In memoriam Arie J. Keijzer (1932-2023)

Zaterdag 5 augustus overleed Arie J. Keijzer op 91-jarige leeftijd. Een veelzijdig organist en componist. Maar ook een orgeldocent over wie zijn leerlingen met groot respect spreken. Twee daarvan, uit twee generaties, Jan van Dijk (1946) en Gerben Mourik (1981), halen persoonlijke herinneringen op.

Jan van Dijk

‘Mijn herinneringen aan Arie Keijzer beginnen al vlak na de watersnoodramp in 1953. Mijn ouders hadden een groot huis gekocht aan de Voorstraat in Middelharnis en begonnen daar een pension. Eén van onze eerste gasten was Arie, een jongeman van 21 jaar. 

Vanuit ons huis begon hij zijn muziekpraktijk, fietste over het eiland en gaf veel lessen aan huis. Hij werd organist van de Grote Kerk en studeerde daar dagelijks uren op het vrijwel nieuwe, drieklaviers Leeflang-orgel.

Studie

Regelmatig reisde hij naar Den Haag waar hij studeerde bij Adriaan Engels. Dat was een hele onderneming in die tijd: reizen met de boot, RTM-tram en trein. Na zijn privé-studie ging hij naar het conservatorium in Rotterdam. Eerst studeerde hij bij Piet van de Kerkhoff, later bij George Stam bij wie hij cum laude afstudeerde en toegelaten werd tot de studie voor de Prix d’Excellence, de hoogste onderscheiding in die tijd voor de muziekstudie. Deze behaalde hij in 1964.

Inmiddels had Arie ook al het Nationaal Orgelimprovisatieconcours in Bolsward en het Internationaal Orgelconcours in Haarlem gewonnen. Ook oriënteerde hij zich in Duitsland waar hij studeerde bij Siegfried Reda. Zijn concertpraktijk breidde zich uit, hij gaf orgelconcerten door heel Nederland en Duitsland. Arie werd altijd bijgestaan door zijn geliefde vrouw Tini bij het registreren.

Conservatorium

In 1965 werd hij aangesteld als hoofdvakdocent orgel aan het Rotterdams Conservatorium. Zijn lessen op het waren vooral gericht op de Noord-Duitse orgelschool met Buxtehude en Bach. Maar de romantiek met Franck en Reger, en de modernen zoals Distler, Pepping en Reda kwamen natuurlijk ook aan bod. In zijn orgelklas werd veel aandacht besteed aan improvisatie en orgelbouw.

In het begin werden de lessen gegeven op het transeptorgel van de Laurenskerk. Later werd ook gebruik gemaakt van de orgels van de Pauluskerk, de Doopsgezinde Kerk en de Hoflaankerk. Regelmatig waren er leerlingenuitvoeringen.

In 1968 werd Arie gevraagd organist te worden van Concertgebouw De Doelen. Hij organiseerde daar zeer veel concerten waaronder series met alle Bachwerken. In 1976 werd hij ook aangesteld als organist van de Grote Kerk in Dordrecht. In 1997 ging hij met pensioen en kreeg hij de tijd om te componeren en boeken te schrijven.

Flakkee

Terug naar het begin. Vanaf 1956 kreeg ik zelf ook les van Arie. Hij was inmiddels getrouwd met Tini Hovius en ging wonen aan de Prinses Beatrixstraat in Middelharnis. 

Naast het onderhouden van een grote orgellespraktijk op Goeree-Overflakkee begon Arie ook koren te dirigeren. Onder andere nam hij de leiding op zich van oratoriumvereniging Sursum Corda, het tegenwoordige Laudando.

Arie bleef organist in Middelharnis tot hij werd aangesteld in de Hervormde Kerk van Oude-Tonge waar de firma Frobenius uit Denemarken een bijzonder fraai instrument had gebouwd waarbij Arie als adviseur betrokken was.

Carrière

Toen de carrière van Arie steeds meer op Rotterdam en internationale orgelconcerten was gericht, verhuisde het gezin naar Waddinxveen. Veel van zijn leerlingen mocht ik overnemen en volgde ik hem ook op als organist in Middelharnis en als dirigent van Sursum Corda.

Studenten van Flakkee die nog steeds in de praktijk werkzaam zijn, zijn onder anderen Rinus Verhage, Piet Westhoeve, Margreeth de Jong, Paul Kieviet, Jan en Abram Bezuijen en Johan van Broekhoven. In 1978 ben ik zelf ook vertrokken van het eiland nadat ik in 1976 was aangesteld als directeur van de muziekschool in Barendrecht. 

Door de jaren heen heb ik altijd contact gehouden met Arie en hem vaak bezocht. Sprekend over ‘vroeger’, de tijd in Van Dijks Pension maar ook over muziek, over de Bijbel, de kerk, het Jodendom en de toekomst.

