In memoriam Arnold Kuik (1937-2020) – organist, dirigent, docent en motivator

Menig kerkelijke gemeente heeft onder haar organisten mensen rondlopen die vanwege hun enthousiasme en inzet voor het orgel boven het maaiveld uitsteken. De deze week overleden Veenendaalse organist, dirigent en muziekdocent Arnold Kuik was zo iemand.

Een klein jaar geleden overleed in Veenendaal plotseling organist Gert van de Hoef. Op ORGELNIEUWS was er – terecht – aandacht voor dat onverwachte verlies. Van de Hoef vormde vele jaren samen met Arnold Kuik – toenmalig organist van de Oude Kerk – zo’n duo dat zich met hart en ziel inzette voor orgels, organisten en de eredienst.

Arnold Kuik overleed in de nacht van 15 op 16 juni. Nog geen jaar na Van de Hoef.

Kampen

Als jonge orgelliefhebber volgde Kuik zijn orgellessen bij Gradus Wendt in de Bovenkerk van Kampen. Een minder bekende naam in de orgelwereld, maar gelukkig was er in de jaren negentig van de vorige eeuw hernieuwde aandacht voor deze, naar Zuid Afrika geëmigreerde, organist van de Bovenkerk, dankzij een project van Albert van der Hoeven.

Toen Wendt, oud-leerling van Feike Asma, naar Zuid-Afrika emigreerde, volgde Willem Hendrik Zwart hem op. Zodoende waren het Jan Zwanepol en Arnold Kuik die als eerste leerlingen bij Zwart in de Bovenkerk startten, vertelde Kuik me ooit.

Arnold Kuik hield tot het laatst contact met zijn leermeester die hem altijd met een verkeerde voornaam aansprak. Wel herinnerde Zwart zich regelmatig het feit dat zijn pupil op het fietsje vanuit Meppel naar Kampen reed voor orgelles. Ik vermoed dat de enkele reis ruim anderhalf uur heeft geduurd …

Veenendaal

Als Zwart in Veenendaal concerteerde, volgde nog wel eens een ‘afterparty’ in huize Kuik. Mooie herinneringen zijn dat. 

Want, uiteindelijk kwam Arnold Kuik in Veenendaal terecht en werd daar muziekdocent aan het Ichthus College. Voor Kuik was van belang dat leerlingen enthousiast werden van muziek. Ingewikkelde lessen over muziekleer bleven achterwege. Muziek en plezier moesten hand in hand gaan. 

Ik wist dat zijn dochters regelmatig zijn toetsen nakeken en schreef dan onderaan een toets: ‘Keek jij deze na, Thea?’ Als ik als leerling de toets dan terugkreeg, stond er onderaan het papier: ‘Nee, dit keer was ik het. Groetjes Karin.’

Kuik tekende graag buiten de lijntjes en koos daarbij soms voor muziek die niet altijd feilloos aansloot bij de principes van school. Aandacht voor ‘Jesus Christ Superstar’ – de hele klas zong uit volle borst:  ‘I don’t know how to love Him!’ – was feitelijk al een stap te ver …

Er werd veel gezongen, uit een zelf samengestelde liedbundel. Daarin veel oude gospels en negro-spirituals. Tot op de dag van vandaag zing ik met mijn leerlingen de favoriet ‘Let’s go up to Sion, the city of the Lord’ en begeleid het lied op exact dezelfde manier. De huidige generatie kinderen reageert nog net zo enthousiast. 

Dirigent

Kuik werd dirigent van verschillende koren rond Veenendaal. Nog steeds hoor ik de lovende woorden van oud-koorleden uit die tijd. Ook daar was zijn motto: ‘Muziek maken! Plezier hebben!’ Uitsluitend gericht zijn op techniek en een moeilijk repertoire was er niet bij. 

Er verschenen veel elpees en later ook cd’s van zijn koren. Bij één van die opnames was ik als organist betrokken. Er werkte een wat pedante solozanger mee, die continu ongevraagd commentaar leverde. De vrijwel altijd kalme Kuik zuchtte diep en zei hem: ‘Weet je waar ik een groot musicus aan herken?’ De jongeman schudde het hoofd en zei: ‘Nou?’ Kuik glimlachte en vervolgde met: ‘Die praten niet zoveel als jij.’ We hebben de jongeman daarna niet meer gehoord.

