Op zaterdag 13 november wordt het gerestaureerde Houben-orgel in de Hervormde Kerk te Sprang opnieuw in gebruik genomen. Het instrument werd gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw te Zaandam. De orgelkas werd opnieuw geschilderd door Schildersbedrijf de Jongh bv te Waardenburg.
Het orgel werd in 1728 door Thomas Houben uit Ratingen (D) gemaakt voor het kerkgebouw van de voormalige Waalse Hervormde Gemeente te Dordrecht. In die situatie was het orgel voorzien van een Rugwerk. Houben was een leerling van de bekende orgelmakers Weidtmann, die eveneens uit Ratingen afkomstig waren. Van Houben is een aantal door hem nieuw gebouwde orgels bekend die vooral in het oosten van Nederland werden geplaatst. Een aantal daarvan is door brand of vervanging verdwenen. Het orgel in Sprang is het enige instrument in Nederland wat van Houben bewaard is gebleven.
advertentie
Na een aantal herstellingen in de achttiende eeuw werd het orgel in 1804 grondig gewijzigd en verbouwd door de orgelmaker P.J Geerkens. Mede door de verkleining van de toenmalige kerk werd het aanwezige Rugwerk verwijderd. Het pijpwerk daarvan werd echter grotendeels overgenomen en op twee nieuwe windladen in de onderkas geplaatst. Het pijpwerkbestand van Houben is grotendeels bewaard is gebleven. In deze toestand werd het instrument in 1869 in de Hervormde Kerk van Sprang geplaatst, waar het een instrument verving dat thans aanwezig is (en ook onlangs is gerestaureerd) in de Christelijke Gereformeerde Gasthuiskerk te Middelburg.
In 1958 werd het Houben-orgel gerestaureerd door D.A. Flentrop uit Zaandam nadat het orgel in 1953 was gedemonteerd vanwege een kerkrestauratie. Flentrop voegde hierbij een vrij pedaal van zeven registers toe. De windlade van het Onderpositief werd gerestaureerd, de lade van het Hoofdwerk werd als kopie van de oude lade nieuw vervaardigd. De oude windvoorziening moest wijken voor nieuwe balgen en kanalen. De Flentrop bracht tevens een aantal dispositiewijzigingen aan: zo werd het Hoofdwerk van een Scherp III-IV voorzien en werd de samenstelling van de Mixtuur gewijzigd. De Prestant 8 disc. van het Onderpositief werd vervangen door een Mixtuur IV. Het afkomend pijpwerk (uit 1804) werd overigens gebruikt in de Ruispijp van het Pedaal.
De orgelkas werd opnieuw geschilderd en ontdaan van bekroningen uit gips en ornamenten. Ter bevordering van de uitspraak van het Onderpositief werd de onderkas voorzien van rasterwerk.
Onvrede over de klank en een verslechtering van de staat van het orgel in de voorbijgaande jaren maakten een nieuwe restauratie opnieuw nodig. Hiervoor werden in 1990 de eerste plannen gemaakt. De onlangs afgeronde restauratie werd opnieuw toevertrouwd aan Flentrop Orgelbouw BV uit Zaandam. Ir. H Kooiker trad daarbij op als adviseur. Een nieuwe windvoorziening werd gereconstrueerd bestaande uit drie (van de oorspronkelijk vier) spaanbalgen en nieuwe kanalen. Het pijpwerk werd integraal gerestaureerd, de dispositie werd hersteld. Het pedaalpijpwerk uit 1958 werd grotendeels vervangen door nieuw, beter aansluitend bij het oude materiaal van Houben.
De orgelkas werd gerestaureerd, het rasterwerk vervangen door snijwerk. De oorspronkelijk aanwezige kleur werd opnieuw aangebracht door de Schilderbedrijf De Jongh bv te Waardenburg. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om technische aanpassingen aan te brengen teneinde in de toekomst een reconstructie van het Rugwerk mogelijk te maken.
Op zaterdag 13 november om 20.00 uur wordt het orgel officieel in gebruik. Na de overdracht van en een uitleg bij het instrument zal Margreeth Chr. de Jong het orgel concertant bespelen. Daags daarna zal de Hervormde Gemeente Sprang haar orgel voor het eerst na de restauratie gaan gebruiken in de eredienst.
Dispositie
Hoofdwerk C-c3
Prestant 8
Bourdon 16
Holpijp 8
Fluyt travers 8 disc.
Octaef 4
Fluyt 4
Quint octaef 3
Super octaef 2
Flajolet 1
Cornet disc.
Mixtuijr
Cymbal
Trompet 8 bas/disc.
Onderpositief C-c3
Holpijp 8
Prestant 8 D
Prestant 4
Fluyt 4
Nasat 3
Octaef 2
Sexquialter disc.
Basson 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16
Prestant 8
Octaef 4
Basuyn 16
Trompet 8
Claron 4
Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel bas/disc.
Pedaalkoppel Hoofdwerk
Tremulant gehele werk – opliggend
Tremulant Onderpositief – inliggend
Winddruk: 75 mm waterkolom
Gegevens met dank aan Ir. Henk Kooiker
© 2010 www.orgelnieuws.nl
© 2010 fotografie: Gerard de Jongh, Waardenburg
