Historic Organs of Mallorca CD [RECENSIE]

In mei 2005 was een team van Priory op Mallorca om er opnamen te maken van het rijke historische orgelbezit aldaar. Op de eerste cd die hiervan het resultaat was bespeelt de Tjechische organist Michal Novenko het belangwekkende Jordi Bosch-orgel in Santanyi. Deze cd is al eerder op orgelnieuws.nl besproken. Onlangs zag een tweede cd het licht, met de titel ‘Historic Organs of Mallorca’. Hierop is niet alleen Novenko te horen, maar ook de organist Arnau Reynés i Florit.

De cd geeft met een selectie van acht verschillende orgels een heel mooi beeld van het bijzonder rijke orgelbezit op Mallorca. De stijl van de orgels is meestal uitgesproken ‘Spaans’, met delicate prestanten, tamelijk wijde fluitenkoren en vurige tongwerken. Bij nadere beschouwing is de stijl van de orgels echter meer te preciseren. Op Mallorca komt het Castiliaanse orgeltype voor, met één manuaal en uiteraard gedeelde registers en aanvankelijk gebouwd zonder tongwerken; de (horizontale) tongwerken die deze orgels bezitten zijn altijd toevoegingen uit de 18e en 19e eeuw. Daarnaast is er een karakteristiek type dat ook in Catalonië voorkomt en waarbij de orgels zijn voorzien van een (klein) rugwerk. Dit rugwerk is zo klein dat de bank en rugleuning voor de organist niet zelden deel zijn van de rugwerkkas! Beide typen zijn op de CD vertegenwoordigd, met ondermeer instrumenten van de gebroeders Caymari en de familie Bosch. Een tweetal opgenomen instrumenten uit de 19e eeuw laten nog uitgesproken klassieke geluiden horen. Een instrument dat uit de toon valt is het orgel dat de Zwitserse orgelmaker Ludwig Scherrer voor de parochiekerk in Sóller bouwde.

Dit vooral omdat de noodzakelijke reconstructie/herbouw die in 2000 werd uitgevoerd helaas tot doel had om er een ‘concert-instrument’ van te maken, en het klinkend resultaat een duidelijk modern stempel draagt. Voor het overige is het voor liefhebbers van oude orgelklanken genieten geblazen. Ik realiseerde me bij beluistering weer dat de Europese orgels in de 16 en 17e eeuw veel gemeenschappelijke kenmerken moeten hebben gehad. Neem bijvoorbeeld de delicate, zoete en zingende Octava 4’ in van het 17e eeuwse orgel in Banyalbufar, zo te horen met getreden balgen – dat heeft iets universeels. Datzelfde geldt voor de prachtige ‘naturel’ voorspraak van veel registers en de ruisende plena. Samen met ’typisch Spaanse’ geluiden een enorme rijkdom!

Het zwaartepunt van het programma dat Michal Novenko en Arnau Reynes i Florit brengen ligt uiteraard op de 17e eeuw, met muziek van ‘klassiekers’ als De Cabezón, Bruna, Correa de Arauxo en Cabanilles. Een drietal (orgel)sonates van Scarlatti onderstreept dat de Mallorquinse orgelbouw ook aan Italië verwant is. Ze klinken fenomenaal op het vroeg 19e eeuwse orgel van Campos, dat in het boekje terecht een waar kleinood wordt genoemd. Op het eerder genoemde orgel in Sóller klinken tot besluit brave werkjes van de locale grootheden Barnat Salas en Joan Maria Thomás (resp. begin en midden 20e eeuw). Leuk om eens te horen, maar niet meer dan dat.

De teksten in het boekje zijn soms erg kort door de bocht, met name wanneer het over de muziek gaat. Bijvoorbeeld wanneer gesteld wordt dat de muziek van Correa de Arauxo affiniteit heeft met de stijl van Frescobaldi. Als dat zo is, dan heeft alle klaviermuziek van de 16e en 17e eeuw dat! In werkelijkheid is de stijl van Correa dermate persoonlijk en uniek dat elke vergelijking met welke componist dan ook mank gaat. Gelukkig hebben de toelichtingen bij de orgels wat meer niveau. Disposities en kleine fotootjes van de orgels ontbreken niet. Maar het is toch eigenlijk doodzonde dat een gerenommeerd label als Priory bij producties als deze niet wat meer werk maakt van het boekje.

De toevoeging van de organist Arnau Reynes i Florit is een aanwinst. Reynés is zelf afkomstig van Mallorca en studeerde ondermeer bij de ‘grand old lady’ van de Spaanse klaviermuziek, Montserrat Torrent. Daarna stak hij zijn licht op bij Harald Vogel en Michael Radulescu tijdens masterclasses. Z’n eerste nummers op de CD zijn helaas wat onrustig en bij het eerste stuk zijn jammer genoeg de cadans verstorende pauzes tussen registratiewisselingen niet gerepareerd bij de montage. Maar de stukken die hij in Palma speelt klinken daarentegen heel rustig en evenwichtig – een hoogtepunt van de cd!

Reynes i Florit speelt over het algemeen met meer sonoriteit en passie dan Novenko, wiens spel ook op deze cd soms iets teveel naar naïviteit neigt.

Maar ook aan het spel van Michal Novenko is veel plezier te beleven.

Het is fantastisch dat het Engelse label Priory met deze CD aandacht schenkt aan het orgelbezit op Mallorca. Aanbevolen!