De Hervormde Gemeente van Valkenburg aan den Rijn neemt op vrijdag 25 mei haar nieuwe orgel in de Dorpskerk in gebruik. Het drieklaviers instrument met 34 registers werd gebouwd door orgelmakerij A. Nijsse & Zn. te Oud-Sabbinge en vervangt een orgel van Van Leeuwen uit 1950.
advertentie
Nadat de vorige Dorpskerk in mei 1940 door oorlogsgeweld werd verwoest, verrees na de Tweede Wereldoorlog een nieuw kerkgebouw waarin orgelmaker Willem van Leeuwen in 1950 een nieuw mechanisch orgel plaatste. Het instrument was met 13 register op twee manualen bescheiden van omvang, maar fors geïntoneerd.
In 2012 kwam de staat van onderhoud van het Van Leeuwen-orgel op de agenda van de Valkenburgse kerkrentmeesters. Renovatie bleek een oplossing voor de korte termijn, waarna vervanging van het instrument in beeld kwam. In 2015 werd een orgelcommissie opgericht met Jaap van Rijn uit Katwijk aan Zee als adviseur. In samenspraak met de organisten werd door hem een bestek voor een nieuw orgel opgemaakt, op basis waarvan drie orgelmakers werden gevraagd een offerte in te dienen.
Bestek
Het plan voorzag in een orgel van twee klavieren met 24 stemmen op Hoofdwerk, Zwelwerk en Pedaal. Een derde klavier (1e manuaal) zou kunnen functioneren als koppelklavier en/of gereserveerd voor een Onderpositief (windladen en pijpwerk). Na goedkeuring door de gemeente werd in 2016 de opdracht gegeven aan de firma A. Nijsse & Zn. te Oud-Sabbinge. De orgelmaker had verreweg de voordeligste aanbieding en wist ter gelegenheid van zijn 70-jarig jubileum ook kosteloos aanzienlijk meerwerk aan te bieden.
Voor het nieuwe orgel maakte Nijsse gebruik van de orgelkas van het voormalige Franssen-orgel (1890) van de Dorpskerk te Zoeterwoude. Het vermoeden bestaat dat Franssen op zijn beurt weer gebruikt maakte van een ouder orgelmeubel. De kas werd vor de Valkensburgse situatie 80 centimeter verhoogd en voorzien van een nieuw front voor het Onderpositief.
De orgelkas werd geheel gerestaureerd, de klaviatuur ingebouwd aan de linkerzijde van de kas. Schilderwerk aan het orgelmeubel, in een roodtint ontleend aan Katwijkse klederdracht, werd uitgevoerd door Hans van Duijn. De werkzaamheden voor het aanbrengen van bladgoud op detailleringen in het front en op de labia van het frontpijpwerk werd door adviseur Van Rijn om niet verzorgd.
Nieuw
Aanvankelijk zou ook de windlade van Franssen na restauratie worden hergebruikt, maar vanwege de manuaalomvang daarvan tot f3 (gepland was C-g3) besloot de orgelmaker een geheel nieuwe lade te maken. Ook de overige windladen, inclusief die van het alsnog gerealiseerde Onderpositief, werden nieuw gemaakt, eveneens uit eiken. De manuaalladen hebben alle een pyramidale pijpopstelling. De plaatsing van de werken is als volgt: Hoofdwerk boven, daaronder het Onderpositief, los achter de hoofdkas, enigszins verhoogd opgesteld, het Zwelwerk. Het Pedaal staat in C-/C#-opstelling in de hoofdkas.
De windvoorziening werd nieuw gemaakt. Twee windmotoren voeden een hoofdbalg vanwaaruit elk werk met eigen regulateurbalg van wind wor. De winddrukken variëren van 70 tot 85 milimeter waterkolom.
Extra
Voor het pijpwerk werd deels gebruik gemaakt van het registerbestand van het Van Leeuwen-orgel uit 1950 en het Franssen-orgel uit 1890. Zes registers werden op kosten van de orgelmaker geplaatst, waaronder de Bazuin 16 voet die, anders dan in het bestek, niet uit de voorraad van de orgelmaker werd overgenomen, maar geheel nieuw werd gemaakt. Ook de suboctaafkoppel Hoofdwerk – Zwelwerk is een extraatje van de jubilerende firma Nijsse.
