Zijn viool en orgel werkelijk zulke antipoden? Oké, een viool weegt bijna niks en een orgel is loodzwaar, een viool brengt hoge tonen voort en een orgel is rijkelijk voorzien van bassen, de één strijkt en de ander blaast, de viooltoon is dynamisch terwijl de orgeltoon statisch is. Ja, zo kun je nog wel even doorgaan met het schetsen van een tegenstelling, maar een eeuwenlange praktijk heeft toch wel uitgewezen dat viool en orgel samen tot mooie dingen kunnen komen.
advertentie
Goed, het leverde dus een aardige titel op, het vulde een pagina van het boekje, maar wat mij betreft had de tegenstelling tussen beide instrumenten niet zo breed uitgemeten hoeven te worden in de begeleidende tekst bij deze Hortus-productie. Gelukkig volgen daarna ook woorden over de parallellen tussen beide instrumenten, over de imitatio violistica van Scheidt, uitlopend op de conclusie dat viool en orgel in hun specifieke eigenschappen elkaar juist perfect aanvullen en daarom zo’n ideaal duo vormen. Om een andere Franse uitdrukking te citeren: les extrêmes se touchent.
In het wijndorp Ammerschwir in de Elzas bouwde de firma Rinckenbach in 1912 een rein pneumatisch orgel met drie klavieren, in een sierlijke barokke orgelkas uit 1762. In 2016 werd het orgel gerestaureerd door Muhleisen. Het duo Dulciâme, bestaande uit violiste Pascale Karampournis en organist Kurt Lueders, nam hier een cd op met zelden gehoord repertoire. Het meest bekend is nog de verzameling werken voor viool en orgel die Rheinberger als zijn Opus 150 publiceerde. In de beide werken die het duo hieruit selecteerde, blijkt meteen dat het Rinckenbach-orgel de karakteristieke donkerbruine klank heeft die je bij Elzasser orgels uit die tijd kunt verwachten.
Een pareltje in het programma vond ik het tweeluikje van Dubois voor viool en orgel: Méditation et Scherzo. Soepel vloeiende melodielijnen in de Méditiation, vederlichte virtuositeit in het Scherzo: een ideaal samengaan van beide instrumenten. En dat is niet vanzelfsprekend: in de bijna een kwartier durende Suite im alten Stil van Adolf Busch is het orgel soms nogal massief aanwezig. Of dat nou ligt aan de gekozen registraties of aan de schrijfwijze, dat laat ik in het midden. Overigens heeft die ‘Alten Stil’ in dit geval vooral betrekking op de gebruikte compositievormen: in harmonisch opzicht doet Busch geen moeite om zijn muziek ouder te laten klinken dan ze is. Er zijn leuke polyfone passages in de Allemande en Gigue uit deze Suite. Op de momenten dat het orgel even flink mag uitpakken, zet de violiste een uitbundig vibrato in: zo houdt de viooltoon stand te midden van het orgelgeweld.
Een gouden greep was het gebruik van een Frans drukwindharmonium in de Mélodie van Guilmant (oorspronkelijk een orgelwerk) en in een verrassende Leçon de solfège van César Franck. Omringd door al die muziek met orgelbegeleiding valt temeer op hoe wendbaar en expressief de harmoniumklank is: zelfs het meest subtiele crescendo of diminuendo van de violiste kan door haar begeleider worden meegemaakt. Niet voor niets werd het harmonium in de negentiende eeuw wel ‘orgue expressif’ genoemd. De beide stukken met harmoniumbegeleiding vormen mijns inziens een hoogtepunt in dit programma!
Vision de Jeanne d’Arc van Gounod blijkt een wat zoetsappig stemmingsstukje te zijn, waarvan er dertien in een dozijn gaan. Van Marie-Joseph Erb klinkt ten slotte ‘Gib uns heute unser täglich Brot’, opgedragen aan Albert Schweitzer. Erb was ook betrokken bij de bouw van het Rinckenbach-orgel in Ammerschwir. Een interessant programma met muziek die geenszins wereldschokkend is, maar wel wat onontgonnen hoekjes uit het duorepertoire voor viool en orgel ontsluit.
L’Alliance des Contraires
Duo Dulciâme
Kurt Lueders, orgue Rinckenbach (1912) d’Ammerschwihr (Haut-Rhin) & harmonium Christophe et Étienne
Pascale Karampournis, violon
Ouverture Op. 150/6, Thème et variations Op. 150/1 (Rheinberger); Suite im alten Stil, op. 33 (Busch); Mélodie Op. 46/4 (Guilmant); Leçon de solfège CCF 120 (Franck); Méditation et Scherzetto (Dubois); Vision de Jeanne d’Arc (Gounod); Gib’ uns heute unser täglich Brot, op. 71 (Erb)
Label: Editions Hortus
Nummer: Hortus146
Speelduur: 58’56
Booklet: 32 pagina’s (FR/EN)
Prijs: € 15,00
Bestellen: www.editionshortus.com
