Gereformeerde Gemeente Yerseke presenteert overgeplaatst en uitgebreid orgel

Op zaterdag 23 november presenteert Gereformeerde Gemeente in Yerseke het vernieuwde orgel in haar nieuwe kerkgebouw. Het orgel, oorspronkelijk gebouwd in 1984 door J.L. van den Heuvel Orgelbouw uit Dordrecht, is overgeplaatst en uitgebreid door Orgelmakerij Boogaard uit Rijssen.

Het orgel combineert Hollandse en Frans-romantische invloeden en werd oorspronkelijk in gebruik genomen op 12 juli 1984, waarbij organist Klaas Jan Mulder de bespeling verzorgde. Het kreeg 42 registers, verdeeld over Hoofdwerk, Rugwerk, Zwelwerk en Pedaal. 

Door de groei van de gemeente werd het kerkgebouw aan de Oude Boogaert echter te klein. Dit leidde tot de bouw van een nieuwe, ruimere kerk aan de Steeweg, ontworpen door architect Van Beijnum en met een capaciteit van 2.000 zitplaatsen. Het kerkgebouw werd eind augustus 2024 in gebruik genomen.

Overplaatsing en uitbreiding

In 2022 kreeg Orgelmakerij Boogaard de opdracht om het Van den Heuvel-orgel over te plaatsen, aan te passen en uit te breiden, passend bij de nieuwe ruimte. De orgelkas is vergroot om beter in de kerkzaal te passen, waarbij het Zwelwerk omwille van klankprojectie en esthetiek als bovenwerk is geplaatst. 

Twee nieuwe zestienvoets pedaaltorens zijn toegevoegd. De mahoniehouten kastdelen zijn zoveel mogelijk hergebruikt en aangevuld met nieuwe kasdelen uit mahoniehout. Ook is de rugwerkkas vergroot om beter aan te sluiten bij de hoofdkas.

De orgelkas is door gemeenteleden overgeschilderd in een antracietgrijze tint. Zowel het bestaande snijwerk als het nieuwe, uit Frans lindehout in stijl bijgemaakte snijwerk is in kleur daarop aangepast. De accenten van bladgoud zijn aangebracht door Brenny de Jongh uit Waardenburg.

De frontpijpen van het Hoofdwerk zijn hergebruikt en gepolijst. De overige frontpijpen van 75% tin zijn nieuw vervaardigd door Stinkens te Zeist. 

Dispositiewijzigingen

Het orgel heeft nu 50 registers, na de toevoeging van acht nieuwe registers. Op het Hoofdwerk zijn de tonen C tot en met G van de Prestant 16′ toegevoegd in de pedaaltorens, waardoor de transmissie van de Bourdon 16′ is vervallen. De Klaroen 4′ is verplaatst naar het Rugwerk en uitgebreid tot een Schalmey 8′. 

Door de vrijgekomen ruimte op de plaats van de Klaroen 4′ konden de tongwerken 16′ en 8′ naar een andere sleepbaan worden verplaatst. Op de lege sleepbaan is een licht conische Quint 6′, vanaf klein c, geplaatst. Bovendien is de Trompet 8′ voorzien van nieuwe Duitse kelen.

Rugwerk

Bij de Prestant 8 van het Rugwerk is in het groot octaaf de transmissie van de Holpijp 8 vervallen en vervangen door nieuwe gedekte pijpen. De Dulciaan 8’ is opgeschoven naar een Dulciaan 16, waarbij het groot octaaf is aangevuld met nieuw pijpwerk in halve bekerlengte van dezelfde makelij. Voor de Schalmey 8 is de Klaroen 4 van het Hoofdwerk in het groot octaaf uitgebreid met nieuw pijpwerk van dezelfde makelij.

Beide tongwerken zijn op een ladeuitbreiding aan de ventielzijde geplaatst. De Quintfluit 1 1/3’ is opgeschoven naar een 2 2/3’, met nieuwe gedekte pijpen in het groot octaaf.

Zwelwerk

De windlade van het Zwelwerk is uitgebreid door cancelverlenging met een eiken hulpcancelraam, voorzien van extra slepen en mahonie stokken. Drie registers zijn  toegevoegd: een Bourdon 16 (vanaf c°, metaal), een Salicionaal 8, en een Salicet 4. De bestaande Carillon III is aangepast naar een losse Terts 1 3/5 en Flageolet 1.

De ladeliggers zijn vervaardigd uit staal, passend bij de stijl van Van den Heuvel. Daarnaast is er een nieuwe zwelkast gemaakt van lichtgewicht Abachi-hout, waarbij de bestaande jalouziewand is hergebruikt.

Pedaal

De transmissie van de Bourdon 16’ van het Hoofdwerk als Subbas 16’ in het Pedaal is komen te vervallen. Nieuwe registers Subbas 16’ en Gedekt 8’, beide in grenen, werden toegevoegd op een nieuwe pedaallade, met ruimte voor een 32-voets tongwerk. De eiken windlade, met eiken ventielen en mahonie stokken, is achterin de onderkast geplaatst.

De Fagot 32’ was aanvankelijk gereserveerd vanwege financiële beperkingen, maar dankzij een anonieme schenking kon dit register toch gerealiseerd worden. De Fagot is voorzien van grenen stevels, metalen koppen en trechtervormige bekers, waarbij het groot octaaf in halve bekerlengte is uitgevoerd. Op de vrijgekomen plek van de Subbas 16’-transmissie is een open Quint 12’ geplaatst, vervaardigd uit orgelmetaal en licht conisch.

Daarnaast zijn de Bazuin 16’ en Trombone 8’ voorzien van wijdere kelen, door de bestaande kelen op te schuiven en nieuwe kelen bij te maken.

Windvoorziening

Alle vier de balgen zijn opnieuw beleerd. De windmotor voor het Hoofdwerk, Pedaal en Rugwerk is gereviseerd en buiten de orgelkast geplaatst. Voor het Zwelwerk is een nieuwe windmotor geïnstalleerd achter het orgel, met een bijbehorende balg in de kas, naast de zwelkast. Daarnaast zijn er nieuwe tremulanten gemaakt voor zowel het Hoofdwerk als het Zwelwerk.

Tractuur en klaviatuur

Voor het Zwelwerk werd een nieuwe speel- en registertractuur gemaakt, waarbij het bestaande walsbord is hergebruikt. De tractuur van het Hoofdwerk en het Rugwerk bleef ongewijzigd. Om een complexe, en voor afstelling slecht bereikbare aanleg van de tractuur van de nieuwe extra pedaallade te voorkomen, is deze tractuur elektrisch uitgevoerd, met elektrische componenten van de firma Heuss. 

De klaviatuur is gerenoveerd en de toetsen zijn gepolijst. Daarnaast zijn de registerborden en registerknoppen heringedeeld en in stijl aangepast.

Klankbeeld

Het Zwelwerk heeft zijn Frans-romantische karakter behouden, terwijl het klankkarakter van Hoofdwerk en Rugwerk meer naar de Hollandse stijl is gebracht. Het pedaal is meer afgestemd op het Hoofdwerk en Rugwerk, met name in de tongwerken.

Officiële presentatie

De officiële presentatie van het orgel vindt plaats op zaterdag 23 november. Harm Hoeve zal het orgel bespelen met een programma van koraalbewerkingen en literatuur, en begeleidt ook de samenzang (met bovenstem). De presentatie is van 14.00 tot 16.00 uur en gratis toegankelijk. Het kerkgebouw bevindt zich aan de Steeweg 37 in Yerseke.

Dispositie

Gegevens met dank aan Orgelmakerij Boogaard, Rijssen