Zijn voormalige leermeester Zwart zwaaide de scepter bij ‘Feducia’ in Ede en zag de reis vanuit Kampen soms niet zitten. Dan belde hij Kuik: ‘Kun jij vanavond de repetitie doen?’ Naarmate Zwart ouder werd, kwamen deze verzoeken frequenter.

Organist

Na als invaller begonnen te zijn, werd Arnold Kuik in de jaren tachtig uiteindelijk vaste bespeler, samen met Henk Versluis, van het fraaie Vierdag-orgel op de Markt in Veenendaal. Bij velen bekend als het ‘witte kerkje’. Vanwege zijn gezondheid legde hij die functie enkele jaren geleden neer. 

Als jonge orgelliefhebber en regelmatig bezoeker van de Oude Kerk hoopte je dat hij voor de dienst naar je wenkte. Dan mocht je ‘boven zitten’ tijdens de dienst. Iedere orgelliefhebber weet dat zoiets een feest kan zijn in je jeugd. Eenmaal boven wachtte je dan steevast op het moment dat hij één van de registerknoppen met een behendige voetbeweging dicht duwde.

Ook wees hij regelmatig op de vochtige toetsen van het orgel. De luchtvochtigheid van het oudste gebouw van Veenendaal, zonder spouwmuren, oversteeg soms de honderd procent. Een paar maanden later kon het er weer kurkdroog zijn en werden emmers water de kerk in gesmeten. Dit alles veroorzaakte zoveel technische problemen, dat hij tijdens concerten in de kast plaatsnam en alle ‘hangers’ ter plekke verhielp. Het zal zijn oren geen goed gedaan hebben…

Al had Kuik zich in zijn jongere jaren verdiept in de serieuze orgelliteratuur – ‘Bert, ik speelde vroeger het Allegro Vivace uit de 5^e van Widor zo weg!’ – op zondag beperkte hij zich vooral tot koraalmuziek, niet zelden geïmproviseerd. Het liefst begeleidend in een rap tempo, ook in de tijden toen niet-ritmisch zingen nog de gewoonte was.

Heel soms speelde hij op het orgel van zijn collega Van de Hoef in de Julianakerk. Ik mocht dan niet te veel registers van dit forse instrument opentrekken. Hij had zo zijn bedenkingen bij de technische staat van het grote orgel: ‘Doe maar niet, Bert. Straks blijven ze allemaal hangen …’

Orgelbouw

Arnold Kuik was op jongere leeftijd actief in de orgelbouw. Als ik het me goed herinner, werkte hij een tijdje bij orgelbouwer Seifert in Kevelaer. Die kennis gebruikte hij voor het onderhoud van vele orgels in Veenendaal. Kuik zette zich, niet zelden op vrijwillige basis, dikwijls in voor deze instrumenten. Dat deed hij tot op hoge leeftijd.

Zo herinner ik me dat hij dagenlang de, door vingerafdrukken verminkte, frontpijpen van het orgel van de Sionskerk te Veenendaal schoonpoetste. In de bijna geheel glazen kerk was het die zomerdagen meer dan 35 graden.  

Arnold Kuik had een grote groep orgelleerlingen en hield leerlingenconcerten. Vele jaren was hij betrokken bij de organisatie van de orgelconcerten op de Markt. Regelmatig vroeg hij me de organist op zaterdagmiddag op te wachten.

Later vroeg hij me zijn koren te begeleiden op orgel en haalde hij me op in zijn oude Ford Granada. Dezelfde auto waarin koningin Juliana destijds werd vervoerd, met die kanttekening dat alle cilinders in de bolide van de vorstin wel werkten …
Hij vroeg me tevens als invaller in de Oude Kerk. Iedere keer was het een feest om op dat mooie orgel – het voormalige orgel (deels) van de Wilhelminakerk te Rotterdam – te spelen.

Motivator

En zo verliest orgelminnend Veenendaal twee markante promotors van orgels en orgelmuziek binnen een jaar. Vind zulke motivators nog maar in deze tijd! Dankbare herinneringen resten ons.

Arnold Kuik werd 82 jaar.