De herfst is eigenlijk nog maar net afgelopen. Elk jaar zitten de blaadjes langer aan de bomen. Op de dag dat ik dit schrijf kun je zonder jas naar buiten, zo warm is het. Ik heb wat met de herfst, want ik ben een oktoberkind. Verkleurende bladeren van bomen en struiken brengen mij in een feeststemming van jarig en cadeautjes.
advertentie
Ik ben een ouderwets gelovige jongen, die gelooft dat God de hemel en de aarde heeft geschapen. En ook dat hij de seizoenen heeft bedacht. En ik verwonder me over de herfst. Eigenlijk is de herfst een vervalperiode. Maar wat een mooie kleuren en heerlijke geuren levert dat verval op!
Niet alleen in de herfst levert verval schoonheid op. Wij orgelliefhebbers kennen een vervalperiode. De tijd van de pneumatiek en de elektropneumatiek. De eerste helft van de twintigste eeuw. Je kijkt erop neer, of je houdt ervan (ik bijvoorbeeld).
Maar ook een vervallen historisch orgel heeft zijn schoonheid. Neem Amsterdam, waar vele orgelliefhebbers het orgel van de Oude Kerk liefkoosden, ook al was het in slechte staat. Juist dat vervallen instrument wist te ontroeren onder de handen van grootheden, niet alleen van Feike Asma en Klaas Jan Mulder. Ik hoorde er ooit John Scott spelen op een zomerse zaterdag. Zelden zoiets moois gehoord.
Als journalist was ik een keer bij het orgel in de kerk van het Groningse dorp Noordwolde. Ik heb niet vaak op een orgel gespeeld dat zo dringend aan restauratie toe was (met uitzondering van het orgel in de Hervormde kerk van Siddeburen). Maar de Prestant 8’ van het Noordwoldse Hoofdwerk, wat was die mooi! Ongerept en rein! Later ben ik er terug geweest. Het orgel was ondertussen gerestaureerd. Ik mocht weer spelen. De betovering was weg.
Maar die betovering komt ook weer terug, al duurt het waarschijnlijk even. Over honderd jaar is het weer mooi, als tegen die tijd restauratie weer dringend nodig is. Zijn er dan nog orgelmakers? Zijn er dan nog organisten? Zijn er dan nog orgelliefhebbers? Zijn er dan nog mensen die bij een orgel willen zingen?
Jawel. Want na de herfst komt de zomer.
Maar als die zomer niet komt? Laten we dan genieten van de herfst!
Want er is genoeg te genieten, genoeg te lachen en genoeg te ergeren in de orgelwereld. Kortom: er is volop leven. Maar het is wel herfst. En misschien komt de zomer nooit.
Er gaat van alles goed, soms te goed. De nimmer volprezen alleswetende website Orgbase.nl krijgt steeds meer buitenlands bezoek en daarom stapt webbeheerder Piet Bron over op het Engels als voertaal. Ik vind dat jammer. Mijn Engels is niet slecht en het zal ongetwijfeld beter worden nu ik ook van Piet Bron in het Engels moet lezen, maar Nederlands is nu eenmaal mijn moedertaal.
Ik hoopte altijd nog dat Piet Bron zijn Orgbase zou omvormen tot een Wikipedia-achtige site, waarop je de kennis van vele orgelliefhebbers bijeen kunt brengen. En waar je kunt doorlinken naar andere orgels, bouwers. Orgbase staat bol van de kennis, maar het zou toegankelijker kunnen. Dat zou ik wel willen meemaken in de orgeltoekomst. Herfst of geen herfst.
Sommige dingen gaan heel erg goed. Op 2 november werd er in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede een Engels orgel in gebruik genomen. De belangstelling was enorm. De kerk zal helemaal vol – ondanks het feit dat er die avond nog meer bijzondere kerkmuzikale evenementen in het land waren. Ook die werden goed bezocht. Ik heb het orgel in Wijk bij Duurstede nog niet gehoord, maar op de filmpjes van christmas carols die ik half december op YouTube zag verschijnen klonk de Harrison & Harrison fenomenaal. Strijkers om te zoenen en een lekkere dynamische zwelkast. En dat allemaal omdat er in Engeland een nog zwaarder kerkelijke herfst heerst dan in Nederland.