Kwetsbaar

Op 1 februari 2023 was Arie op 90-jarige leeftijd in Oude-Tonge aanwezig bij de uitvoering van zijn Herdenkingscantate voor de Watersnoodramp van 1953 door koor, sopraansolo, orgel en pauken onder leiding van Jan Bezuijen. Hij was daar met zijn naaste familie en was al heel kwetsbaar. We hebben het als een wonder ervaren dat hij dit nog mocht meemaken.’

Gerben Mourik

‘De eerste keer dat ik Arie (‘meneer’) Keijzer ontmoette, was in het voorjaar van 2003. We moesten werken voor de combinatie hobo-orgel selecteren voor een cd-opname, en ik wist dat hij daarvoor had geschreven. De ontvangst door Arie en zijn vrouw Tini in hun fraaie herenhuis aan de Binnen-Kalkhaven in Dordrecht was hartelijk. Na de opname, waarbij onder andere zijn karakterstukken voor hobo en orgel werden vastgelegd, brachten we de cd naar de componist, en zo ontstond ons contact.

Al vrij snel verhuisden Arie en Tini vanwege Tini’s conditie naar een appartement aan de Spuiboulevard te Dordrecht. Een deel van de enorme bibliotheek nam hij mee, samen met zijn huispijporgel en Bechstein-vleugel. Daar hebben we elkaar echt leren kennen. Ik zat in de afronding van mijn studie en het opbouwen van mijn carrière, terwijl hij de oude meester was die vanuit zijn ervaring talloze verhalen kon vertellen en wijze tips had over allerlei zaken.

Tijdens onze ontmoetingen spraken we over van alles: politiek, muziek en natuurlijk sprak Arie vaak over Gods heilsplan met Israël, een onderwerp waarover hij diverse publicaties had geschreven. Vanuit zijn standvastige geloof en het leven met de Bijbel als gids heb ik vele bijzondere momenten met hem mogen meemaken. Hij had (uit)zicht op de toekomst, zowel voor de wereld als wat hem persoonlijk betrof: in het eeuwige leven in Gods licht. 

Gevoelige klap

Het overlijden van zijn vrouw in 2010 was voor hem een gevoelige klap, die hij nooit helemaal te boven is gekomen. Het alleen zijn viel hem zwaar. Bezoek was daarom altijd welkom, ongeacht hoeveel tijd je had. Componeren heeft Arie tot op hoge leeftijd gedaan; al dan niet op verzoek werden diverse stukken voor orgel, orgel en piano, orgel en blokfluit, en orgel en panfluit aan het papier toevertrouwd. Hij wilde niets weten van een honorarium.

‘Gewoon mooie muziek maken’

Een onderwerp dat ons bijzonder fascineerde, was de muziek die gemakshalve onder de noemer ‘neobarok’ wordt geschaard. Voor mijn cd-project Audite Nova werden vele werken voorgespeeld op zijn Leeflang/Keijzer-huispijporgel. Arie gaf enorm veel tips over toucher en uitvoeringspraktijk. Ook met betrekking tot zijn eigen werken viel telkens op dat er geen absolute waarheid was. Hij probeerde jouw karakter en visie en zijn opvattingen als componist behoedzaam te verbinden.

Op een bepaald moment beschouwde hij het samenwerken aan stukken als afgesloten. Toen ik weer met een aantal werken van hem langskwam, zei hij onomwonden: ‘Je weet het nu zelf. Gewoon mooi muziek maken, daar gaat het om.’ 

Verbondenheid

De afgelopen jaren werd hij diverse keren in het ziekenhuis opgenomen, waarbij zijn dochter Simone hem langdurig thuis extra zorg bood, zodat hij zo lang mogelijk zelfstandig kon wonen. Na een van die ziekenhuisopnames vroeg hij me in februari 2016 om samen mijn vrouw Annelies langs te komen. Simone was er ook bij, en hij vertelde dat hij had nagedacht over wat er op termijn met zijn huispijporgel moest gebeuren. Hij gaf aan dat hij graag wilde dat het instrument uiteindelijk naar mij zou gaan. Dat was een bijzonder moment van vertrouwen en verbondenheid.

Vorig jaar zomer belde hij op, hij wilde graag zelf de overplaatsing nog kunnen begeleiden. Afgelopen januari was het zover, we hebben een hele fijne week gehad in het appartement aan de Spuiboulevard. Arie wist nog precies hoe het orgel technisch in elkaar zat. 

Zorg

Daarna bleek al snel dat zelfstandig wonen er niet meer inzat, en vond hij een mooie woonvorm –voorzien van alle mogelijke zorg – in Buytenhaven te Dordrecht. In de nacht van 4 op 5 augustus is hij ingeslapen. We wensen zijn dochter Simone samen met Bernard en de kleinkinderen veel sterkte toe in het dragen van dit grote verlies.’