Het De Koff-orgel uit 1920 in de Hervormde Kerk te Hagestein is in de afgelopen maanden gerestaureerd door de firma J.L. van de Heuvel Orgelbouw te Dordrecht. Op vrijdag 15 april 2022 is het orgel tijdens de kerkdienst van Goede Vrijdag weer in gebruik genomen.
advertentie
De Utrechtse orgelmaker J. de Koff bouwt in 1920 een nieuw orgel in de kerk van Hagestein, waar tot dan toe gebruik werd gemaakt van een oud kabinetorgel dat was geplaatst boven de kansel. Adviseur bij de bouw is Joh. G. Coljee, organist van de Grote Kerk te Vianen. Het orgel wordt geplaatst op een nieuw galerij tegenover de kansel. Het krijgt acht zelfstandige registers op een manuaal met mechanische tractuur. De Bourdon 16′ wordt via een pneumatische transmissielade op het pedaal speelbaar gemaakt als Subbas 16′. Op 18 november 1920 wordt het orgel in gebruik genomen.
Restauratie 1969
In 1962 wordt een elektrische windmachine geplaatst. Zes jaar later is het orgel aan restauratie toe waarvoor orgeladviseur J. van Rossum te Leerdam een plan opstelt. De firma De Koff, die het orgel dan nog steeds in onderhoud heeft, dient een prijsopgave van 22.925 gulden en presenteert tevens een voorstel voor de bouw van een nieuw orgel. Ook wordt een offerte voor restauratie opgevraagd bij orgelbouwer A. H. de Graaf uit Leusden. Zijn opgave bedraagt 13.915 gulden inclusief het vernieuwen van alle houten pijpwerk. De Graaf krijgt de opdracht en start in april 1969 met de werkzaamheden.
De restauratie omvat het demonteren en opnieuw verlijmen van de windlade. Het cancellenraam wordt voorzien van dekplaten van supra-hechthout. De eikenhouten registerslepen krijgen een verend systeem met ringen en de ventielen worden opnieuw beleerd. De pulpeten vervangt De Graaf door metalen muntstukken van 1 cent, waarin een doorvoergat is gemaakt. De klavieren van Manuaal en Pedaal worden opnieuw ingevoerd. De winkelhaken, abstractdraden en stelmoeren worden vernieuwd en de windvoorziening gecontroleerd en lekkages gedicht.
Het houten pijpwerk is sterk door houtworm aangetast. Alle houten pijpen worden vernieuwd en de orgelkas wordt tegen houtworm behandeld.
Dispositiewijziging
De Graaf voert enkele wijzigingen in de dispositie door. De Cornet wordt vervangen door een Mixtuur III-IV op tweevoets basis. Op de manuaallade wordt de Bourdon 16’ vervangen door een Octaaf 2’. Alle nieuwe pijpwerk heeft een tingehalte van 30%. De pneumatische bas van de Bourdon 16’ blijft wel op het klavier bespeelbaar. Het overige metalen pijpwerk wordt gecontroleerd en hersteld.
Omstreeks 2004 komt het orgel in onderhoud bij de Rotterdamse orgelbouwer Henk Scheuerman. Hij wijzigt de Mixtuur weer in een Cornet 4 sterk (vanaf c1 ) en maakt daarvoor gebruik van het mixtuurpijpwerk van De Graaf.
Restauratie 2021-2022
Na het overlijden van Scheuerman in 2014 komt het orgel in onderhoud bij J. L. van den Heuvel Orgelbouw. Het orgel vertoont dan al problemen met de tractuur en de windladen. Een omvangrijke restauratie dient zich met de jaren aan. In de zomer van 2021 krijgt Van den Heuvel daarvoor de opdracht.
De recente restauratie omvatte de volgende werkzaamheden:
- Opnieuw beleren (met wit rundleder)van dubbelvouws magazijnbalg.
- Nazien en reparatie van de pomp-schepbalgeninstallatie, die vanwege die elektrische ventilator buiten gebruik wordt gehouden.
- Orgelkas behandeld tegen houtworm
- Pulpeetplaatjes in de windlade vervangen door lederen pulpeten.
- Speelventielen opnieuw gevlakt en beleerd.
- Mechanieken opnieuw ingevoerd.
- Contramoeren op abstractdraden geplaats om het ernstige rammelen en het veelvuldig doorslaan van de toetstractuur te verhelpen.
- Herstel van pedaalpneumatiek: nieuwe leren membranen en nieuw leer op de kegels.
- Grondige restauratie van het manuaalklavier met omlijsting en het pedaalklavier.
- Herstel van metalen pijpwerk, van veel daarvan zijn ernstig door loodoxidatie aangetaste pijpvoeten vervangen.
- Reconstructie van de Bourdon 16 in de discant op het manuaal. Een aantal originele pijpen was op de orgelkas bewaard gebleven, aanvullend pijpwerk in De Koff-factuur komt uit de voorraad van de orgelmaker.
- Behoud van de Octaaf 2′ van De Graaf om muzikale redenen. Het register is nu geplaatst op een nieuwe kantsleep aan de voorzijde van de windlade.
Dispositie
Manuaal C-f3
Prestant 8 – C-h0, front, zink; c1-f3 orgelmetaal
Bourdon 16 – C-d1 op pneumatische transmissielade, hout; aanvullend pijpwerk uit voorraad orgelmaker
Roerfluit 8 – C-H hout, c0-f3 orgelmetaal
Viola di Gamba 8 – C-H uit Roerfluit, c0-f3 orgelmetaal
Octaaf 4 – C-H zink, c0-f3 orgelmetaal
Fluit 4 – C-H zink, c1-f3 orgelmetaal
Octaaf 2 – De Graaf, 1969; orgelmetaal; op kantsleep, 2022
Cornet IV – vanaf c1, orgelmetaal; Scheuerman 2014 met pijpwerk De Graaf uit 1969
Trompet 8 B.K. – C-h0, zinken bekers
Trompet 8 D.K. – vanaf c1, orgelmetaal
Pedaal C-d1
Subbas 16 – transmissie Bourdon 16 Manuaal
Werktuiglijke registers
Pedaalkoppel
Tremulant
Gegevens met dank aan J.L. van den Heuvel Orgelbouw B.V. te Dordrecht
