Als je kennis wilt maken met misschien wel de meest unieke periode in de geschiedenis van de orgelliteratuur, de Noord-Duitse barok, dan moet je naar Lüneburg. In de Ratsbücherei aldaar ligt een aantal orgel tabulatuurbanden die een ongekende staalkaart vormen van het orgelspel in de periode voor Dietrich Buxtehude.
advertentie
Zonder de orgeltabulaturen in andere bibliotheken tekort te willen doen, kan je mijns inziens stellen dat het vooral deze collectie is die deze periode het best documenteert. De meeste Noord-Duitse componisten zijn er vertegenwoordigd. Daarnaast zijn er nog een schat aan anonieme schrijvers waarbij er nog steeds naarstig geprobeerd wordt om relaties te leggen met de grote componisten. Meestal blijft het bij pogingen…
Iemand die in ieder geval de rijkdom van de Lüneburgse collectie heeft ontdekt is Peter Westerbrink. Zonder het overigens expliciet te benoemen is zijn derde Tunder-cd, op één fuga van Mathias Weckman na, volledig gebaseerd op deze Lüneburgse tabulaturen.
Om zowel het mysterie als de context van deze collectie te duiden opent Westerbrink met een anoniem overgeleverd Praeludium. Van wie zou het toch kunnen zijn? Belangrijkere vraag is wie destijds dit vroege Praeludium allemaal onder ogen of in oren heeft gehad. Met zijn toccata-achtige opening, twee kleine fuga’s en een virtuoos slot heeft het iets van een prototype voor doorontwikkeling naar de verdere zeventiende en vroeg achttiende eeuw zoals we die onder andere bij Buxtehude en Bruhns tegenkomen.
Alhoewel het doel was om Tunder in perspectief te zetten, komt deze grootmeester er zelf een beetje bekaaid van af. Slechts twee koraalfantasieën zijn er van hem op deze cd te vinden. Overige composities zijn van twee Hamburgse collega’s, respectievelijk Jacob Praetorius (1586-1651) en Matthias Weckmann (1616-1674). Wellicht is dat juist wel de kracht van deze cd. Tunder is immers de laatste jaren al vaker vastgelegd. Door hem in zijn tijd te plaatsen en vooral repertoire te kiezen dat minder frequent klinkt vergroot het de waarde van deze uitgave. Met name van Jacob Praetorius hebben we nog niet veel gehoord, maar ook van Weckmann klinken werken die we niet vaak horen. Het is een boeiende selectie geworden, waarbij ik met name de kleine koralen van Praetorius wil noemen, mooie voorbeelden van de kleinere koralen zoals we die in de Lüneburger tabulaturen in anonieme vorm meer tegen komen.
Peter Westerbrink koos voor deze opname de Schnitger in Uithuizen, ondanks de lastige akoestiek een voortreffelijke keus. Door de ragfijne mechaniek van het orgel en de techniek van Westerbrink ontstaat er een prachtige klankwereld. Niet in het laatst door zijn wijze van registeren. Ongeveer alle denkbare registratiecombinaties komen voorbij. De beperkte akoestiek stelt je in ieder geval in de gelegenheid om te horen hoe fraai het instrument is. Een mooie kans om ook het weer eens in al zijn facetten te horen. Een minpuntje is dat het veelvuldig gebruik van de tongwerken op een gegeven moment wel wat vermoeiend gaat werken. Wie de moeite neemt om de bladmuziek erbij te nemen ontdekt nog extra hoe Westerbrink zich heeft ingeleefd in deze klankwereld, boeiend articuleert, vanuit vocale lijnen denkend. Hij kiest daarbij natuurlijke tempi, passend bij orgel en ruimte.
Kortom: niet alleen een mooie cd om naar te luisteren, maar vooral ook om zelf de Noord-Duitse traditie zelf verder te gaan ontdekken!
Franz Tunder in perspectief (3) – Orgelcultuur van de Hanze
Peter Westerbrink, Arp Schnitger-orgel, Uithuizen
Praeludium [in G] (anon./Weckmann?); Toccata [in e] (Weckmann); Canzon [in c] (Weckmann); Toccata vel Praeludium Primi Toni (Weckmann); Praeambulum ex d (Praetorius); Herr Gott dich Loben wi (Praetorius); Heilig ist unser Gott (Praetorius); Dein göttlich Machtt und Herrligkeitt (Praetorius); Du König der Ehren Jesu Christ (Praetorius); Nun hilff unß Herre den dienern dein (Praetorius); Teglich Herr Gott dich loben wir (Praetorius); Herr Gott dich loben wir (Tunder); Toccata ex d (Weckmann); Fuga ex D. ped. primi toni (Weckman); Canzon Dall istesso Tuono [in C] (Weckmann); Kom Heiliger Geist Herre [Gott] (Weckmann); Komm Heyliger Geist Herre Gott (Tunder); Praeambulum ex C.b.mol (Praetorius); Christum wir Sollen Loben Schon (Praetorius); Canzon [in d] (Weckman); Toccata Dal 12 Tuono [in C] (Weckmann)
Label: Stichting Internationale Orgelacademie Groningen (SIOG)
Nummer: 201701
Speelduur: 75’47
Booklet: 32 pagina’s (NE/EN/DU)
Prijs: € 19,50 (inclusief verzendkosten)
Bestellen via: www.peterwesterbrink.nl
Zie ook:
