Het moet een indrukwekkende belevenis zijn geweest, de Goede Vrijdagdienst in het vrijwel geheel verduisterde Oratorio de la Santa Cueva van Cadiz. De bisschop besteeg de kansel, mediteerde over het eerste kruiswoord van Christus, daalde weer af en knielde voor het altaar onder begeleiding van muziek. Een ritueel dat zich vervolgens nog zes keer herhaalde.
advertentie
In 1786 kreeg Joseph Haydn de opdracht om voor deze viering een serie orkestwerken te schrijven en zo ontstond de negendelige compositie ‘Die sieben letzte Worte unseres Erlösers am Kreuze’. Later zouden er ook andere versies van het werk ontstaan (strijkkwartet, piano, oratorium). Zelf prefereer ik de orkestversie en dan het liefst uitgevoerd door Le Concert des Nations onder leiding van Jordi Savall. Hun eerste opname van dit werk (Astrée E 8739 of ES 9935) is werkelijk adembenemend, niet in het minst vanwege de aanwezigheid van een ‘evangelist’ die voorafgaand aan de betreffende sonate het toepasselijke kruiswoord in het Latijn reciteert (en hoe!).
Het is een op het eerste gezicht wat merkwaardig werk. Behalve de introductie en de epiloog bestaat het namelijk uit zeven achtereenvolgende langzame sonates. Toch is er geen sprake van monotonie, want Haydn legt een grote diversiteit aan thema’s, ritmes en klankkleuren aan de dag. Het karakter van het stuk verschilt van veel andere passiemuziek. Het boekje bij de genoemde Savall-cd verwoordt dat mooi: het gaat Haydn niet zozeer om de verklanking van de bittere dramatiek van Christus’ lijden, maar veel meer om het uiten van een diepe dankbaarheid voor wat hij zag als bewijs van Gods liefde. In de muziek is dat merkbaar aan een overwegend mild-droevige sfeer, waarin echter de hoop vrijwel altijd het laatste woord heeft. Niet toevallig eindigt van alle delen er slechts een in mineur…
De Franse organist Vincent Genvrin werd zodanig gegrepen door dit werk dat hij besloot een orgeltranscriptie te maken. In een uitvoerige toelichting van 67 (!) pagina’s doet hij uit de doeken hoe en waarom zijn transcriptie tot stand is gekomen en welke mogelijkheden en obstakels dat met zich meebracht. Genvrin heeft zich in belangrijke mate laten leiden door historische gegevens, bijvoorbeeld in de keuze van zijn registraties. De optie om het betreffende kruiswoord voorafgaand aan de muziek te laten reciteren, laat Genvrin overigens achterwege. Uit de toelichting valt af te leiden dat dit een bewuste keuze is: het is een instrumentaal werk en zo’n woordelijke toevoeging zou daar afbreuk aan doen.
Voor de vastlegging op cd koos Genvrin zijn eigen orgel in de Saint-Nicolas des Champs in Parijs, een schitterend vijfklaviers instrument van François-Henri Clicquot (in hetzelfde jaar geboren als Joseph Haydn). Door de vele registratiewisselingen creëert Genvrin voortdurend muzikale dialogen, die hij naar eigen zeggen mede baseert op de vroegere alternatimpraktijk. Dat mag wellicht wat vergezocht klinken, maar het is tekenend voor de gedegen wijze waarop Genvrin te werk is gegaan.
Er zijn momenten dat je bijna vergeet dat hier een transcriptie klinkt. Een hoogtepunt is de meditatie over het vierde kruiswoord (‘Eli, Eli’), met een ontroerend ‘Choeur de Voix humaine’. Fraai is ook de manier waarop Genvrin de pizzicati heeft vertaald die Christus’ dorst uitbeelden (‘Sitio’). In de afsluitende aardbeving laat hij het orgel vervaarlijk brullen.
De achtergrondinformatie bij de cd staat voor 95% op een speciaal voor dit project in het leven geroepen website. Die ziet er stijlvol uit en verschaft zeer veel informatie: het al genoemde verhaal van Genvrin, een beschrijving van het orgel en zelfs een toelichting op het kunstwerk dat de voorkant van de cd siert. Ook zijn de registraties tot in de kleinste details weergegeven en kan er van elk deel een fragment worden beluisterd. Vanuit het oogpunt van marketing zou het overigens niet onverstandig zijn als men de website op termijn ook in het Engels en/of Duits beschikbaar zou maken.
Hoe mooi en informatief de website ook is, toch blijf ik zitten met de vraag waarom Hortus de informatie niet heeft gebundeld in een volwaardig cd-boekje. Dat is mooier en praktischer dan een beeldscherm of een uitgeprint pdf-bestand. Bovendien zou dat het product zoals het in de winkel ligt wat meer cachet hebben gegeven.
Al met al: een zeer geslaagde transcriptie van Haydns bijzondere passiemuziek, op overtuigende en spirituele wijze gepresenteerd. Chapeau, monsieur Genvrin!
Website van het project: clicquotdeschamps.free.fr/haydn
Joseph Haydn (1732-1809) – Les sept dernières paroles de Notre Rédempteur sur la Croix (1787)
transcription pour orgue de et par Vincent Genvrin
Orgue François Henri Clicquot de l’église Saint-Nicolas des Champs à Paris
Label: Editions Hortus
Nummer: Hortus 057
Speelduur: 54’22
Boekje: 4 pagina’s (FR), uitgebreide informatie is te downloaden
Prijs: € 22,75
Muzikale interpretatie
Programmakeuze
Instrumentkeuze
Opnamekwaliteit
Informatie
Grafische vormgeving
