In september 2022 werd het Adema-orgel in de Sint-Bonifatiuskerk in Leeuwarden in gebruik genomen. Ter gelegenheid daarvan schreven Ton van Eck, Victor Timmer en Sible de Blaauw een boek over 280 geschiedenis van orgels en hun gebruik in deze parochiekerk.
advertentie
Centraal staat de historie van de ‘kathedraal van Friesland’ en de voorafgaande schuilkerkjes. In de achttiende en negentiende eeuw werden kleine tweedehand orgels gebruikt, totdat in 1899 in de nieuwe neogotische Cuyperskerk een groter instrument van de Leeuwarder orgelmaker Adema werd geplaatst.
In 1942 werd dit orgel door Verschueren opgenomen in een nieuw, eigentijds drieklaviers instrument. Het raakte eind vorige eeuw min of meer in onbruik, toen koor zich meer bij het altaar opstelde. Inmiddels was er ook een koororgel van Cavaillé-Coll geplaatst.
Een goed functionerend groot orgel, dat de enorme kerkgebouw waardig was, liet lang op zich wachten. Verschillende alternatieven in het transept voor het orgel aan de westwand werden overwogen. Uiteindelijk werd toch besloten op basis van het Adema-deel van het orgel achter de pijpenfacade van Verschueren een groot, nieuw, tweeklaviers, mechanisch orgel te laten bouwen door Adema’s Kerkorgelbouw, de Amsterdamse tak van het oorspronkelijk Leeuwarder bedrijf.
Het boek behandelt alle details van de totstandkoming en bouw van dit grootste Frans-romantische orgel van de noordelijke provincies. Ook worden alle voorgangers van dit instrument uitgebreid besproken, evenals een bijzonder plan van kerkarchitect Pierre Cuypers voor de bouw van een zwaluwnestorgel.
Niet alleen het instrument, maar ook de gebruikers ervan en de context in de liturgie worden door de auteurs belicht. Het boek is rijk geïllustreerd en bevat documenten en afbeeldingen die nog niet eerder uit archieven zijn gepubliceerd.
Het boek sluit af met een interview met directeur-eigenaar Ronald van Baekel van Adema’s Kerkorgelbouw, waarin veel van de totstandkoming van het instrument vanuit het perspectief van de orgelmaker wordt verhelderd. Veelzeggend in dat opzicht is de titel van dit hoofdstuk. Waar veel restauratoren en bouwers zich in andermans werk moeten verdiepen kan deze firma zeggen ‘We bouwen gewoon Adema-orgels’.
Ton van Eck, Victor Timmer, Sible de Blaauw
Een prachtig werk
280 jaren orgels en hun gebruik in de Sint-Bonifatiuskerk te Leeuwarden
Sint-Vitusparochie Leeuwarden – ISBN 978-94-93289-06-2, 2022, 140 pp., prijs € 15,00 exclusief verzendkosten | ademaorgelleeuwarden.nl
