advertentie
Jos van der Kooy – Westerkerk Amsterdam
Passacaglia c-moll, Bach; Ich ruf’ zu Dir, Herr Jesu Christ, Bach; Wenn wir in höchsten Nöten sein, Bach; Fantasie und Fuge d-moll, Reger; Cantilena, Rheinberger; Een vaste Burg is onze God, Jan Zwart; Wie maar de goede God laat zorgen, Cornelis de Wolf; Merck toch hoe sterck, Cor KeeLabel: Iris, IRIS 99006.
Extra’s: Interview Jos van der Kooy; promo Bavokerk Amsterdam
Boekje: 12 pagina’s (Nederlands en Engels)
Prijs: € 24,90
Bezoekers van www.orgelnieuws.nl kunnen de DVD’s van de Westerkerk Amsterdam én de Bavokerk Haarlem alleen in de maand mei voordelig bestellen! U betaalt per DVD in plaats van € 24,90 tot en met 31 mei € 22,90 (exclusief € 1,95 verzendkosten, GEEN portokosten bij meerdere DVD’s).
Klik hier om dit artikel te bestellen
Moesten we het tot voor kort doen met verouderde videobanden met daarop de ‘Opmaat’- uitzendingen van de NCRV, steeds vaker bieden dvd’s aan orgelliefhebbers de mogelijkheid een orgel en een organist te horen en te zien. Jos van der Kooy pakte het direct stevig aan en maakte er twee. Eén in de Westerkerk van Amsterdam, waar hij cantor-organist is en één in de Bavo van Haarlem, waar Van der Kooy stadsorganist is. De eerstgenoemde dvd (Amsterdam) bekijken we hier nader.
Wat krijgt de koper?
Twee schijfjes. Het concert op dvd en hetzelfde concert op audio-cd, een beknopt boekje met daarin informatie over de gespeelde werken, de organist en het orgel in zowel Nederlands als Engels. Jos van der Kooy maakte de toelichting persoonlijker door zelf te vertellen welke relatie hij met de gespeelde werken heeft. Op die wijze voorkom je droge en soms onbegrijpelijke informatie over het gespeelde programma en krijg je het idee van de organist die voor zijn concert een toelichting geeft, iets dat we van Van der Kooy over het algemeen gewend zijn.
Maria Balkenende (www.mariabalkenende.nl) plaatste een gedicht in het boekje en wordt als tekstschrijver genoemd. Vermoedelijk zette zij de taalkundige puntjes op de i die door Van der Kooy aan het papier waren toevertrouwd. Balkenende is ook een van de assistentes bij de speeltafel.
In het boekje staat wel een Engelse bespreking van Rheinbergers beroemde Cantilena, geen Nederlandstalige. Dat geldt ook voor BWV 639. Het in Nederland veel gespeelde werk van Rheinberger heeft dan ook weinig toelichting meer nodig. Geen registratieaanduidingen in het booklet: de een zal dat missen, de ander minder. Een aandachtig kijker en kenner van het Westerkerkorgel kan natuurlijk zien hoe er geregistreerd wordt.
Als extra’s bevat de dvd een interview met Jos van der Kooy waarin hij wat dieper ingaat op de historie van het orgel, zijn organisten en het gespeelde programma. In het veel kortere, Engelstalige interview noemt Van der Kooy dingen die in het Nederlandse interview achterwege blijven. Mocht u het Engels redelijk kunnen verstaan, dan moet u die 4 minuten zeker bekijken. De zin: “When you look to this dvd, you’ll see registrants at work” zou – vermoed ik – een fraaie plaats in Maarten Rijkens’ boekje “I always get my sin” kunnen krijgen.
Van der Kooy vindt in dit interview een balans tussen Jip-en-Janneke-taal en te hoogdravende terminologieën voor de kenners. Dat blijft natuurlijk lastig bij producties als deze. Welk publiek wil ik bereiken?
De kenners, of de toevallige bezoekers van de Westerkerk die een aardig aandenken aan de kerk en het orgel willen overhouden? Beide groepen kunnen met deze productie ruim voldoende aan hun trekken komen.
Een promotie van de Bavo-dvd is ook te bekijken waarop Van der Kooy ondermeer laat zien hoe je muziek van Daan Manneke ‘voor de vuist weg’ speelt.
De opname
Het begin van de film doet vermoeden dat een aflevering van het televisieprogramma “Buitenhof” begint. Enkele shots uit Amsterdam met op de achtergrond de op het Westertoren-carillon spelende Boudewijn Zwart. Zwart lijkt aan het einde van de dvd niet wars te zijn van een goede pot voetbal.
De ‘hoofdfilm’ bestaat uitsluitend uit het gespeelde concert. De camera legde prachtige beelden uit de Westerkerk vast en een enkele keer zijn weer fragmenten vanuit Amsterdam zelf te zien. Beroemde Amsterdammers passeren de revue. Willy Alberti én – hoe kon het anders dit jaar – Rembrandt. Wel vraag ik me af waarom de regie de plaquette van Rembrandts graf twee keer achter elkaar in beeld brengt.
