Hess-kabinetorgel in dorpskerk Tolbert

Text Example

advertentie

De dorpskerk van Tolbert heeft sinds kort een kabinetorgel van Hess binnen haar muren. Het instrument, afkomstig uit de Ernst Sillem Hoeve in Lage Vuursche, wordt vrijdag 21 juni gepresenteerd.

Het kabinetorgel stond vele jaren niet tot nauwelijks gebruikt in het buitenhuis en conferentieoord van de het toenmalige Nederlandsch Jongelingen Verbond (NJV, later YMCA Nederland), een voormalig koetshuis uit 1880 in Lage Vuursche. Waarschijnlijk stond het orgel er al vanaf 1926 toen het NJV er zijn intrek nam. Van de voorgeschiedenis van het orgel is tot op heden niets bekend. Het orgel is niet gesigneerd, maar op basis van vergelijking met wél gesigneerde instrumenten is vast komen staan dat het is gebouwd door Hendrik Hermanuss Hess. Het orgel moet rond 1792 zijn gebouwd. Er is in het verleden aan het orgel gewerkt, maar wanneer en door wie is onbekend.

Sinds een aantal jaren is de Ernst Sillem Hoeve in gebruik als conferentiehotel, waardoor voor het kabinetorgel geen actieve rol meer was weggelegd. Door contacten vanuit Tolbert bleek het mogelijk het Hess-orgel permanent op te stellen in het koor van de Dorpskerk te Tolbert. Deze kerk, eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken, beschikt ook over een Van Oeckelen-orgel uit 1867. De Stichting Vrienden van de Tolberter kerk organiseert diverse (muzikale) activiteiten in het historische kerkgebouw. Deze vriendenstichting heeft het orgel nu met de Stichting Vrienden van de Ernst Sillem Hoeve in gezamenlijk bezit.

Ondanks jaren van onbruik bleek het orgel toch nog bespeelbaar. Het orgel is wel aan restauratie toe. De Tolberter Stichting heeft als taak op zich genomen om de benodigde gelden te verzamelen om herstel van het orgel in gang te zetten. De orgelkas is op veel plaatsen beschadigd, delen kromgetrokken of verkleurd, binnenwerk nog bespeelbaar, maar op veel plaatsen instabiel en beschadigd. De houten pijpen verkeren in goede toestand, veel metalen pijpen (waaronder de loze frontpijpen) zijn beschadigd, waarbij op veel plaatsen nieuwe bovenranden zijn aangebracht. De originele registerplaatjes zijn verdwenen, evenals onderdelen van de Tremulant. De originele ventielveren zijn vervangen. Ook is de windvoorziening gemoderniseerd, waarbij de spaanbalg onder de magazijnbalg is verwijderd en de oorspronkelijke bediening met een voettrede is vervangen door een windmotor. Overigens is het instrument niet ingrijpend gewijzigd. Kas en instrument behoeven een grondige restauratie. De kosten van een volledige professionele reconstructie/restauratie worden geschat op zeker 65.000 euro. Bij een meer conserverend herstel van de huidige toestand zal dit bedrag lager kunnen uitvallen.

Het orgel wordt op vrijdag 21 juni door de Stichting Vrienden van de Tolberterkerk gepresenteerd. Tijdens deze avond die om 20.00 uur begint zal worden gesproken over de orgelmaker H.H. Hess en de totstandkoming van het overplaatsing naar Tolbert. Uiteraard zal ook het orgel tot klinken worden gebracht.

Dispositie

Manuaal C-f3

Prestant 8 D
Holpijp 8 B/D
Octaaf 4 D
Fluit 4 B/D
Prestant 2 B/D
Fluit 2 B

Werktuiglijk register

Tremulant – alleen registertrekker nog aanwezig

Windvoorziening magazijnbalg (met inliggende vouw) met tijdelijke windmotor; originele windzicht nog in functie.
Winddruk: 41 mm, vermoedelijk niet ver afwijkend van de originele druk
Toonhoogte: a1= 438 Hz.

gegevens met dank aan Victor Timmer