Nederland kent niet zo veel kathedralen – zeven om precies te zijn – en dus ook niet veel kathedraalorgels. Van die kathedraalorgels zijn er zelfs bij het orgelminnend publiek slechts enkele bekend. Wie van de orgelliefhebbers zou zo kunnen oplepelen wat voor orgel er in de kathedraal van Breda staat? Of in Rotterdam?
advertentie
Welnu, het kathedraalorgel van Rotterdam is sinds kort te beluisteren op een alleraardigste cd. Aart de Kort, sinds 2003 organist van de kathedraal, presenteert het met een origineel en boeiend programma. De huidige kathedraal herbergt pas sinds 1968 de bisschopszetel van het bisdom Rotterdam. De ruime kerk is een neoromaans bouwwerk, dat in 1906/08 en 1920/22 tot stand kwam en heeft een uitstekende akoestiek. Het orgel werd in 1923 gebouwd door de firma Elbertse te Aalten en had bij de oplevering 30 registers, verdeeld over twee manualen en pedaal. De traktuur was pneumatisch. Het front is een ontwerp van de architect P.G. Buskens, die ook de kerk had ontworpen.
In 1997/98 werd het orgel uitgebreid door de firma Adema-Schreurs, daarbij geholpen door veel vrijwilligers. Er werd een Positief (in een zwelkast) toegevoegd, het Zwelwerk werd uitgebreid en de dispositie van het pedaal werd gewijzigd en uitgebreid. De speeltafel werd vernieuwd en voorzien van elektrische traktuur. De klank van het orgel wortelt nog in de late romantiek, maar heeft dankzij de later toegevoegde tongwerken en de twee zwelkasten een symfonische allure. Het orgel biedt goede mogelijkheden voor een adequate vertolking van Franse, Duitse en zelfs Engelse muziek uit de late 19de en vroege 20ste eeuw.
Aart de Kort benut deze mogelijkheden ten volle. Hij opent de cd met de robuuste Toccata van Jan Nieland. Van Gerard Bunk, die in Rotterdam opgroeide, zijn drie van de acht Characterstücke opgenomen. De Acht Stücke van Sigfrid Karg-Elert hoor je zelden. Het zijn korte werkjes, die een goed beeld geven van de fantasievolle componeerstijl van Karg-Elert. Bovendien geven ze de organist volop de gelegenheid om diverse (soms minder gangbare) registraties te laten horen.
Op zo’n symfonisch orgel is het verleidelijk om transcripties van orkestwerken te spelen. Ook Aart de Kort liet zich verleiden en maakte zelf transcripties van korte werken van Max Reger, Charles Gounod en Camille Saint-Saëns. De Aria uit de Suite opus 103a van Max Reger, oorspronkelijk voor viool en piano, doet nadrukkelijk denken aan de beroemde Aria van Johann Sebastian Bach. Uit Gounods Messe Solennelle voor koor, soli, orkest en orgel bewerkte De Kort het Offertoire. Dankzij de twee zwelkasten en de fraaie strijkende registers klinkt deze uitvoering op orgel zeer overtuigend. Van Saint-Saëns bewerkte De Kort het Menuet uit het Septuor opus 65 voor strijkkwintet, piano en trompet. Ook deze bewerking komt goed uit de verf op het Rotterdamse kathedraalorgel, mede dankzij de prachtige Trompet 8’.
Twee delen uit de Messe Basse van Louis Vierne, zijn laatste werk, laten de donkere kanten van het orgel horen. Het is muziek die beelden oproept van een sombere rouwstoet. Geen gemakkelijke kost dus. Naar mijn mening ontbreekt de dreigende sfeer die deze muziek uitstraalt een beetje in de vertolking van De Kort.
Een groot contrast vormt het Andante with Variations in G Major van een zekere Adrian Sebastian Shortley, volgens het begeleidende boekje een onbekende 19de eeuwse componist. Aart de Kort vond de partituur enkelen jaren geleden in een tweedehands houten Subbaspijp…
De cd besluit met typische Engelse kathedrale muziek, namelijk de Rhapsody on a Ground van Heathcote Statham, die van 1928 tot 1967 organist was van Norwich Cathedral. Het is een klassiek opgebouwde passacaglia, die eindigt in zachte, sfeervolle tinten. De Kort weet de spanning goed op te bouwen en benut de klankrijkdom van het orgel ten volle.
Een aantrekkelijke cd van een minder bekend orgel met overwegend minder bekende werken. Aart de Kort voelt zich duidelijk thuis op dit orgel en in dit repertoire. Dat zijn naam niet zo vaak voorkomt in de concertagenda’s is jammer, want hij laat met deze cd horen dat hij muzikaal veel te vertellen heeft. De opname van Aad van der Waal is geslaagd: je waant je als luisteraar op een gunstige zitplaats in de kathedraal. Het begeleidende boekje is verzorgd en geeft in vier talen alle informatie over de kerk, het orgel, het programma en de organist.
Aart de Kort orgel Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth Rotterdam
Prestare – ZWF 3331537, speelduur 75:19, booklet 24 pagina’s N, E, D, F
