Zien we in Nederland niet bepaald een toename van het aantal orgelconcertbezoekers, in Parijs heeft men niet over belangstelling te klagen. De Notre-Dame en de Saint Eustache zitten dikwijls propvol met orgelvrienden. Stond je vroeger op een zondagmorgen om 12.05 uur met 10 mensen te wachten om een kijkje te nemen bij de console van het Saint-Sulpice-orgel, nu wandelen er meer dan 50 mensen de orgeltrap op. Daniel Roth ontvangt zijn gasten altijd met zijn bekende vriendelijkheid en trakteert de bezoeker op fraai literatuurspel en symfonische improvisaties.
advertentie
Het platenlabel Motette – ook deze te bespreken cd is uit hun huis afkomstig – had snel oog voor de kwaliteiten van de Elzasser Daniel Roth. De afgelopen jaren zie je een sterk groeiende belangstelling voor de organiste titulaire van de Saint-Sulpice, met name vanuit de V.S.
Het lijkt erop dat Roth wordt geïnspireerd door de grote belangstelling, want nieuwe cd’s verschijnen met de regelmaat van de klok.
Als componist kennen we Roth wat minder goed, maar als zodanig horen we steeds meer van hem.
Een van zijn leerlingen, Markus Lehnert, besloot composities van zijn leermeester op cd vast te leggen. Hij was in 2004 ook betrokken bij de opnames van koorwerken van Daniel Roth.
De cd start met een Introduction en Canzona in de stijl van een Franse ouverture. Zowel in Roths improvisaties als in zijn composities wint het muzikaal verwoorden van sfeer en gevoel het van een duidelijke structuur. Enkele werken op deze cd vormen een uitzondering daarop, o.a. deze Canzona die fugatisch en zangerig begint om uiteindelijk over te gaan naar een virtuoze finale. In het middendeel speelt de kenmerkende Flûte harmonique een bepalende rol.
Vervolgens horen we drie werken die werden geschreven voor de kerstnachtmis. Zo’n mis in de Saint Sulpice mocht ik in 1994 meemaken en is bijzonder. Niet de uitbundigheid zoals in een bomvolle Notre-Dame, maar een sobere viering in een koude en duistere kerk. Van het orgel ziet de bezoeker niet veel meer dan wat vage contouren. Alles ademt devotie en mystiek en dan is het gebrek aan een professioneel koor – de Saint Sulpice moet het met een klein amateurkoor doen – zo erg niet. Roth gebruikt bekende thema’s voor de drie delen: “Veni, veni, Emmanuel” (O kom, o kom, Immanuel), “Venez, divin Messie” (Komt, herders van rondomme) en “Nun komm der Heiden Heiland” (Kom tot ons, de wereld wacht). Roth verrast de luisteraar overigens op meer thema’s zoals hij dat ook graag doet in zijn geïmproviseerde sortie tijdens de kerstnachtmis. Vooral het tweede deel en het slot van het derde deel deden me weer even terugdenken aan die bijzondere kerstnacht in 1994.
Het “Après une lecture” (helaas fout gespeld achterop de cd) is een weinigzeggend muzikaal moment dat niet veel toevoegt aan deze cd.
Roths “Artizarra” is gebaseerd op een Baskisch volkslied. Roth componeerde het voor het muziekfestival van San Sebastian. ‘Artizarra’ betekent ‘morgenster’ en herinnert de toehoorder aan het bezoek van de drie magiërs aan Bethlehem en de angst van koning Herodes. Het aardige van dit stuk is dat de reis van de magiërs in verschillende staties te volgen is en we klanken uit het Sulpice-orgel beluisteren kunnen die we niet iedere dag horen. Vooral de zangerige combinatie van de Montre, Flute Harmonique en Salicional blijft een genot voor het oor! Stephen Tharp nam voor JAV-records dit werk al eerder op en die uitvoering heeft overigens mijn voorkeur.
In de composities komen we ook de ‘hommage’ tegen. Zo eerde Roth o.a. zijn collega Pierre Cochereau en horen we hier een hommage aan César Franck. Bij een hommage verwacht je altijd iets terug te horen van de stijl van de componist, een thema van een beroemde compositie of een thema dat gebaseerd is op de naam van de componist. Roth koos voor de laatste twee opties. Als compositie koos Daniel Roth Francks Kwintet voor strijkers en piano waarin hij probeert de strijd tussen de geestelijke en materiële wereld muzikaal te schilderen. Was het niet aardiger geweest om als thema een motief uit een orgelwerk van Franck te kiezen? Ook de letters van Francks naam bieden de luisteraar niet een thema, zoals in Duruflés hommage aan Alain, dat je de hele dag blijft neuriën. Jaren geleden speelde Roth dit werk, als ik het mij goed herinner, op het Adema-orgel van de St. Jacobuskerk te Den Haag. Dezelfde teleurstellende ervaring van toen heb ik weer als ik dit werk beluister. Het staat te ver van de orgelcomponist Franck af om het een echt orgelwerk te noemen. Lehnert zet het werk wel knap neer en de klank van het immense instrument maakt veel goed.
In de afsluitende ‘Fantaisie fugée’ haalt de luisteraar opgelucht adem omdat er weer iets van structuur te ontdekken is in de gespeelde muziek. Blijkbaar is mijn muzikale oor zo gewend geraakt aan structuur en contrapunt dat de vooral emotionele muzikale ontboezemingen van Daniel Roth ietwat vermoeiend worden om naar te luisteren. De Paashymne voor Maria ‘Regina Caeli’ wekt echter de luisteraar op om er nog even voor te gaan zitten en met de inzet van de fuga doen we dat dan ook met gestrekte rug, al neemt die spanning toch weer snel af. Roth mag een improvisatie graag eindigen met een Voix Humaine en tremulant hetgeen hij in deze compositie ook doet.
Kort nog iets over het booklet. Het is een typische Motette-productie. Soms ietwat grote lappen tekst en naast enkele fraaie foto’s -je blijft altijd gebiologeerd naar die orgelkast kijken – de nodige foto’s die we in andere Motette-cd’s eerder tegenkwamen. Van de componist mag Motette nu ook wel eens een vrolijker plaatje maken na al die jaren! In de cd mis ik opnamedata en de jaren waarin de composities zijn uitgebracht. Wie de opname en de techniek verzorgde wordt ook niet duidelijk. De opname is prima. Ruimtelijk, maar helder en de luidruchtige Barkermachine gooit geen roet in het eten.
Ik vrees dat Daniel Roth zal kampen met hetzelfde probleem als zijn beroemde leermeesteres Rolande Falcinelli. Geprezen als musicus, als improvisator, maar de eigen composities vallen slechts bij een select groepje in de smaak.
Of de orgelminnenden voor deze cd in de rij willen staan is dus maar zeer de vraag. Geef mij maar de improviserende Daniel Roth. Als je dan weer bij de machtige klaviatuur in de Sulpice staat en een van die symfonische improvisaties hoort denk je: “Ja, dat is Roth … op z’n best!”
Daniel Roth Orgelwerke
Markus Lehnert an der Cavaillé-Coll Orgel in St. Sulpice, Paris
Introduction et Canzona; Pour la nuit de Noël; Après uns Lecture; Artizarra – Fantasie sur un chant populaire basque; Hommage à César Franck; Fantaisie fugue sur ‘Regina caeli’
Label: Motette
Nummer: MOT CD 13541
Speelduur: 64:49
Prijs: € 20,50
Opname * * * * *
Uitvoering * * * *
© 2009 www.orgelnieuws.nl
