Een joods man vraagt: ‘Verstaat gij wat gij leest?’ waarop het vragende antwoord van een Ethiopisch man luidt: ‘Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?’ Intrigerende hermeneutische vragen en antwoorden; van alle tijden en zinvol wanneer gecommuniceerd wordt – ook in de muziek. Hoe zou ik kunnen luisteren, als niet iemand mij de weg wijst?
advertentie
Maar begrijpen en genieten hoeven niet samen te vallen. Je kunt veel weten van een muziekstuk, zonder ervan te genieten. Je kunt er ook van genieten, zonder te begrijpen. Het woord ‘verstaan’ is eigenlijk passender. Wanneer zouden we trouwens ‘begrijpen’ of ‘verstaan’? We kennen immers ten dele. Achtergronden van muziek kennen, verdiept het genieten vaak wel.
De jong gestorven en buitengewoon begaafde componist Jean-Louis Florentz heeft nieuwe wegen gebaand in vormen en klanktaal van de orgelkunst in de late twintigste eeuw. Hij verdiepte zich in de muziek van Messiaen, Pierre Schaeffer en Antoine Duhamel. Hij studeerde onder andere ornithologie, Arabische letterkunde en etnomusicologie. Florentz maakte vele studiereizen naar het Midden Oosten en Afrika, en kwam zo in aanraking met bijvoorbeeld de Ethiopische (!) Orthodoxe liturgie.
Zijn muzikale denken is gelaagd en non-lineair. Zuidelijke landschappen, Afrikaanse culturen, ontmoetingen, folkloristische klanken, natuurgeluiden en niet-westerse spiritualiteit hebben zich in de klankwereld van Florentz gemengd met de traditie van Débussy, de Heilige Moederkerk en de wereld van het kathedraalorgel.
De plaat De Cire et Or – Over was en goud – is de eerste Intégrale van het orgelwerk van Florentz. Les Laudes schildert de kruisiging en dood van Jezus en is bedoeld als een reeks iconen waarop Maria weent over Ethiopië. We horen een oproep tot gebed, een invocatie, een liturgische dans, een meditatie, een hymne, een processie en een afsluitende hymne.
De muziek van Florentz vraagt om verstaan. De begeleidende tekst helpt daar uiteraard maar ten dele bij. Kennisnemen van de veelsoortige inspiratiebronnen van Florentz, hetgeen zou kunnen helpen tot een beter verstaan, is niet voor veel luisteraars weggelegd.
Organist Thomas Monnet heeft zich gegeven aan en ingeleefd in het toch wel ondoorgrondelijke werk van Florentz. Sublieme werken die een sublimatie zijn van eeuwenoude muzikale tradities van zeer verscheiden culturen. Tip: begin met de Prélude (L’Enfant noir). Monnet bespeelt het orgel van Roquevaire – ook al een sublimatie van stijlen (in 1997 gereconstrueerd door Daniel Birouste. Marie-Louise Langlais speelde er onder andere de Troisième Symphonie van haar Jean (Festivo FECD 164). Een intrigerend instrument dat alles in de kas heeft voor de Franse orgelklanktaal van de tweede helft van de twintigste eeuw. Deze opname laat het orgel iets minder ruig en iets gedifferentieerder horen. De plaat is met 86 minuten ongewoon vol.
Mogen we ook zonder begrijpen of verstaan, dat al nooit ontstijgt aan het verootmoedigende ten dele, toch genieten? Van wie niet?
Jean-Louis Florentz – de Cire et Or – L‘Oeuvre pour orgue
Thomas Monnet, Orgue de Roquevaire
Les Laudes – Midân za-nageh, 7 pièces pour orgue op. 5; L’Enfant noir – Conte Symphonique pour grand orgue en 14 tableaux op. 17: Prélude (Tableau 1); Debout sur le Soleil – Chant de résurrection pour grand orgue op. 8; La Croix du Sud – Poème symphonique pour grand orgue op. 15 (Florentz)
Label: Editions Hortus
Nummer: HORTUS 114
Speelduur: 86’20
Booklet: 28 pagina’s (FR/EN)
Prijs: € 23,75