Ingebruikname en open dag
De ingebruikname en officiële overdracht van het orgel vindt plaats op vrijdag 25 mei. Adviseur Jaap van Rijn zal het orgel bespelen en samen met orgelmaker René Nijsse een toelichting op het orgel geven. Op het programma staat ook samenzang en werk van onder anderen Bach, Widor, Boëllmann en Johnson. Ds. H.E.J. van der Laan verzorgt een meditatie naar aanleiding van een schriftlezing uit Psalm 150. De ingebruikneming begint om 20.00 uur. Vanaf 19.15 uur wordt er koffie geschonken in een zaal achter de kerk.
Zaterdag 26 mei is er van 10.00 tot 13.00 uur een open dag. De orgelcommissi, de organisten en de orgelbouwer zijn dan aanwezig om het nieuwe orgel te tonen.
Dispositie
Hoofdwerk C-g3
Bourdon 16 – Franssen, 1890; C-h hout, rest metaal
Prestant 8 – Front nieuw; binnenpijpwerk Franssen, 1890
Holpijp 8 – Franssen, 1890; C-H hout, rest metaal
Octaaf 4 – Franssen, 1890
Fluit 4 – Franssen, 1890
Quint 2 2/ 3 – Franssen, 1890
Octaaf 2 – Franssen, 1890
Mixtuur III-IV – Van Leeuwen, 1950; vanuit 2 voet; gewijzigde samenstelling
Cornet V discant – nieuw, op verhoogde bank achter het front
Trompet 8 – Franssen, 1890
Onderpositief C-g3
Roerfluit 8 – Van Leeuwen, 1950
Fluit 4 – Van Leeuwen, 1950
Nasard 2 2/3 – Van Leeuwen, 1950
Gemshoorn 2 – Van Leeuwen, 1950
Terts 1 3/5 – Van Leeuwen, 1950
Flageolet 1 – Van Leeuwen, 1950
Dulciaan 8 – uit voorraad orgelmaker, makelij Verschueren
Zwelwerk C-g3
Prestant 8 – uit voorraad orgelmaker, makelij Verschueren
Bourdon 8 – Van Leeuwen, 1950
Viola di Gamba 8 – C-H uit Prestant 8, rest vm Salicionaal, Van Leeuwen 1950
Voix Celeste 8 – vanaf c0, uit voorraad orgelmaker
Prestant 4 – makelij Verschueren, afkomstig uit Breda
Flûte Octaviante 4 – nieuw, overblazend
Nasard 2 2/3 – Van Leeuwen, 1950
Octavin 2- nieuw, overblazend
Terts 1 3/5 – Van Leeuwen, 1950; uit voormalige Octaaf 2
Mixtuur III – makelij Verschueren; vanuit 2 voet
Trompet 8 – makelij Verschueren, in zuidelijke factuur
Basson-Hobo 8 – uit voorraad orgelmaker, makelij Giesecke
Pedaal C-f1
Subbas 16 – Van Leeuwen, 1950
Prestant 8 – Van Leeuwen, 1950
Gedekt 8 – Van Leeuwen, 1950, deels transmissie Subbas 16
Octaaf 4 – Van Leeuwen, 1950, deels transmissie Prestant 8
Bazuin 16 – nieuw, volle bekerlengte, beleerd; groot octaaf eiken stevels en koppen, rest metaal
Werktuiglijke registers
Koppeling Hoofdwerk – Zwelwerk
Koppeling Hoofdwerk – Zwelwerk 16′
Koppeling Hoofdwerk – Onderpositief
Koppeling Pedaal – Hoofdwerk
Koppeling Pedaal – Onderpositief
Koppeling Pedaal – Zwelwerk
Tremulant Hoofdwerk
Tremulant Zwelwerk
Tremulant Onderpositief
Eveneens als registertrekker uitgevoerd
Motor
Licht
Monitor
Winddrukken
Hoofdwerk 72 mm wk
Onderpositief 70 mm wk
Zwelwerk 70 mm wk
Pedaal 85 mm wk
Toonhoogte: a1 = 440 Hz
Temperatuur: evenredig zwevend
Tactuur: mechanisch
Gegevens met dank aan Jaap van Rijn en René Nijsse
