Op woensdag 11 oktober werd het Hinsz-orgel in de hervormde Benedictuskerk van Damwoude / Dantumawoude opnieuw in gebruik genomen na groot onderhoud. Het werk werd in de eerste helft van 2017 uitgevoerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga te Leeuwarden.
advertentie
Het orgel in Dantumawoude (tot 1971 een van de drie dorpen die het huidige Damwoude vormen) werd in 1776-1777 door Albertus Anthoni Hinsz gebouwd als eenklaviers orgel met aangehangen pedaal en voorkantbespeling. De orgelkas werd vervaardigd door C. Eisma. Het snijwerk van het orgel en balustrade is van Yge Rintjes.
Originele staat
Het orgel verkeert nog in vrijwel originele staat. Slechts in 1794 werd de tremulant vernieuwd door Lambertus van Dam. De restauratie die Bakker & Timmenga in 1974 uitvoerde onder advies van Klaas Bolt had dan ook een conserverend karakter. Van een enkele trompetpijpen werden ontbrekende bekers bijgemaakt. De aangebrachte Werckmeister III-stemming is vermoedelijk niet origineel.
Rapport
In maart 2013 werd door orgeladviseur Theo Jellema een rapport gemaakt over de staat van het instrument. Daaruit bleek dat het orgel sinds de laatste restauratie was vervuild, de nodige gebruiksslijtage vertoonde en enigszins te lijden had gehad van uitdroging. Groot onderhoud was noodzakelijk.
Groot onderhoud
De firma Bakker & Timmenga te Leeuwarden kreeg de opdracht het werk uit te voeren; begin 2017 werd daarmee een aanvang gemaakt. Theo Jellema begeleidde de werkzaamheden als adviseur, Rudi van Straten was betrokken namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De orgelkas werd gereinigd en conserverend behandeld, hang- en sluitwerk nagelopen, losse wervels beter bevestigd, een stemluik hersteld en de lessenaar pasgemaakt.
Het inwendige van het orgel werd geheel schoongemaakt. De twee spaanbalgen werden opnieuw beleerd, de kanalisatie en tremulant nagezien en waar nodig gerepareerd. De pulpeten en pulpetendraden werden vernieuwd.
Overmatige speling in het handklavier en het pedaal werd weggenomen. De niet geheel geluidloos meer functionerende registerbediening werd hersteld door op plaatsen met veel slijtage grafiet aan te brengen.
Het pijpwerk vertoonde met name bij de conische registers enige stemschade, dit kon zonder soldeerwerkzaamheden weer in vorm worden gebracht. Een aantal schalbekers die op provisorische wijze op hun plaats werden gehouden, werd op nieuw bevestigd.
De intonatie werd bijgewerkt waar deze was verlopen: bij het labialen was dat slechts incidenteel noodzakelijk, de Trompet kreeg integrale aandacht.
Ingebruikname
Het werk werd in augustus 2017 afgerond. De heringebruikname vond plaats op woensdagavond 11 oktober. Daaraan werd meegewerkt door adviseur Theo Jellema en een plaatselijke zangvereniging.
Dispositie
Manuaal C-d3
Praestant 8
Holpijp 8
Octaaf 4
Speelfluit 4
Nassat 3
Woudfluit 2
Mixtuur III-IV bas/discant
Trompet 8 bas/discant
Pedaal C-d1
Aangehangen
Werktuiglijke registers
Afsluiter
Tremulant – opliggend
Windlosser
Samenstelling Mixtuur
C: 1 1/3 – 1 – 4/5
c: 2 – 1 1/3 – 1 – 2/3
c1: 4 – 2 2/3 -2 – 1 1/3
c2: 5 1/3 – 4 – 4 -2 2/3 – 2
Toonhoogte: a1 = ca. 465 Hz
Temperatuur: Werckmeister III
Winddruk: 68 mm waterkolom
Windvoorziening: twee spaanbalgen
Gegevens met dank aan Theo Jellema.
© 2017 beeld Ad Fahner
