Het standbeeld van César Franck in het park voor de Sainte-Clotilde in Parijs. Wie kent het niet? Een prachtig beeld is het, in 1904 gehouwen door Lenoir. De ‘pater séraphicus’ zit er achter een speeltafel, in gepeins verzonken, terwijl hij door een engel overvleugeld wordt.
advertentie
Een ideaalbeeld is het, dat wèl: getuige foto’s zag Francks gezicht er niet zo verfijnd uit als Lenoir ons wil doen geloven. Zo is ook het beeld dat de jaren door van Franck als serafijnse musicus is overgeleverd, geïdealiseerd en vertekend. Weliswaar schreef hij verheven klanken, maar ook operamuziek. En zijn orgelwerken speelde hij waarschijnlijk veel sneller, levendiger en geraffineerder dan we doorgaans denken. Dat is de boodschap van de dvd-doos ‘Franck, Father of the Organ Symphony’ die Fugue State Films eind vorig jaar op de markt heeft gebracht.
Synthese
Op de eerste dvd voeren vier organisten het woord. De Parijse organist Eric Lebrun vertelt over het leven van Franck en neemt ons mee naar de kerken waar hij heeft gewerkt. Daarbij schetst hij hem als een musicus die het orgel als orkestraal instrument op de kaart zette. Bovendien als een componist die in zijn werken een verbinding maakte tussen verleden (Bach, Beethoven) en heden (Schumann, Liszt, Wagner, Tsjaikovski), en zo een brug bouwde naar de toekomst (Debussy, Tournemire).
Analyse
Francks twaalf symfonische orgelwerken, worden op de dvd geanalyseerd door de Frans/Britse organist David Noël-Hudson. Hierbij laat hij horen hoe Franck, door motieven ritmisch en melodisch te variëren, composities tot een eenheid smeedde. Het is een goede hulp bij het studeren en beluisteren van zijn muziek. Zijn orgel in de Sainte-Clotilde (1859) wordt op de dvd gedemonstreerd door de huidige titularis, Olivier Penin. Hierbij laat hij het volle werk horen waarover Franck beschikte, en dat gelukkig nog in het verschillende malen verbouwde orgel aanwezig is. Het ruist slechts tien seconden, maar is ronduit geweldig!
Surprise
Het boeiendst op de dvd is de bijdrage van de Vlaamse orgeldocent Joris Verdin. In navolging van de metronoomcijfers die Franck met potlood boven zijn Pièces heeft gezet, laat hij horen hoe rap Franck zijn werken waarschijnlijk heeft uitgevoerd. Tevens laat hij horen dat Franck dit, dankzij de ongebalanceerde, lepelvormige zweltrede (pédale à cuillère) van het Clotilde-orgel, waarschijnlijk deed met een levendige dynamiek. En dat hij het pedaal bespeelde met één voet in een suggestief legato, zoals men strijkt op een contrabas. Het boudst wat hij beweert is dat Franck solomelodieën waarschijnlijk niet streng in de maat, maar met een melodisch rubato heeft gespeeld, onafhankelijk van het tempo van de begeleiding. Wat je dan hoort? Het lijkt Feike Asma wel !
Orgel en harmonium
Op de tweede dvd zijn Francks orgelwerken te beluisteren. Ze worden door Noël-Hudson uitgevoerd op Cavaillé-Coll-orgels in Saint-Omer en Parijs. Fraaie uitvoeringen zijn het, die extra boeien door surround-geluid. In de doos zijn twee cd’s te vinden waarop vrijwel al deze werken nogmaals te beluisteren zijn. Op de tweede dvd wordt tevens aandacht besteed de harmoniummuziek van Franck. Verdin vertelt hoe Francks harmoniumspel zijn orgelmuziek kan hebben beïnvloed en laat op een Mustel de Offertoire uit de Cinq Pièces pour Harmonium (ca. 1864) horen. Fraai vertolkt Jean-Pierre Griveau op het koororgel van de kathedraal in Orleans enkele delen uit L’Organiste.
Voorbeelden
Al met al wordt Franck in deze productie op een nieuwe, boeiende manier in beeld gebracht. Het is wel een beeld dat niet helemaal af is, en door de beschouwer moet worden voltooid. Zo wordt uitgebreid over Francks loopbaan als organist verteld, maar is van zijn vele vroege orgelwerken vrijwel niets te beluisteren. Slechts van het Pièce pour Grand-Orgue, dat Franck componeerde toen hij solliciteerde naar de orgelbank in de Saint-Eustache (1854), wordt een vleug ten gehore gebracht. Evenzo krijgen we van de overeenkomst van Francks oeuvre met dat van Beethoven, Liszt en Tsjaikovski, vrijwel geen voorbeeld te horen.
Verder wordt Francks muziek door Noël-Hudson nogal belegen uitgevoerd en stemmen zijn tempi niet altijd overeen met wat Verdin hierover te berde brengt. Voor het spelen heeft hij ruim tweeëneenhalf uur nodig (2:34:09). Om een indruk te krijgen van het vlotte dat Franck in gedachten had, kunnen we beter terecht bij Demessieux (1959) die er zeven minuten korter (2:27:49) voor nodig had, of bij Lebrun (2001) die er een veertien minuten korter over deed (2:20:22).
Koopje
Desalniettemin is het de moeite waard deze dvd-doos aan te schaffen. Voor bijna vijftig euro krijg je van eersteklas organisten een prima inleiding op Francks symfonische orgelmuziek, fraaie uitvoeringen op eersteklas instrumenten, en bovendien: prachtige beelden van bij Franck passende plekken uit de Franse hoofdstad. Dat is een bonne affaire, of niet soms?
Franck: Father of the Organ Symphony
Uitgave: Fugue State Films, 2014
Nummer: FSFDV009 | 2DVD & 2CD
DVD: Regiovrij NTSC / Dual-Layer DVD-9 / 16:9 breedbeeld
Speelduur: DVD1 165’, DVD2 184’. CD1&2 145’
Gesproken talen: EN/FR
Ondertiteling: DE/EN/ES/FR/IT/NL
Prijs: € 55,00
[button link=”http://www.orgelshop.nl/orgelnieuws” target=”_new” style=”large” title=”BESTEL NU!”][/button]
