Woensdag 11 april werd in de Bethabarakerk van de Gereformeerde Gemeente te Oud-Beijerland een orgel van Harrison & Harrison uit 1901 in gebruik genomen. Het orgel, afkomstig uit St. Peter’s Church te Sacriston (Engeland), werd gerestaureerd en in een nieuwe orgelkas geplaatst door de firma A. Nijsse & Zoon Orgelmakers te Oud-Sabbinge.
advertentie
Vanwege het groeiend aantal leden breidde de Gereformeerde Gemeente van Oud-Beijerland in 2006 haar zes jaar daarvoor nieuw gebouwde kerk uit met extra zitplaatsen op een galerij. Door de veranderde akoestische omstandigheden en het groter aantal zitplaatsen werd het bestaande Van der Linden-orgel (1974, 12/II/P, in 1990 door Reil voorzien van een nieuw zelfstandig pedaal van drie stemmen) als ontoereikend ervaren. Onder advies van Dirk Bakker werd uitgezien naar een gebruikt instrument.
Zo kwam men in 2006 via Gerard Verloop uit Schagen op het spoor van een drieklaviers orgel van Harrison & Harrison in de anglicaanse St. Peter’s Church te Sacriston (Durham) in Noord-Engeland. Het instrument kwam vrij vanwege sluiting van de kerk. Het orgel werd aangekocht en eind 2007 werd het gedemonteerd, naar Nederland gebracht en opgeslagen.
Het orgel van Sacriston werd in 1901 gebouwd door de firma Harrison & Harrison uit Durham. Daarbij werd gebruik gemaakt van een orgel wat in 1856 door Bishop & Starr werd gebouwd voor St. Mark’s Church te Wolverhampton (Staffordshire). Dezelfde firma, nu onder de naam Bishop & Son, breidde dit orgel in 1882 uit met een groter Swell en Pedal. Samen met het materiaal uit het vorige Harrison & Harrison-orgel (1880) van Sacriston ontstond zo een drieklaviers instrument van 27 registers. Het orgel bleef sinds de bouw in 1901 vrijwel ongewijzigd.
In 2011 werd het orgel door de firma Nijsse gerestaureerd. Omdat het orgel in Sacriston stond opgesteld in een door muren omgeven ‘organ chamber’ moest een nieuwe orgelkas worden gemaakt. Het aanwezige frontpijpwerk en verschillende Harrison & Harrison-fronten uit de bouwperiode van het orgel waren het uitgangspunt van het ontwerp van de kas in Engelse stijl. Voor het ontwerp werd de hulp ingeschakeld van John Brennan uit Oxford. De kas werd vervaardigd uit grenen, roodbruin gebeitst en blank gelakt. De frontregel dateert nog van 1901. Het frontpijpwerk uit 1901 was oorspronkelijk niet gedecoreerd en is later van goudverf voorzien. In het orgel bevond zich nog wel een frontpijp van het Harrison & Harrison-orgel uit 1880 met de oorspronkelijke decoratie. Op basis van dit Victoriaanse decoratiepatroon werden nu alle frontpijpen beschilderd door Henk van der Luyt te Aalten.
De dispositie van 1901 werd intact gelaten. Wel werd het in 1901 tot 2’ verschoven tertskoor in de Mixture van het Great op basis van aanwijzingen in de Great-lade gereconstrueerd naar de situatie van 1856. Op het Pedal werd een Trombone 16’ toegevoegd op een nieuwe, uit grenen vervaardigde, pneumatisch lade. Het pijpwerk voor dit register dateert van rond 1880 en werd gemaakt door T.C. Lewis. Het register kon worden overgenomen van orgelmaker William Drake uit Buckfastleigh, die ook de ontbrekende pijp b0 bijmaakte. Verder werd een pneumatische tremulant toegevoegd die tegelijk op het Great en het Swell werkt.
Eind 2011 werd het Van der Linden-orgel gedemonteerd om een bestemming te krijgen in de nieuw te bouwen kerk van de Hervormde Gemeente van Aalburg. In januari begon Nijsse met de opbouw van het orgel. Op woensdag 11 april werd het orgel officieel in gebruik genomen. De plaatselijke organisten bespeelden daarbij het orgel.
