkhuizens afscheidsproject. Van de 100 klankdocumenten komt een deel uit het EO-geluidsarchief. De andere opnamen zijn van meer recente datum en speciaal voor dit project gemaakt. Er is enige overlap met de twaalfdelige cd-box Het Historische Orgel in Nederland, die de gelijknamige orgelencyclopedie van het Nationaal Instituut voor de Orgelkunst begeleidde.
Het omvangrijke begeleidingsboek een voortreffelijke inleiding, waarin Jan Jongepier in vogelvlucht de vier eeuwen orgelhistorie beziet, met in de marge steeds de verwijzingen naar de opnamen van de desbetreffende instrumenten. Merkwaardigerwijs is deze inleiding wel in Nederlands en Engels te lezen, maar niet in het Duits, terwijl bij onze oosterburen de belangstelling voor zo’n productie groot genoemd kan worden. Natuurlijk ontbreken de historische gegevens en de disposities van de orgels niet. Bovendien zijn van vrijwel alle gespeelde stukken de registraties vermeld, wat de documentatiewaarde vanzelfsprekend sterk verhoogt. De vele foto’s, alle in kleur, zijn van hoge kwaliteit.
Behalve vier eeuwen orgelbouwgeschiedenis documenteert deze box evenzeer 400 jaar orgelmuziek. Wat dat betreft valt er in de opnamen veel te ontdekken, in elk geval teveel om hier te noemen. Een enkel voorbeeld daarvan: de kyieversetten van de Portugees Manuel Coelho, die Remy Syrier in de Waalse Kerk te Maastricht speelt, de Locatelli-bewerkingen die Geert Bierling in de Rotterdamse Paradijskerk laat horen, een fraaie koraalbewerking van de uit Stuttgart afkomstige romanticus Otto Scherzer, die Theo Jellema in de Martinikerk van Franeker speelt en een Offertoire van Lefébure-Wély, door Gerrie Meijers op het fraaie Ypma-orgel van Westwoud vertolkt. Dankbaar zijn we voor de opnamen van de organist Hans van Nieuwkoop op het Schnitger-orgel van Noordbroek, één van de fraaiste instrumenten van Noord-Nederland. Hij speelt daar op indrukwekkende wijze onder andere Bachs Passacaglia.
Bij de samenstelling van de box werd gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit aan orgelmakers en een evenwichtige regionale spreiding. Het achterin het boek afgedrukte kaartje laat zien dat dat toch niet helemaal gelukt is. Groningen is wel heel rijk bedeeld (nu is daar natuurlijk ook veel moois te horen), maar achter de IJssel komt Dijkhuizen blijkbaar niet verder dan Deventer. Geen Zutphen (Baeder), Ootmarsum (Berner en Epmann), Losser (Martens), Delden (Naber), Enschede (Van Dam) dus.
Maar voor het vele dat deze fraai uitgegeven box wel te bieden heeft neem ik de pet diep af! Het is bovendien een productie die buitengewoon geschikt is als representatief geschenk voor een jubilerende, afscheid nemende of jarige orgelliefhebber.
Wel hoop ik dat de orgelhistorie vanaf 1900 ook nog eens onderwerp van documentatie wordt, wat mij betreft inclusief Valckx & Van Kouteren en Standaart, tot en met het werk van pioniers als D.A. Flentrop, Willem van Leeuwen en de gebroeders Van Vulpen.
Orgels in Nederland, 1511-1896. Boek (284 pagina’s) en 20 cd’s.
ISBN: 90 3360561 9.
Uitgever: De Banier, Houten.
Prijs: € 145,00 (inclusief (!) verzendkosten)
© 2006 www.orgelnieuws.nl
