Een enorme, bakstenen doos met getraliede vensters. De Konstantin-Basilika in Trier: het lijkt wel een fabriekshal. Vorig jaar heeft de firma Eule hier een fors orgel aan de muur gehangen. Met zijn strakke, antracietgrijze kast lijkt het wel een regelkamer. En eigenlijk is het dat ook. Want door deze ‘skybox’ komt de kale ruimte tot leven.
advertentie
Dat is te horen op de cd die de organist van de Basilika, Martin Bambauer, met zijn gloednieuwe instrument heeft gemaakt. Op dit schijfje speelt hij romantische muziek uit Duitsland, Frankrijk en Engeland. Het is muziek waardoor het nieuwe orgel (IVP/87) optimaal tot zijn recht kan komen. Het instrument is namelijk voorzien van maarliefst drie zwelwerken: een Duits Schwellwerk – met registers als Aeoline en Fugara, een Frans Récit Expressif – met registers als Cor de Nuit en Flûte Octaviante, en een Engels Orchestral Organ – met onder meer Clarabella en Cornet de Violes. Bovendien is er een, aan alle klavieren koppelbaar, Solowerk aanwezig, met drie hogedrukregisters en een ‘Chimes’ erop.
Programma
Op de cd laat Bambauer het Engelse zwelwerk horen in Waltons ‘Crown Imperial’ en in Lemaires ‘Concert Fantasia’: een fraaie Introductie, Thema met Variaties en Fuga over ‘Wat vlied’ of bezwijk’.
Het Franse Récit is te beluisteren in Widors ‘Puer Natus’-variaties (uit de Symphonie Gothique), in Dupré’s turbulente ‘Le monde dans l’attente du Sauveur’ (uit de Symphonie-Passion), en in een ‘Nativité’ van Langlais (uit Poèmes Évangéliques): een sfeervolle pastorale waarin van deze meester nog geen ‘wrangklank’ te horen is.
Het Schwellwerk komt vooral aan bod in Karg-Elerts ‘Partita Retrospettiva’: een kaleidoscopische compositie die wordt besloten met een wervelende finale over ‘Wachet auf’.
Orgel
De muziek op deze cd wordt door Bambauer met hoorbaar plezier ten gehore gebracht. Dat komt waarschijnlijk niet alleen omdat het een weelde is als je een orgel met bijna negentig registers tot je beschikking krijgt, maar ook omdat de klank ervan vaak verrassend goed is. Op de cd laat Bambauer verschillende fraaie geluiden horen. Zoals de omfloerste French Horn, de Gemshoon-achtige Erzähler, de helder snijdende Basson-Hautbois – en de wat doffere Oboë, de Clarinet met zijn kelige û – en de wat geknepener klinkende Klarinette. Ook de holle Konstantinflöte, de dikke Principalis Romanus en de sonore Tuba Imperialis van het Solowerk zijn registers die er wezen mogen. En dan hebben we het nog niet gehad over de zwevende geluiden die dit orgel rijk is: een zacht neuzelende ‘Deutsche -’, een smeuïge ‘Französische -‘, en een stiff upper lip ‘Englische Schwebung’!
Postmodern
Ook als geheel zijn de zwelwerken aangenaam om naar te luisteren. Dat komt waarschijnlijk mede doordat ze boven in de kasten zijn weggestopt zodat de klank indirect de ruimte in komt. Daardoor lijkt het soms wel alsof Bambauer op een oude pneumaat zit te spelen. Maar wanneer de vlak klinkende Principalen van het Hoofdwerk zich bij een Zwelwerk voegen, merk je dat dit niet het geval is en je echt naar een modern, Duits instrument zit te luisteren. Dat was trouwens ook de bedoeling van de bouwer: geen stijlkopie maken, maar een ‘neue Eule-Orgel unserer Zeit’.
Of het ook een ‘Orgel unserer Zeit’ geworden is? Wel wat betreft de constructie: het 50 ton zware gevaarte is ‘ohne Zeilen oder Stützen’ aan de muur opgehangen. Maar wat betreft de dispositie is het niet meer dan een instrument waarvan er de afgelopen vijftig jaar al vele in West-Europa zijn gebouwd: een compromisorgel. Zij het dan, dat hij donkerder klinkt dan die van vroeger. Hooguit kun je deze Eule een post-modern orgel noemen, omdat onder een moderne pleisterlaag oude klankwerelden bij elkaar zijn gezet.
Of dat voor het stijlzuiver uitvoeren van romantische muziek bevredigend is? Natuurlijk niet. Maar dat neemt niet weg dat deze Eule indrukwekkend klinkt. Zeker als Bambauer achter de knoppen en klavieren zit. De kale Basilika verandert erdoor in een feestzaal. Precies waarvoor die bedoeld is.
Die große Eule-Orgel der Konstantin-Basilika Trier
Martin Bambauer-orgel
Crowm Imperial (Coronation March) (Walton); Concert Fantasia on the tune ‘Hanover’ op. 4 (Lemare); Le monde dans l’attente du Sauveur (1. Satz aus Symphonie-Passion op. 23) (Dupré); La Nativité (Nr. 2 aus Poèmes évangeliques op. 2) (Langlais); Variationen über ‘Puer natus est nobis’ (4. Satz aus Symphonie gothique op. 70) (Widor); Partita retrospettiva op. 151 (Karg-Elert)
Label: Mottette
Nummer: CD MOT 14011
Speelduur: 78’03
Booklet: 44 pagina’s (DU/EN/FR)
Prijs: ca. € 20,00
