advertentie
Op 21 april 2010 werd het Kam-orgel in de Grote Kerk van Dordrecht opnieuw in gebruik genomen. In de afgelopen vijf jaar werd het instrument aan een gefaseerde restauratie door Orgelmakerij Reil onderworpen. Bij de ingebruikname is voor dit herboren negentiende-eeuwse monument tijdens een vijfdaags festival letterlijk en figuurlijk een glansrol weggelegd.
Historie
Het orgel wordt in 1859 door W.H. Kam te Rotterdam gebouwd in de oude kassen van Nicolaas van Hagen uit 1675. De kas vertoont grote overeenkomsten met het orgel van de St. Pauluskerk te Antwerpen. Waar het Antwerpse orgel zijn barokke ornamentiek heeft behouden ondergaat de kas in Dordt de invloed van de rococo als in 1762 ook het kerkinterieur met de karakteristieke preekstoel wordt vernieuwd.
Al vrij snel na de bouw van het nieuw orgel door Kam wordt de Utrechtse orgelmaker C.G.F. Witte binnengehaald om wijzigingen en verbeteringen aan te brengen. In 1867 wijzigt Witte de windvoorziening, vervangt hij de Scherp van het Hoofdwerk door een Gemshoorn 2′ en wordt de samenstelling van de mixturen gewijzigd. Daarbij sneuvelen de tertskoren van Kam en wordt de repetitie verlegd van c naar fis. verder brengt Witte expressions aan op het pijpwerk.
In 1939 voert de firma G. van Leeuwen & Zonen een restauratie uit. Ter verlichting van de speelaard wordt een barkermachine aangebracht op het Hoofdwerk. De Viola di Gamba van het Bovenwerk en de Violon 16′ van het pedaal worden vervangen door nieuw pijpwerk. Het orgel wordt tenslotte geherintoneerd.
In 1987 wordt het orgel opnieuw gerestaureerd, nu door Ernst Leeflang. Het belangrijkste onderdeel van de werkzaamheden omvat het herstel van de mechaniek. Verder wordt het orgel uitgebreid met een Pedaalkoppel Bovenwerk en een Tremulant op het Rugpositief.
Restauratie door Orgelmakerij Reil
Aan het begin van deze eeuw blijkt een restauratie opnieuw noodzakelijk. De werkzaamheden worden gefaseerd uitgevoerd door Orgelmakerij Reil B.V. te Heerde. Een speciaal opgericht comité ‘Red het orgel’ verzamelt de benodigde middelen (€ 500.000) en in oktober 2007 start de eerste fase waarin het Bovenwerk en het Pedaal onderhanden worden genomen. De frontpijpen worden uit het orgel genomen, in Heerde gerestaureerd en in het voorjaar van 2008 teruggeplaatst.
De tweede en laatste fase gaat in 2009 van start en wordt in april 2010 afgerond. Hierbij zijn het Hoofdwerk en het Rugpositief gerestaureerd. Na een aantal proeven met de mechaniek blijkt het mogelijk de speelaard zo te verlichten dat de in 1939 geplaatste barkermachine kan worden verwijderd. De oplossing is gevonden in het versmallen van ventielen van het Hoofdwerk, mogelijk doordat de Kam-lade en -ventielen ruim bemeten zijn. In beide fases zijn de windladen geheel gerestaureerd. Het diffuse klankbeeld dat was ontstaan door de lekkage in de laden is hiermee verholpen. Met behoud van het klankkarakter van het instrument wordt de intonatie bijgewerkt. Ten slotte wordt de klaviatuur gerestaureerd; het omliggende paneelwerk opnieuw in mahonie ‘gehout’ door Schildersbedrijf De Jong te Waardenburg.
De restauratie stond onder advies van Aart Bergwerff.
Ingebruikname
Het gerestaureerde Kam-orgel wordt opnieuw in gebruik genomen met een vijfdaags festival dat van start gaat met de officiële ingebruikname op woensdag 21 maart om 16.00 uur. Titularis Cor Ardesch en adviseur Aart Bergwerff presenteren het orgel. Beide organisten zullen die avond om 20.00 uur ook het ingebruiknameconcert spelen.
Het volledige programma van het festival ziet er als volgt uit
21 april – 16.00 uur officiële ingebruikname
21 april – 20.00 uur ingebruiknameconcert Cor Ardesch & Aart Bergwerff
22 april – 20.00 uur concert Naji Hakim
23 april – 20.00 uur concert Ben van Oosten
24 april – 11.00-13.00 uur demonstratie/presentatie Cor Ardesch
25 april – 10.30 uur kerkelijke ingebruikname
25 april – 19.00 uur bijzondere vespers
Het is al mogelijk om kaarten te bestellen voor de concerten van 21, 22 en 23 april (er is ook kaartverkoop aan de kerk op de concertavonden). Voor meer informatie: www.redhetorgel.nl
Dispositie
Hoofdwerk
Prestant 16
Gedekt 16
Prestant 8
Roerfluit 8
Holpijp 8
Octaaf 4
Roerfluit 4
Quint 3
Octaaf 2
Gemshoorn 2
Mixtuur III-V
Cornet V discant
Trompet 16
Trompet 8
Clarinet 4
Rugpositief C-f3
Bourdon 16
Prestant 8
Gemshoorn 8
Salicionaal 8
Bourdon 8
Octaaf 4
Gemshoorn 4
Quint 3
Octaaf 2
Mixtuur II-IV
Cornet V discant
Trompet 8
Dulciaan 8
Bovenwerk C-f3 – in zwelkast
Baardpijp 8
Holpijp 8
Viola di Gamba 8
Quintadeen 8
Salicionaal 4
Open Fluit 4
Gedekt 4
Nazard 3
Woudfluit 2
Carillon III
Schalmei 8
Vox Humana 8 – doorslaand
Pedaal C-d1
Subbas gedekt 32
Principaal 16
Violon 16
Subbas 16
Octaaf 8
Gedekt 8
Quint 6
Octaaf 4
Bazuin 16
Trombone 8
Trompet 4
Werktuiglijke registers
Koppeling Hoofdwerk + Rugpositief
Koppeling Hoofdwerk + Bovenwerk
Pedaalkoppel Hoofdwerk
Pedaalkoppel Rugpositief
Pedaalkoppel Bovenwerk
Tremulant Rugpositief
Tremulant Bovenwerk
Afsluiter Hoofdwerk
Afsluiter Rugpositief
Afsluiter Bovenwerk
Afsluiter Pedaal
© 2010 www.orgelnieuws.nl
© 2010 fotografie www.orgelfotografie.nl