Nog meer goed nieuws rond een orgelingebruikname: naar de inspeling van het nieuwe Van den Heuvel-orgel in de Hersteld Hervormde Kerk Lunteren door Ben van Oosten kwamen duizend mensen luisteren. En dan gaat Van den Heuvel ook nog een nieuw orgel bouwen in de Hersteld Hervormde Kerk Ridderkerk. Hoe vertaal je Hersteld Hervormd Kerk eigenlijk in het Engels? Reformed Reformed Church?
Slecht nieuws: de komst van een drieklaviers Engels orgel in de Cunerakerk in Rhenen lijkt van de baan.
Slechter nieuws: op 15 april brandde de Notre Dame in Parijs. Het orgel bleef intact, maar voorlopig zullen we het niet horen. Ik heb gehuild, niet zozeer om het orgel, als wel om het gebouw en de plek.
Is het echt wel herfst? 2019 was een jaar van opmerkelijke benoemingen. Een hele rij jonge organisten kreeg een baan op een groot orgel. Evan Bogerd (26) verlaat het Knol-orgel in Hasselt en gaat naar de Westerkerk in Amsterdam. Organist en beiaardier Bob van der Linde (24) gaat naar Martinikerk in Sneek. Gerwin Hoekstra (27) wordt de titularis van de Jacobijnerkerk in Leeuwarden. Tot slot: Floris van Gils (23) is benoemd tot organist van de oud-katholieke Gertrudiskathedraal in Utrecht. En dan heb ik het nog niet eens over de iets oudere jonkies: Mannes Hofsink (38) gaat van Meppel naar de Nieuwe Kerk Groningen; Arjan Versluis (41) verkast van Sliedrecht naar Gorinchem.
Wie een beetje oplet, weet dat er ook nog genoeg aanstormend talent is op de conservatoria en daarbuiten: Diederik Blankesteijn, Maurits Bunt, Jos Maters, Vincent de Ridder, Leendert Verduijn, Maarten Wilmink, Harm Woltjer.
Eh, ja. Nog steeds niet veel meisjes.
Maar ondanks al die vrolijke jongens is de orgelliefde in Nederland tanende. Bij de meeste orgelconcerten zie ik oude mensen: 90 procent man, 10 procent vrouw. Langzaam maar zeker nemen de bezoekersaantallen af. Liefde moet je leren, zei Walter Trobisch vroeger. De kerken worden leger en leger en er gaan steeds meer dicht. Hoe kun je orgelliefde aanwakkeren, als de overgebleven kerken het orgel niet meer gebruiken, maar bij een band (spreek uit: ‘bènt’) gaan zingen?
Is dat erg?
Nee, dat is niet erg. De christelijke kerk heeft het eeuwenlang zonder orgels gedaan en kennelijk komt die tijd weer terug.
Is dat jammer?
Ja! Dat dat vind ik heel erg jammer.
Komt het ooit weer goed?
Ik denk het niet.
Duurt de herfst lang?
Ik hoop het!
© beeld ‘Organ pipes’ | Howard Stanbury |CC BY-NC-SA 2.0 | bewerking ORGELNIEUWS
Ik zou er bijna weemoedig van worden Peet, maar dat zit niet in mijn systeem dus blijven we vrolijk verder zingen bij de harp en de citer en de tamboerijn en wat er nog meer aan goedbedoelde meuk de kerk binnengesleept wordt.
Inmiddels gebruik ik naast het orgel de piano of liever de vleugel, de gitaar en de accordeon wat mij best afgaat en de mensen zingen er lekker bij.
Maar bij een beetje volle bak is het toch het allerlekkerst met een prettig orgel!
Ik mis in het rijtje ‘aanstormend talent’ onze Brabantse Laurens de Man …
Dank voor uw aanvulling. Er missen vast nog wel meer.
Als het kan moet Peter maar weer op orgelbedevaart naar het grootste openluchtmuseum van Europa; Engeland gaan.
Daar kun je heerlijk diep ademhalen bij ronkende orgels en hemelse koren in eeuwenoude kathedralen waar het nog steeds gonst van de vasthoudendheid van de schare die niemand tellen kan … Kortom een weldaad voor de ziel!
Wie weet, Freek. In de herfst! Ik heb nu er al zin in. Ga jij ook mee?
Een kleine correctie: Evan Bogerd gaat van Hengelo naar Amsterdam.
Wat betreft Hasselt: Hij verscheen vaker in de media als organist van de Grote Kerk dan dat hij op zondag het orgel bespeelde. Ook in de week had hij geen vrije toegang tot het orgel.