Op 29 maart 2016 is het precies honderd jaar geleden dat het Walcker-orgel in de Nieuwe Zuiderkerk in Rotterdam in gebruik werd genomen. Inmiddels staat het orgel alweer bijna 45 jaar in de Martinikerk te Doesburg. Daar wordt het eeuwfeest vandaag gevierd met een bijzonder concert door organist Leo van Doeselaar, het Oost-Nederlands Kamerkoor en Musica Vocale onder leiding van Rob Vermeulen.
advertentie
Op 29 maart 1916 werd de gereformeerde Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam en haar vierklaviers orgel van de firma E.F. Walcker & Co. plechtig in gebruik genomen. Tijdens de bijeenkomst, die een kleine tweeënhalf uur in beslag nam en waarvoor zo’n duizend kaarten waren uitgegeven, werd het orgel bespeeld door J.H. Besselaar jr., die ook de vaste bespeler van het orgel zou worden.
De gereformeerde ‘kathedraal’ aan de Westzeedijk werd gebouwd onder architectuur van Tjeerd Kuipers, die ook het orgelfront ontwierp. Dat de Duitse orgelmaker Walcker uit Ludwigsburg de opdracht voor de bouw van het orgel kreeg was niet geheel toevallig. De familie Bos, in het bijzonder Hendrik Bos, droeg niet alleen flink bij in de financiering van de kerkbouw, maar wist ook de keuze voor Kuipers en Walcker als voorwaarde te stellen. In Wildervank, waar de familie Bos vandaan kwam, had die combinatie enkele jaren eerder ook gewerkt bij de bouw van de Grote Kerk.
Elzasser Orgelreform
Bij de bouw van het orgel in Rotterdam werden kosten nog moeite gespaard. Het instrument kreeg 75 registers (waarvan 11 transmissies), elektro-pneumatische tractuur, vier manualen, waaronder een Fernwerk, en pedaal met een 32′ Bombardon. De dispositie werd, samen met Bos en Besselaar, opgesteld door Oscar Walcker, waarin nog duidelijk de invloed van de Elzasser Orgelreform van Albert Schweitzer en Emile Rupp aanwijsbaar is. Daarin vertoont het orgel zowel invloeden van de Duitse (Silbermann) als de Franse orgelbouw (Cavaillé-Coll). In Rotterdam werd het gebruik van de beste materialen als voorwaarde gesteld: dat verklaart het afzien van het gebruik van zinken pijpwerk, wat voor die tijd niet bepaald gebruikelijk was. De orgelkas werd gemaakt uit Indisch teakhout.
Doesburg
In de jaren 60 werd echter duidelijk dat de Nieuwe Zuiderkerk moest wijken voor verhoging van de Westzeedijk. Op 27 oktober 1968 werd de laatste dienst gehouden voor het onder de slopershamer zou gaan. Pogingen het orgel voor Rotterdam te behouden strandden, waardoor het orgel in 1968 te koop werd aangeboden. De hoogste bieder bleek de Hervormde Gemeente te Doesburg. Onder leiding van ir. A.M. van der Boom, warm pleitbezorger voor het orgel en akoestisch adviseur voor de Doesburgers, werd het orgel gedemonteerd en opgeslagen. In 1970 startte Jos. Vermeulen te Alkmaar met het herstel en de opbouw van het orgel. Op 31 augustus 1972 werd het Walcker-orgel in de Martinikerk in gebruik genomen.
Weerstand
De verhuizing naar Doesburg was niet voor iedereen vanzelfsprekend en stuitte ook op weerstand. Ondanks het behoud van het bijzondere instrument voor Nederland, werd het Walcker-orgel door sommigen niet gezien als het juiste instrument op de juiste plaats. Een eigentijds instrument zou meer passend zijn geweest. Pas later ontstond meer waardering voor het orgeltype en in de jaren negentig verwierf het niet alleen een plaats op de rijksmonumentenlijst maar ook voorname plaats in het Nederlandse orgellandschap.
Eeuwfeest
De honderdste verjaardag wordt op dinsdagavond 29 maart gevierd met een concert door Leo van Doeselaar. Op het programma staat werk van Jan Brandts-Buys, Gerard Bunk, Cor Kint, Hendrik Andriessen en een andere eeuweling: Max Reger. Van Reger wordt als slotstuk zijn imposante Psalm 100 voor achtstemmig koor, opus 106 uitgevoerd door het Oost-Nederlands Kamerkoor en Musica Vocale onder leiding van Rob Vermeulen. Hier wordt de oorspronkelijke orkestbegeleiding door Van Doeselaar uitgevoerd in een orgelbewerking van François Callebout. Het concert begint om 20.00 uur. Toegang bedraag € 13. Naar afloop is er gelegenheid het glas te heffen op de jarige.
Meer informatie
Stichting Doesburgse Muziekcultuur
© 2016 beeld: Gerco Schaap