14|04 – ‘Engelse middag’
Op zaterdag 14 april is er van 13.30 tot 16.00 uur een voor iedereen toegankelijke ‘Engelse middag’. Van 14.30 tot 16.00 uur zullen leden van de Oxford & District Organists’ Association het orgel bespelen in uitsluitend Engelse muziek. Daarnaast zullen adviseur Dirk Bakker en orgelmaker René Nijsse een toelichting op de restauratie geven.
De Bethabarakerk is gelegen aan de Jan Lievenslaan 12 in Oud-Beijerland.
Dispositie
Choir C-g3 – lade 1880, mechanisch
Gamba 8 – 1882/1901, C-H zink, rest metaal
Lieblich Gedact 8 – 1880, C-f#0 pine, rest metaal met houten stoppen
Salicional 8 – 1880, C-H uit Lieblich Gedact, metaal
Flute 4 – 1880, metaal
Piccolo 2 – 1880, metaal
Clarinet 8 – 1901, metaal, cilindrische bekers, c3-g3 labiaal
Great C-g3 – lade 1856, mechanisch
Large Open Diapason 8 – 1856, C-e front
Small Open Diapason 8 – 1880; C-E gedekt, pine; rest metaal; F#-g0 front
Dulciana 8 – 1856/1901, yellow pine
Clarabella 8 – 1856, pine, C-h0 gedekt; rest open, wijde mensuur
Flute 4 – 1856, af c0; c0-f3 pine; f#3-g3 metaal
Principal 4 – metaal, C#-f#3 1856, halve toon verschoven; rest 1901
Fifteenth (2) – metaal, C#-f#3 1856, halve toon verschoven; rest 1901
Mixture III – 1856, tertskoor gereconstrueerd 2011
Trumpet 8 – 1856; f#3 en g3 1901, labialen
Swell C-g3 – lade 1901, mechanisch
Double Diapason 16 – 1856/1882, gedekt, yellow pine
Open Diapason 8 – 1856/1882/1901, C-H pine, rest metaal
Stopped Diapason 8 – 1856/1882, pine
Vox Angelica 8 – 1901, C-H uit Open Diapason, metaal
Vox Celeste 8 – 1901, af c0, metaal
Principal 4 – 1882/1901, metaal
Mixture III – 1901 met vroeg 19e-eeuws materiaal
Cornopean 8 – 1882
Oboe 8 – 1882/1901
Pedal C-f1 – pneumatische laden, 1901; Trombone-lade 2011
Open Diapason 16 – 1856, pine, open
Bourdon 16 – 1856, pine, gedekt
Violoncello 8 – 1882; C-d#1 yellow pine, open; e1-f1, metaal, open
Trombone 16 – Lewis, ca. 1880; b0, 2012; geheel metaal, C-H deels zink
Werktuiglijke registers
Tremolo – 2012
• Koppels
Swell to Great
Swell to Choir
Great to Pedal
Swell to Pedal
Choir to Pedal
• Combinatietreden – mechanisch
I – Swell: alle registers met uitzondering van Vox Celeste
II – Swell: Stopped Diapason, Vox Angelica, Open Diapason.
III – Great: Clarabella, Dulciana
IV – Great: Clarabella, Small en Large Open Diapason.
V – Great: Small Open Diap, Clarabella, Dulciana, Principal, Flute, Fifteenth
Windvoorziening: drie dubbelvouws magazijnbalgen
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a=448 Hz bij 18º C
Winddruk
Great & Swell: 78 mm wk
Choir & Bourdon 16 (Pedal) : 63 mm wk
Pedal: 92 mm wk
Mixtuursamenstellingen
Great Mixture III
C: 1 3/5 – 1 1/3 – 1
c1: 2 2/3 – 2 – 1 3/5
f#2: 4 – 2 2/3 – 2
Swell Mixture III
C: 2 – 1 1/3 – 1
c#1: 4 – 2 2/3 – 2
Gegevens met dank aan Dirk Bakker
© 2012 fotografie Dirk Bakker
