De organist Willem Tanke (*1959) is iemand die zich intensief bezighoudt met ‘nieuwe muziek’. Momenteel is hij hoofd van de theorieafdeling van het conservatorium in Rotterdam (tegenwoordig Codarts geheten) en houdt hij zich namens dat instituut bezig met onderzoek naar wereldmuziek. Met zijn projecten en zijn composities werpt hij een ander licht op het orgel.
advertentie
Eerder nam Tanke voor het Duitse label Cybele zijn cyclus ‘Imaginary Day’, bestaande uit 21 fantasieën voor orgel, op (Cybele CD 060.301). Onlangs verscheen zijn tweede cd voor dit label, met als hoofdmoot de Variationen und Fuge fis-moll (opus 73) van Max Reger. Tanke speelt dit monumentale werk, dat Reger in 1903 componeerde, op het Adema-orgel (in eerste aanleg 1923) van de Kathedrale Basiliek St. Bavo in Haarlem. De opname dateert van 2003 en geeft derhalve de situatie weer van voor de restauratiewerkzaamheden in 2005. Hoewel het niet in alle opzichten het ideale orgel is voor Reger slaagt Tanke erin een klankwereld op te roepen die prima voldoet voor Reger. In het tutti echter domineren de tongwerken meer dan in de Duitse orgels uit die tijd. Juist dan verdrinken Regers knap geconstrueerde contrapuntische passages in een zee van onduidelijke boventonen en zware tongwerken. In dat opzicht bevalt de uitvoering van hetzelfde werk door Gerd Zacher op het wonderschone Walcker-orgel in de Evangelische Kirche van Essen-Werden (Aeolus AE-10411) me beter. Het neemt niet weg dat Tankes uitvoering beslist boeiend is. Bovendien is het Adema-orgel fraai opgenomen.
Hoewel op de cover van de cd de naam Max Reger prominent aanwezig is, staan er op de cd twee werken die niets met hem van doen hebben. Willem Tanke speelt twee windfantasieën die hijzelf in 2002 componeerde. De eerste windfantasie is opgenomen op het transeptorgel van de Grote- of Sint Laurenskerk in Rotterdam (Marcussen 1959), de tweede op het grote Marcussenorgel (1973) van dezelfde kerk. Deze werken laten zich moeilijk omschrijven. Ze zijn in ieder geval vooral gericht op klank en niet zozeer op inventieve compositorische vondsten. In de tweede fantasie komt het complete klankspectrum van het orgel aan bod. Je hoort als het ware de orgelklank uit het niets ontstaan, uitmondend in een immens klankgeweld dat vervolgens verdwijnt in de ruimte. Het is muziek die aandacht vraagt en die een actieve luisterhouding oproept. Tankes affiniteit met de wereldmuziek komt in beide fantasieën duidelijk naar voren en dat resulteert in een andere kijk op het orgel.
Of de combinatie van de monumentale Variationen und Fuge van Reger met Tankes klankwereld zo gelukkig is laat ik in het midden. De overgang van het laatromantische Adema-orgel naar het transeptorgel van de Rotterdamse Laurenskerk is net zo groot als de overgang van Regers doorwrochte contrapunt naar Tankes meditatieve klankwereld. Dit is in ieder geval bepaald geen doorsnee-cd die je na één keer beluisteren terzijde legt. Zowel Reger als Tanke laten zich niet eenvoudig doorgronden.
De cd wordt in een kartonnen hoesje geleverd met in de binnenzijde een gelijmd boekje. De vormgeving doet hedendaags aan, maar had best wat spannender gekund. Cybele zou er goed aan doen om zijn cd’s van pakkende titels te voorzien die niets aan duidelijkheid overlaten. Het boekje bevat in twee talen (Duits en Engels) een toelichting op het programma, een levensbeschrijving van Willem Tanke, een uitleg over het fenomeen Super Audio en de disposities van de bespeelde orgels.
Met deze cd levert Cybele een belangrijke bijdrage aan het promoten van de orgelmuziek uit de 20ste en 21ste eeuw. Met Willem Tanke heeft men een uitstekende pleitbezorger in huis.
Max Reger, Variationen und Fuge fis-moll und zwei Windfantasien von Willem Tanke
Willem Tanke an der Adema-Orgel in der St. Bavo Kathedrale, Haarlem und an den Marcussen-Orgeln in der Grote of Sint Laurenskerk, Rotterdam
Cybele Records – SACD 060.302; Speelduur 72:15; Booklet 20 pagina’s (D, E)
