In de Immanuelkerk te Groningen wordt op zondag 29 november een orgel van de firma Bishop & Son in gebruik genomen. Het instrument uit 1877 is afkomstig uit Birmingham en werd in het afgelopen jaar grondig gerestaureerd en uitgebreid door F.R. Feenstra te Grootegast.
advertentie
Het orgel is gebouwd onder job number 1227 voor de anglicaanse Christ Church te Sparkbrook, Birmingham (GB). Aanvankelijk was het orgel op de groei gebouwd. Het geplande derde manuaal (Choir) werd later in de jaren 80 van de negentiende eeuw gerealiseerd, getuige het job number 1617 dat is ingeslagen in mechaniekdelen van dit werk.
Vermoedelijk zijn toen ook de eerder gereserveerde Trumpet 8 ft en Mixture 3 rks van het Great geplaatst. De geplande Open Wood 16 ft (Pedal) en Double Diapason 16 ft (Swell) zijn nooit gerealiseerd. Wel is bij plaatsing van het Choir een Choir tot Great sub Octave -koppel geplaatst.
Het orgel heeft in Sparkbrook gefunctioneerd tot 2005. In dat jaar werd de uit 1867 daterende kerk ernstig beschadigd door een zware tornado. Daarbij liep het orgel flinke waterschade op. Men besloot uiteindelijk tot verkoop van het orgel en afbraak van de kerk. Het orgel werd aangekocht door orgelmaker F.R. Feenstra.
Immanuelkerk
In de Immanuelkerk te Groningen werd in 1966 een 11 stemmen tellend Van Vulpen-orgel gebouwd. Na vijftig jaar was het niet alleen aan groot onderhoud toe, ook werd de klank als ontoereikend voor de begeleiding van de gemeentezang ervaren. Daarop werd besloten het orgel te vervangen door het Bishop-orgel. Het Van Vulpen-orgel zal worden herplaatst in een kerk in Bad Neuenahr (D).
Restauratie, uitbreiding en plaatsing
Het Bishop-orgel is grondig gerestaureerd door F.R. Feenstra te Grootegast. Bij de restauratie werd pijpwerk voor een Double Diapason 16 ft op het Swell alsnog geplaatst (vanaf c0). Op het Choir bleek onbenutte ruimte te zijn voor een zesde stem. Deze werd benut voor een Piccolo 2 ft. Voor de verdwenen Clarinet werd bestaand pijpwerk gebruikt.
Het Pedal werd uitgebreid met een Trombone 16 ft. Deze werd toegevoegd aan de bestaande Bourdon-lade, en kan alleen samen met de Bourdon 16 ft worden gebruikt.
Al het toegevoegde pijpwerk komt uit de voorraad van de restaurateur. De beide Mixtures 3 rks hebben drie afzonderlijke slepen. Dat maakte het mogelijk om op eenvoudige wijze een voorziening aan te brengen waarmee met behulp van een elektromagneet het hoogste koor kan worden uitgeschakeld. Zodoende kan een uitkomende stem worden gerealiseerd met een Quint-registratie.
In Groningen werd het instrument geplaatst op de in de kerk aanwezige balustrade. Omdat het orgel op de oorspronkelijke locatie in een nis was ingebouwd, had het geen zijwanden. Deze zijn voor de Immanuelkerk nieuw vervaardigd. De spotted metal frontpijpen zijn ontdaan van de later aangebrachte witte verflaag en opnieuw gepolijst. De oude kasdelen zijn geloogd en gelakt, waarbij de teksten opnieuw in bladgoud zijn aangebracht door decoratieschilder Appie Veenstra te Westervelde.
Ingebruikname
Op zondag 29 november wordt het orgel in een beperkt toegankelijke ochtenddienst in gebruik genomen. Omdat activiteiten met publiek momenteel niet mogelijk zijn kan men door middel van online video’s met het instrument kennismaken. Het orgel wordt uitgebreid toegelicht en bespeeld door de organisten van de Immanuelkerk: Jan-Arjen Mondria, Luuk Sikkema en Sietze de Vries. De video’s komen beschikbaar via de site van de kerk: immanuelkerk-groningen.nl.
Dispositie
Great Organ C-g3
Open Diapason 8 ft
Clarabella 8ft
Viola 8ft
Principal 4 ft
Fifteenth 2 ft
Mixture 3 rks – mogelijkheid voor weglating hoogste koor
Trumpet 8 ft – harmonic vanaf c2
Swell Organ C-g3
Double Diapason 16 ft – vanaf c0
Open Diapason 8 ft
Rohrflöte 8 ft
Principal 4 ft
Fifteenth 2 ft
Mixture 3 rks – mogelijkheid voor weglating hoogste koor
Cornopean 8 ft
Oboe 8 ft
Tremulant
Choir Organ C-g3
Dulciana 8 ft
Viol di Gamba 8 ft
Lieblich Gedact 8 ft
Harmonic Flute 4 ft
Piccolo 2 ft
Clarionet 8 ft
Pedal Organ C-f1
Bourdon 16 ft
Spare
Trombone 16 ft
Koppelingen
Swell to Great
Swell to Choir
Choir to Great sub-octave
Great to Pedal
Swell to Pedal
Choir to Pedal
Swell 3 combinations
Great 3 combinations
Samenstelling Mixture Swell en Great:
C: 2, 1 1/3, 1
a#0: 4, 2 2/3, 2
Winddruk: 3 inch (76 mm) wk
Toonhoogte: 442 Hz bij 18 graden Celsius
Stemming: evenredig zwevend
Gegevens met dank aan Luuk Sikkema (F.R. Feenstra, Grootegast)