Ook bij de speeltafel prachtige shots. Soms een compleet overzicht, vermoedelijk gefilmd vanaf het rugpositief. We zien een geconcentreerde Van der Kooy, die zonder onnodig vertoon de stukken ten beste geeft. Regelmatig is te zien dat er goed is nagedacht over de wisselwerking tussen beeld en geluid zonder dat het voor de kijker te onrustig wordt. Het openen van de prachtige orgelluiken aan het begin van de dvd doet de kijker terugdenken aan een bekende koninklijke bruiloft elders in de stad. Het blijft een indrukwekkend beeld.
Verbaasd heb ik gekeken naar de boeken op de lessenaar. Van der Kooy is druk geweest met knippen en plakken om het blijkbaar de registranten wat gemakkelijker te maken bij het knoppen trekken en omslaan, al staan er soms maar flarden muziek voor de neus van de bespeler.
Het is Jan Quintus Zwart (neef van de beiaardier) gelukt om de klank van het orgel goed op cd en dvd vast te leggen. Niet te ruimtelijk, niet te dichtbij. Ik herinner me van mijn bezoeken aan de Westerkerk dat de klank van het volle werk van het orgel – en die is fors te noemen – soms bijna hinderlijk resoneert in de ruimte. Nu kon ik ongestoord genieten van dit veelzijdige instrument. Als opnamedatum wordt op de dvd 4 oktober 2005 genoemd, al doen de beelden van buiten me meer aan de zomer denken.
Het programma
Van der Kooy koos voor een behapbaar programma dat door een breed publiek gewaardeerd zal worden. Het zou zomaar een programma van Feike Asma uit de jaren ‘60 / ‘70 kunnen zijn. In het booklet legt Van der Kooy uit dat de gekozen werken dikwijls een belangrijke rol spelen tijdens kerkdiensten en concerten in de Wester.
Kort een aantal zaken die opvielen
Hier en daar hoort de kenner een slippertje bij de spelende Van der Kooy of bij zijn registranten. Men kan zich daar aan ergeren, aan de andere kant geeft het de opname toch ook dezelfde charme als bij een live-concert. Het zal me niet verbazen dat men deze omissies met opzet op de dvd liet staan.
Van der Kooy maakt muziek en beperkt zich niet tot het spelen van noten. In die laatste val trappen organisten van Nederlandse bodem met grote regelmaat, waardoor het spel als schools en gevoelloos ervaren kan worden. Juist de gespeelde muziek van Zwart, De Wolf en Kee hebben die slagroom op het gebak nodig. Het is grappig om juist tijdens die momenten op de dvd de ogen eens te sluiten en alleen te luisteren. Dan hoor je zo nu en dan een Van der Kooy vol vuur, terwijl zich dat in de beelden niet vertaalt. Dat getuigt van positieve discipline!
Over Bach-interpretaties zijn genoeg ‘oorlogen’ gevoerd. Van der Kooy speelt mijns inziens deze werken met gevoel en muzikaliteit.
Dat Van der Kooy Regers muziek leerde spelen bij Charles de Wolff blijkt uit zijn overtuigend en virtuoos gespeelde opus 135b. Ik herinner me een concert in Maassluis met Van der Kooy waarin hij de B.A.C.H. van Reger speelde. Na afloop vroeg hij ons: “Was het hard genoeg?” Zonder aarzelen en glimlachend konden we daar ‘ja’ op zeggen! Van der Kooy verontschuldigt zich tijdens het op de dvd vastgelegde interview een Duits-romantisch werk op dit a-romantische orgel te spelen. Toch blijkt de muziek van Reger, die altijd gerelateerd is aan die van Bach, goed uit de verf te komen. Knap wat de registranten hier ook laten zien!
Rheinberger viel me wat tegen. Net iets te vlot gespeeld. Van der Kooy: 4:37; Cauchefer-Choplin: 5:15. Opmerkelijk is dat Feike Asma – met diens beroemde opname vanuit de Oude Kerk Amsterdam – net zo veel tijd nodig heeft als Van der Kooy, maar het werk toch rustiger neerzet. Dat de Wester net zo’n Vater-Vox Humana heeft als de zojuist genoemde Oude Kerk van Amsterdam, is te horen, alleen heeft de tremulant in de Wester wel zeer nerveuze trekjes.
Conclusie
Jos van der Kooy heeft samen met JQZ-producties een interessante dvd en daarmee een fraaie productie op de markt gebracht. 85 Minuten lang kan de orgelliefhebber geboeid kijken en luisteren. De vraag blijft wel: Welke van de twee schijven gaat de koper echt gebruiken? De video-dvd of de audio-cd? Ik vermoed de laatste, omdat je na een of twee keer kijken niet zo snel meer voor de buis gaat zitten en omdat deze dvd niet zo heel veel extra’s te bieden heeft naast de audio-cd. Hoe dan ook, de bewegende beelden kunnen juist dat extraatje geven waar we in vroeger tijden zo van konden genieten bij de NCRV-serie ‘Opmaat’. Moge deze dvd daarom de opmaat zijn tot nog veel orgelgenot dat in de toekomst op dvd mag verschijnen. [BERT REBERGEN]
© 2006 www.orgelnieuws.nl
